Cor dos ollos: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
Recuperando 11 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta8) |
||
Liña 8:
== Determinación xenética da cor dos ollos ==
A cor dos ollos varía desde a máis común castaña, á menos común, verde, e é un carácter herdado influenciado por máis dun xene.<ref name=Sturm>{{Cita publicación periódica |author=Sturm RA, Frudakis TN |title=Eye colour: portals into pigmentation genes and ancestry |journal=Trends Genet. |volume=20 |issue=8 |pages=327–32 |year=2004 |pmid=15262401 |doi=10.1016/j.tig.2004.06.010 |url=http://www.biosci.ohio-state.edu/~pfuerst/courses/eeobmg640/reading1eyecolor.pdf |apelidos= |data= |revista= |data-acceso=28 de decembro de 2011 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060909190624/http://www.biosci.ohio-state.edu/~pfuerst/courses/eeobmg640/reading1eyecolor.pdf |dataarquivo=09 de setembro de 2006 |urlmorta=si }}</ref><ref name=Grant>{{Cita publicación periódica |author=Grant MD, Lauderdale DS |title=Cohort effects in a genetically determined trait: eye colour among US whites |journal=Ann. Hum. Biol. |volume=29 |issue=6 |pages=657–66 |year=2002 |pmid=12573082 |doi=10.1080/03014460210157394}}</ref> Estes xenes están sendo buscados estudando os pequenos cambios que están presentes nos propios xenes implicados e tamén nos xenes veciños. Estes cambios coñécense como [[polimorfismo dun só nucleótido|polimorfismos dun só nucleótido]] ou SNPs. O número exacto de xenes que contribúen a determinar cor aos ollos é actualmente descoñecido, pero hai só unhas poucas posibilidades. Un estudo feito en [[Rotterdam]] (2009) atopou que era posible predicir a cor dos ollos cunha exactitude de máis do 90% para o castaño e o azul, utilizando só seis polimorfismos dun só nucleótido (de seis xenes).<ref>[http://www.newscientist.com/article/mg20126992.100-dna-test-for-eye-colour-could-help-fight-crime.html "DNA test for eye colour could help fight crime"], ''New Scientist'' 14 March 2009.
{{Cita publicación periódica |title=Eye color and the prediction of complex phenotypes from genotypes |journal=[[Current Biology]] |volume=19 |issue=5 |pages=R192–R193 |year=2009 |doi=10.1016/j.cub.2009.01.027 |pmid=19278628 |last1=Liu |first1=Fan |last2=Van Duijn |first2=Kate |last3=Vingerling |first3=Johannes R. |last4=Hofman |first4=Albert |last5=Uitterlinden |first5=André G. |last6=Janssens |first6=A. Cecile J.W. |last7=Kayser |first7=Manfred}}</ref>
Liña 20:
A cor do iris pode fornecer moita información sobre un individuo, e unha clasificación das cores oculares pode ser útil para documentar cambios patolóxicos ou determinar como unha persoa pode responder aos fármacos oculares.<ref name=German>{{Cita publicación periódica |author=German EJ, Hurst MA, Wood D, Gilchrist J |title=A novel system for the objective classification of iris colour and its correlation with response to 1% tropicamide |journal=Ophthalmic Physiol Opt |volume=18 |issue=2 |pages=103–10 |year=1998|pmid=9692029|doi=10.1016/S0275-5408(97)00070-7}}</ref> Diversos sistemas de clasificación distinguen desde a descrición básica ollos claros/escuros a descricións detalladas e graduais empregando estándares fotográficos para a comparación.<ref name=German/> Outros intentaron establecer estándares obxectivos para a comparación da cor.<ref name=Fan>Fan S, Dyer CR, Hubbard L. [http://www.cs.wisc.edu/~shaohua/research/iris/IrisColor_files/IrisTr1495.pdf Quantification and Correction of Iris Color."] Technical report 1495, University of Wisconsin–Madison, Dec, 2003.</ref>
Como a [[visión das cores|percepción da cor]] depende das condicións visuais (por exemplo, a cantidade e calidade de iluminación, ou o ton do contorno que nos rodea), tamén depende dos mesmos factores a percepción da cor que presentan os ollos.<ref>[http://www.edromanguitars.com/tech/color.htm Color Perception] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061020182804/http://www.edromanguitars.com/tech/color.htm |date=20 de outubro de 2006 }}. Edromanguitars.com. Retrieved on 2011-12-23.</ref>
A cor dos ollos varía desde os tons máis escuros de castaño aos tons máis lixeiros de azul.<ref name=Sturm/> Para elaborar unha clasificación estandarizada que á vez sexa simple, pero o suficientemente detallada para as necesidades da investigación, Seddon et al. desevolveron un sistema graduado baseado na cor predominante do iris e na cantidade de pigmento castaño ou amarelo presente.<ref name=Seddon>{{Cita publicación periódica |title=Evaluation of an iris color classification system |journal=[[Investigative Ophthalmology & Visual Science]] |last=Seddon |first=J.M. |autor2=CR Sahagian, RJ Glynn, RD Sperduto and ES Gragoudas |volume=31 |pages=1592–8 |publisher=Association for Research in Vision and Ophthalmology |date=1 August 1990|url=http://www.iovs.org/content/31/8/1592.abstract |accessdate=2011-10-19 |pmid=2201662 |issue=8}}</ref> Hai tres cores que determinan, segundo a proporción na que aparezan, o aspecto final do iris: castaña, amarela, e azul. Os iris verdes, por exemplo, conteñen azul e algo de amarelo. Os iris castaños conteñen principalmente castaño.
