Oroxenia caledoniana: Diferenzas entre revisións

[[Ficheiro:Caledonides EN.svg|miniatura|350px|Localización das diferentes ramas dos cintos oroxénicos caledoniano/[[oroxenia acadiana|acadiana]] ao final da oroxenia caledoniana ([[Devónico]] temperán). As liñas de costa actuais indícanse en gris como referencia. Posteriormente na [[Historia xeolóxica da Terra]], o [[océano Atlántico]] abriuse e as diferentes partes do cinto oroxénico separáronse.<ref> Reconstrución baseada en Matte (2001); Stampfli ''et al.'' (2002); Torsvik ''et al.'' (1996) e Ziegler (1990)</ref> Véxase tamén [[sutura Iapetusde Xápeto]] e [[Zona de sutura transeuropea]].]]

A '''oroxenia caledoniana'''<ref>Dicionario Digalego [https://digalego.xunta.gal/digalego/Html/index.php?op=ver&id=116 caledoniano -na]</ref><ref>Dicionario Digalego [https://digalego.xunta.gal/digalego/Html/index.php?op=ver&id=47 oroxenia]</ref><ref>BUSCatermos [https://aplicacions.usc.es/buscatermos/publica/buscas/busca.htm#90802946 oroxenia, oroxenia caledoniana]</ref> ou '''oroxénese caledoniana'''<ref>{{DRAG|oroxénese}}</ref> foi unha [[oroxenia|era de formación de montañas]] que tivo lugar nas partes norte de [[Irlanda]] e [[Gran Bretaña]], na zona das [[montañas Escandinavas]], [[Svalbard]], [[oroxenia do leste de Groenlandia|leste de Groenlandia]] e partes do norte e centro de Europa. A oroxenia caledoniana comprende sucesos que ocorreron desde o [[Ordovícico]] ao [[Devónico]] temperán, aproximadamente hai de 490 a 390&nbsp;millóns de anos (Ma). Foi causada polo peche do antigo [[océano de IapetusXápeto]] cando chocaron os continentes e os [[terreo (xeoloxía)|terreos]] de [[Laurentia]], [[Báltica]] e [[Avalonia]].

A oroxenia caledoniana foi unha das varias [[oroxenia]]s que finalmente formaron o [[supercontinente]] [[Panxea]] no [[Paleozoico]] tardío. No Paleozoico temperán a maioría das masas continentais estaban unidas constituíndo o [[paleocontinente]] de [[Gondwana]], que contiña a codia da futura [[África]], [[Suramérica]], sur de [[Eurasia]], [[Australia]] e a [[Antártida]], que estaba centrado no [[polo sur]]. Entre hai 650 e 550 millóns de anos (no período [[ediacárico]]) os continentes máis pequenos de Laurentia (que contiña a futura parte nordeste de [[Norteamérica]]), [[Báltica]] e [[Siberia]] separáranse de Gondwana para moverse ao norte cara ao ecuador. No proceso, o [[océano de IapetusXápeto]] situado entre Gondwana, Báltica e Laurentia acabou pechándose.

Durante o Ordovícico, o pequeno continente de Avalonia movíase independentemente en dirección nordeste cara a Báltica. Este movemento estaba acompañado da [[subdución]] da parte sueste do océano de IapetusXápeto (o denominado [[mar de Tornquist]]) que se metía dentro do manto por debaixo do leste de Avalonia. No Ordovícico tardío (hai uns 450 millóns de anos) empezou unha [[colisión continental]] entre Avalonia e Báltica.<ref>Torsvik & Rehnström (2003)</ref> O mar de Tornquist desapareceu neste proceso, e a [[sutura (xeoloxía)|sutura]] que quedou denominase [[liña de Tornquist]], que discorre por baixo o [[mar do Norte]], sur de [[Dinamarca]] e norte de Alemaña e [[Polonia]].

A principal fase da oroxenia caledoniana (desde hai 425 a 400 millóns de anos) denomínase fse escandiana en Escandinavia e ''fase grampiana'' en [[Gran Bretaña]].<ref name=Jones2003>Jones & Blake (2003), pp. 47–50</ref> Foi causada pola colisión entre [[Laurentia]] e [[Báltica]]. O océano de IapetusXápeto pechouse primeiro poolo norte e despois polo sur. Por tnto, o coque entre Báltica e Laurentia tivo lugar un pouco antes que entre Avalonia e Laurentia. O choque continental empezou no [[Silúrico]] medio e a formación das montañas tivo lugar no [[Devónico]] temperán (desde hai 420 a 405 millóns de anos).<ref>Fossen & Dunlap. 1998</ref><ref>Torsvik ''et al.'' (1996)</ref> En [[Norteamérica]], o choque entre Avalonia e Laurentia denomínase [[oroxenia acadiana]].