Lingua scots: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
HacheDous=0 (conversa | contribucións)
retiro referencia que non serve de referencia para este artigo mais para indicar que non esta non é a lingua escocesa
HacheDous=0 (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
Liña 1:
{{Info lingua
| nome = EscocésScots
| nomenativo = Scots
| outrosnomes = Lallans
Liña 17:
| iso2 = sco
| iso3 = sco
| mapa = [[Ficheiro:Idioma escocés.png|250px|En azul, zonas onde se fala o escocésscots]]
}}
A '''lingua scots''' (en scots: ''Scots leid'' ou ''Scots'') é unha [[lingua xermánica]] historicamente falada nas [[Terras Baixas Escocesas|Terras Baixas]] [[Escocia|escocesas]] (''Lowlands'') e en partes do [[Ulster]]. É ás veces chamado ''lallans'' (termo procedente de ''Lowlands'') para diferencialo do [[gaélico escocés]], lingua de orixe [[Linguas celtas|céltica]] falada principalmente nas [[Terras Altas Escocesas|Terras Altas]] (''Highlands'') occidentais e nas [[Hébridas]].
 
Esta lingua ten a súa orixe en dialectos do [[inglés medio]] de [[Reino de Northumbria|Northumbria]]. Posúe preto dun millón e medio de falantes, e é unha lingua común na rúa, pero que carece de calquera apoio oficial: nin se aprende nas [[escola]]s nin aparece na rotulación das cidades nin apenas en libros. O escritor máis famoso en escocésscots é [[Robert Burns]], que empregou esta lingua tanto coma o [[lingua inglesa|inglés]] nos seus [[poema]]s.
 
== Nomenclatura ==
Os falantes nativos ás veces refírense á lingua como ''braid Scots''<ref>[http://www.dsl.ac.uk/dsl/getent4.php?query=braid+scots&sset=1&fset=20&printset=20&searchtype=full&dregion=entry&dtext=both SND:Scots]{{ligazón morta}}</ref> ou usan o dos diferentes dialectos como ''Doric'', ''Teri'' ou o ''Buchan Claik''. O termo ''Lallans'', unha variante do escocésscots moderno ''lawlands'', é tamén utilizado. O escocésscots en [[Irlanda]] é coñecido en círculos oficiais como "escocésscots do [[Ulster]]" ou "Ullans", un recente neoloxismo que combina "Ulster" e "Lallans".
 
=== Etimoloxía ===
O nome vernáculo da lingua, ''Scots'', é unha contracción de ''Scottis'', escocésscots antigo,<ref>[http://www.dsl.ac.uk/dsl/getent4.php?plen=46309&startset=34713072&query=SCOTS&fhit=Scots&dregion=form&dtext=snd#fhit SND: Scots]{{ligazón rota}}</ref> e da forma meridional do [[inglés antigo]] tardío ''Scottisc'' (en [[lingua inglesa|inglés moderno]]: ''Scottish''), que substituíu á temperán forma [[umlaut|i-mutada]] ''Scyttisc''. Antes do [[século XV]] a fala inglesa en Escocia era coñecida como "English" (escrita ''Ynglis'' ou ''Inglis'' daquelas), así o termo "Scottish" (escrito ''Scottis'') referíase ao [[gaélico]].
 
A comezos do [[século XV]],<ref>''Companion to the Oxford English Dictionary'', Tom McArthur, Oxford University Press, 1994</ref><ref>''The Stewart Kingdom of Scotland 1371 - 1603'', Caroline Bingham, 1974</ref> o inglés de escocia converteuse nunha lingua sensiblemente distinta, aínda que carecendo dun nome que a distinguise claramente do inglés do sur da [[Bretaña]]. Dende o ano [[1495]] o verba ''Scottis'' foi gañando uso gradualmente para referirse á lingua das [[Terras Baixas Escocesas|Terras Baixas escocesas]] e ''Erse'', [[lingua irlandesa|irlandés]], para o gaélico. Por exemplo, antes da fin do [[século XV]] [[William Dunbar]] usaba ''Erse'' para referirse ao gaélico e a comezos do [[século XVI]] [[Gavin Douglas]] uso o nome ''Scottis'' como nome para a [[lingua xermánica]]. Hoxe a [[linguas celtas|lingua celta de Escocia]] é chamada habitualmente [[gaélico escocés]].
 
== Dialectos ==
Recoñécese que o escocésscots ten habitualmente cinco [[dialecto]]s:
* [[EscocésScots setentrional]], falado ao norte de [[Dundee]] e dividido á súa vez nunha franxa máis setentrional (ao redor da vila de [[Caithness]]), nunha fita central e maioritaria (chamado dialecto [[escocésScots dórico|dórico]]) e nunha máis meridional. O dialecto dórico ten á súa vez algúns dialectos recoñecidos e peculiares na vila de [[Cromarty]]: a [[fala dos mariñeiros de Cromarty]], a fala dos labregos de Cromarty e a fala dos vilegos de Cromarty.
* [[EscocésScots central]], falado entre as cidades de [[Perth]] (ao norte) e [[Glasgow]] e [[Edimburgo]] (ao sur), e que se adoita dividir en nororiental, sudoriental, occidental e sudoccidental.
* [[EscocésScots meridional]] ou fala das Estremas, usada nas [[As Estremas|Estremas]] de Escocia.
* [[EscocésScots insular]], falado nas [[Órcadas]] e nas [[Shetland]].
* [[EscocésScots do Ulster]], falado por emigrantes escoceses ao [[Irlanda do Norte|norte de Irlanda]] e no condado de [[Donegal]], e emparentado directamente co escocésscots central.
 
== Notas ==