== Cambios na cor dos ollos ==
En todas as poboacións, os nenos nacen comunmente con ollos non pigmentados. Porén, moitos bebés europeos ou de orixe europea teñen ollos claros ata que teñen un ano de idade. A medida que o neno medra, os [[melanocito]]s (células que producen pigmento que se atopan no iris e outras partes pigmentadas) empezan lentamente a producir [[melanina]]. Como os melanocitos producen pigmento continuamente, en teoría a cor dos ollos pode cambiar. A maioría destes cambios de cor ocorren cando o neno ten arredor dun ano de idade, aínda que poden darse ata os 3 anos.<ref>[http://j-sallabouteyes.wetpaint.com/ Aluzri, Shan Z., All About Eyes.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110912065611/http://j-sallabouteyes.wetpaint.com/ |date=12 de setembro de 2011 }}, retrieved 1 June 2009.</ref> Observando o iris dun neno de lado utilizando só luz transmitida sen ningunha reflexión desde a parte posterior do iris, é posible detectar a presenza ou ausencia de pequenas cantidades de melanina. Un iris que aparece azul con este método de observación é máis probable que se manteña desa cor ao crecer o rapaz. Pero un iris que apareza dourado xa contén algo de melanina a esa idade tan temperá, e é probalbe que acabe por mudar a gris ou castaño cando o neno creza.
Os cambios na cor dos ollos (aclaramento ou escurecemento) que aparecen durante a puberdade, infancia, embarazo, e ás veces despois de traumas graves (como a [[heterocromía]]) serven como argumento plausible para supoñer que a cor dalgúns ollos cambia ou pode cambiar, debido a reaccións químicas e cambios hormonais que teñen lugar no corpo.
Liña 52:
== Ollos ámbar ==
[[Ficheiro:HumanFemalewithAmberIris.jpg|miniatura|dereita|170px|Ollos ámbar vistos á luz do sol, mostrando unha cor laranxa en vez de castaña.]]
Os ollos ámbar son dunha soa cor e teñen un forte ton amarelado/dourado e avermellado/cobrizo. Isto podería deberse á deposición do pigmento amarelo [[lipocromo]] no iris (que tamén se atopa nos ollos verdes).<ref>[http://www.hhmi.org/cgi-bin/askascientist/highlight.pl?kw=&file=answers%2Fgenetics%2Fans_044.html Howard Hughes Medical Institute: Ask A Scientist] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100901150309/http://www.hhmi.org/cgi-bin/askascientist/highlight.pl?kw=&file=answers%2Fgenetics%2Fans_044.html |date=01 de setembro de 2010 }}. Hhmi.org. Retrieved on 2011-12-23.</ref><ref>Larry Bickford [http://www.eyecarecontacts.com/eyecolor.html Eye Color] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101023191830/http://www.eyecarecontacts.com/eyecolor.html |date=23 de outubro de 2010 }}. Eyecarecontacts.com. Retrieved on 2011-12-23.</ref> Os ollos ámbar non deben confundirse cos ollos abelá, porque, aínda que os abelá poden conter manchas de ámbar ou dourado, normalmente tenden a incluír moitas outras cores, como verde, castaño ou laranxa e son máis apagados. Ademais, os ollos abelá pode parecer que cambian de cor e consisten en manchas e ondas, entanto que os ollos ámbar son dun ton dourado uniforme, sen mesturas. Aínda que os ollos ámbar son considerados como dourados, algunhas persoas téñenos avermellados ou cobrizos, o que moita xente confunde con ollos abelá.
Os ollos ámbar poden tamén conter certas cantidades de cores moi claros gris dourados, como se atopan en animais como os [[lobo]]s.
Liña 66:
=== Distribución ===
Os ollos azuis son máis frecuentes na rexión do [[mar Báltico]], norte e leste de Europa, e Europa Central, e menos no sur de Europa. Existen algunhas minorías étnicas con alta frecuencia de ollos azuis no [[Próximo Oriente]], principalmente no [[Líbano]], [[Irán]], [[Iraq]], [[Afganistán]] (a minoría [[nuristaní]] de orixe [[Indoiranio|indoirania]]);<ref name="altervista1">
Un estudo de 2009 suxire que os ollos azuis estaban presentes xa en [[Siberia]] durante a [[Idade de Bronce]]; o ADN extraído de 15 dos 25 especímenes (60 %) de restos humanos atopados en xacementos da [[cultura Andronovo]] da rexión do [[Krasnoyarsk]] indica que tiñan ollos azuis (ou verdes).<ref name=bronzeage>{{Cita publicación periódica|title=Ancient DNA provides new insights into the history of south Siberian Kurgan people|doi=10.1007/s00439-009-0683-0|quote=En efecto, entre os polimorfismos dun só nucleótido (SNPs) examinados estaba o rs12913832, unha variación do ADN dun só nucleótido no elemento regulatorio do xene HERC2, que está asociada á cor de ollos azul nos humanos. Este polimorfismo, xunto con os diplotipos obtidos de variacións do locus OCA2 (o que máis contribúe á variación da cor dos ollos en humanos) mostra que polo menos o 60% dos espécimes estudados de antigos siberianos tiñan ollos azuis (ou verdes).|year=2009|last1=Keyser|first1=Christine|last2=Bouakaze|first2=Caroline|last3=Crubézy|first3=Eric|last4=Nikolaev|first4=Valery G.|last5=Montagnon|first5=Daniel|last6=Reis|first6=Tatiana|last7=Ludes|first7=Bertrand|journal=Human Genetics|volume=126|issue=3|pages=395–410|pmid=19449030}}</ref>
Liña 122:
[[Ficheiro:Gray eyes.jpg|miniatura|Ollos grises verdadeiros.]]
Igual que pasa nos ollos azuis, os grises teñen un epitelio escuro na parte posterior do iris e un estroma relativamente claro na parte anterior. Unha posible explicación para a diferente aparencia dos ollos azuis e os grises é que os ollos grises teñen depósitos maiores de [[coláxeno]] no estroma, de modo que a luz que é reflectida polo epitelio pigmentario sofre unha [[dispersión de Mie]] (que non é moi dependente da lonxitude de onda) en lugar dunha [[dispersión de Rayleigh]] (na cal as lonxitudes de onda máis curtas da luz se dispersan máis). Isto sería análogo aos cambios na cor do ceo, do azul orixinado pola dispersión de Rayleigh dos raios de sol polas moléculas de gas cando o ceo está claro, ao aspecto cincento que pode ter o ceo causado pola dispersión de Mie polas gotas de auga cando o ceo está nuboso.<ref name="Southworth">{{Cita web |url=http://www.thetech.org/genetics/ask.php?id=232 |title=Are gray eyes the same as blue in terms of genetics? |work=Understanding Genetics: Human Health and the Genome |publisher=Stanford School of Medicine |author=Lucy Southworth |accessdate=2011-10-19 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/6BWbAmyQP?url=http://genetics.thetech.org/ask/ask232 |dataarquivo=19 de outubro de 2012 |urlmorta=si }}</ref> Alternativamente, suxeriuse que os ollos grises e azuis poderían diferir na concentración de melanina na parte anterior do estroma.<ref name="Southworth" /> Aumentando a imaxe, os ollos grises mostran pequenas cantidades de tons castaños e amarelos no iris.
Os ollos grises son máis comúns na Europa do norte e leste <ref name="Herbert Risley 1999">Herbert Risley, William Crooke, The People of India, (1999)</ref> Os ollos grises poden atoparse tamén en zonas do noroeste de África ([[Montañas Aurés]]) entre o pobo [[shawia]] (ou chaoui) de [[Alxeria]]<ref>{{fr}} [http://books.google.com/books?id=7rwBAAAAYAAJ&pg=PA272 Provincia: bulletin trimestriel de la Société de Statistique ...], Volumes 16–17 By Société de statistique, d'histoire et d'archéologie de Marseille et de Provence p. 273 ''l'iris gris est celui des chaouias...''</ref> e no Próximo Oriente, principalmente en [[Irán]], [[Afganistán]] (o pobo [[nuristaní]] indo-iranio), e [[Paquistán]] (o pobo [[kalasha]], tamén indo-iranio).<ref name="altervista1"/><ref name="toqonline5"/><ref name="worldisround1"/>
Liña 137:
== Ollos abelá ==
Os ollos abelá débense a unha combinación de [[dispersión de Rayleigh]] da luz e cantidades moderadas de [[melanina]] na capa da beira anterior do iris.<ref name=Wang/><ref name=Lefohn>{{Cita publicación periódica |author=Lefohn A, Budge B, Shirley P, Caruso R, Reinhard E |title=An Ocularist's Approach to Human Iris Synthesis |journal=IEEE Comput. Graph. Appl. |volume=23 |issue=6 |pages=70–5 |year=2003 |doi=10.1109/MCG.2003.1242384}}</ref> Os ollos abelás parece ás veces que cambian de cor de castaño a verde. Aínda que os abelá constan principalmente de castaño e verde, a cor dominante no ollo pode ser castaño/dourado ou verde, e por esta razón moita xente confunde os ollos abelá cos ámbar e ao revés.<ref name=Zhu>{{Cita publicación periódica |title=A genome scan for eye color in 502 twin families: most variation is due to a QTL on chromosome 15q |journal=Twin Res |volume=7 |issue=2 |pages=197–210 |year=2004 |pmid=15169604 |doi=10.1375/136905204323016186 |last1=Zhu |first1=Gu |last2=Evans |first2=David M. |last3=Duffy |first3=David L. |last4=Montgomery |first4=Grant W. |last5=Medland |first5=Sarah E. |last6=Gillespie |first6=Nathan A. |last7=Ewen |first7=Kelly R. |last8=Jewell |first8=Mary |last9=Liew |first9=Yew Wah}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|title=Iris melanocyte numbers in Asian, African American, and Caucasian irides
As definicións de ollo ''abelá'' varían: ás veces considérase sinónimo de castaño claro ou dourado, como a cor da casca das [[abelá]]s.<ref name=Zhu /><ref name=Mitchell /><ref name=Regan /><ref name=Hammond>{{Cita publicación periódica |author=Hammond BR, Fuld K, Snodderly DM |title=Iris color and macular pigment optical density |journal=Exp. Eye Res. |volume=62 |issue=3 |pages=293–7 |year=1996 |pmid=8690039 |doi=10.1006/exer.1996.0035}}</ref>
Liña 143:
== Ollos vermellos e violetas ==
[[Ficheiro:OCA1 Auge.jpg|miniatura|Albino con ollos (iris) "vermellos".]]
Os ollos das persoas afectadas por formas severas de [[albinismo]] poden aparecer vermellos en certas condicións de iluminación debido ás cantidades extremadamente pequenas de melanina que conteñen os seus ollos,<ref name=autogenerated1>[http://www.albinism.org/publications/what_is_albinism.html NOAH — What is Albinism?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120514003907/http://albinism.org/publications/what_is_albinism.html |date=14 de maio de 2012 }}. Albinism.org. Retrieved on 2011-12-23.</ref> que permiten que se vexan os vasos sanguíneos oculares. Ademais, os flashes fotográficos poden orixinarlles un efecto de ollos vermellos moi intenso, no cal os raios da luz do flash se reflicten no fondo do globo ocular, que está moi vascularizado, causando que a [[pupila]] pareza vermella na fotografía.<ref>{{Cita novas |title=HOW TO: Avoid the red eye effect |author=Dave Johnson |newspaper=[[PC World (magazine)#Countries|New Zealand PC World]] |date=2009-01-16 |url=http://pcworld.co.nz/pcworld/pcw.nsf/digi/D193D7DD8DD78628CC257540000F4A4F |accessdate=2010-01-09 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100224065704/http://pcworld.co.nz/pcworld/pcw.nsf/digi/D193D7DD8DD78628CC257540000F4A4F |dataarquivo=24 de febreiro de 2010 |urlmorta=si }}</ref>
Alínda que os ollos intensamente azuis dalgunhas persoas como a actriz [[Elizabeth Taylor]] poden parecer violetas en certas ocasións, os verdadeiros ollos violetas só poden aparecer en casos de albinismo.<ref name="palmer20110325">{{Cita web | url=http://www.slate.com/blogs/blogs/browbeat/archive/2011/03/25/elizabeth-taylor-beautiful-mutant.aspx | title=Elizabeth Taylor: Beautiful Mutant | accessdate=March 26, 2011 | author=Palmer, Roxanne | date=2005-03-25 | work=Slate}}</ref>
Liña 207 ⟶ 205:
=== Ligazóns externas ===
* [https://web.archive.org/web/20111019140220/http://www.thetech.org/genetics/ask.php?id=29 Genetics of eye color]
* [http://longevity-science.blogspot.com/2007/02/eye-color.html Eye Color and Human Diseases]
| |||