Ciencias naturais: Diferenzas entre revisións

Por outra parte, diferéncianse das [[ciencias aplicadas]], xa que forman parte da [[ciencia|ciencia básica]], aínda que teñen naquelas os seus sus desenvolvementos prácticos, polo que están intimamente ligadas, interactuando entre elas e co sistema produtivo nos sistemas denominados ''investigación e desenvolvemento'' ([[I+D]]) ou ''investigación, desenvolvemento e innovación'' ([[I+D+i]], ou [[I+D+I]]).

A pesar de ser relativamente recente o [[método científico]] (concibido na [[revolución científica|revolución científica do século XVII]]),<ref>{{Cita web |url=http://www.wsu.edu/~dee/ENLIGHT/SCIREV.HTM |título=The Scientific Revolution". Washington State University |lingua= |autor= |obra= |data= |dataacceso=}}</ref> a historia das ciencias naturais pode rastrexarse até os tempos prehistóricos, xa que está intimamente ligada á historia das sociedades e das civilizacións <ref>Taton, René (dir.) (1957):, ''Histoire générale des Sciences (t. 1 : La Science antique et médiévale; t. II : La Science moderne)'', PUF.</ref>. A historia das ciencias naturais dá conta do desenvolvemento humano, marcado polos sucesivos cambios de paradigmas sobre a natureza, cambios que, á súa vez, están marcados polo continuo refinamento do coñecemento adquirido e polo desenvolvemento [[tecnoloxía|tecnolóxico]], acelerado desde a aparición do método científico na chamada revolución científica.

[[Ficheiro:Sales contract Shuruppak Louvre AO3760.jpg|miniatura|esquerda|160px|Pequena táboa de arxila en [[escritura cuneiforme]] <ref>Contrato sumerio concernente á venda dun campo e dunha casa. Shuruppak, v. 2600 a.C., inscrición precuneiforme. [[Museo do Louvre]], París, Departamento de Antigüidades Orientais.</ref>.]] Así, para André Pichot, en ''La Naissance de la science'',<ref>André Pichot (1991): ''La Naissance de la science. Tome 1 : Mésopotamie, Égypte''. París: Gallimard.</ref> a ciencia nace en [[Mesopotamia]] ou [[Babilonia]], contra o ano 3500 a.C. As primeiras experiencias da [[alquimia]] están ligadas aos descubrimentos das técnicas metalúrxicas que caracterizan este período. A innovación máis importante provén da invención da [[escritura cuneiforme]] que, por medio de [[pictograma]]s, permite a reprodución de textos, e a elaboración abstracta de conceptos. A [[Sistema de numeración|numeración]] foi tamén o primeiro método científico que veuviu a luz, que permitía realizar cálculos cada vez máis complexos. Os [[sumer]]ios descobren as [[Fracción (matemáticas)|fraccións]] e o [[sistema decimal]].

O [[antigo Exipto]] desenvolveu a herdanza precientífica mesopotámica. A [[Sistema de escritura|escritura]] dos [[xeróglifo]]s permite a representación máis precisa de conceptos; fálase entón dunha escritura [[Ideografía|ideográfica]]. A [[Sistema de numeración|numeración]] é [[Sistema decimal|decimal]], pero non coñecían o [[cero]]. Principalmente a [[xeometría]] deu un gran salto adiante. Os exipcios construían monumentos grandiosos non recorrendo máis que ao sistema das [[matemáticas|fraccións]]. Desde o 2600 a.C. calculaban correctamente as áreas do [[rectángulo]] e do [[triángulo]], e aproximaron igualmente o valor do [[número pi]] (π), elevando ao cadrado os 8/9 do diámetro da circunferencia, descubrindo un número equivalente a ≈ 3,1605 (en lugar de ≈ 3,1416).

A civilización chamada do val do [[Río Indo|Indo]] (do 3300 a.C. ao 1500 a.C.) coñecesecoñécese, sobre todo na historia da ciencia, debido á emerxencia das [[matemática]]s complexas. A [[sistemas de numeración|numeración decimal]] de posición e os símbolos numerais hindús, dos que derivaron as [[cifra|cifras árabes]], influíron considerabelmente en Occidente a través dos árabes e os chineses. Os hindús inventaron o [[cero]], os números negativos, as funcións [[trigonometría|trigonométricas]] así como o [[matemáticas|cálculo diferencial]] e [[matemáticas|integral]], as series e os [[límite matemático|límites]].

Os filósofos denominados [[presocráticos]] son os primeiros en interrogarse sobre os fenómenos naturais. Chamados φυσιολογοι (''physiologoi'', "fisiólogos") <ref>Do [[lingua grega|grego clásico]] φύσισ (''phýsis'', "natureza"), e λόγος (''lógos'', "palabra", "expresión", "razoamento").</ref> por Aristóteles porque tiñan un discurso racional sobre a natureza, investigan sobre as causas naturais dos fenómenos que chegaron a ser os primeiros obxectos do método.

Os presocráticos inician tamén unha reflexión sobre a [[teoría do coñecemento]]. Constatan que a razón por unha parte e os sentidos por outra conducen a conclusións contraditorias; [[Parménides]] opta pola razón e estima que só ela pode levar ao coñecemento, debido a que os nosos sentidos equivócanosnos equivocan. Estas concepcións favoreceron a reflexión matemática. Pola contra, foron un obstáculo para o desenvolvemento das outras ciencias, e singularmente das ciencias experimentais. A estes filósofos oponse a corrente [[Epicuro de Samos|epicúrea]], iniciada por [[Demócrito]], contemporáneo de [[Sócrates]]. Os aspectos máis destacados da súa doutrina eran o [[hedonismo]] e o [[atomismo]].

É sobre todo con [[Aristóteles]], que funda a [[física]] e a [[zooloxía]], cando as ciencias naturais adquiren un método, baseado na [[dedución]]. A el débese a primeira formulación do [[filosofía|siloxismo]] e da [[Razoamento indutivo|indución]].<ref>Raymond Chevallier (1993): ''Sciences et techniques à Rome''. PUF, col. "Que sais-je?": Paris, páx. 75</ref> As nocións de "materia", "forma", "potencia" e "acto" foron os primeiros conceptos de elaboración abstracta <ref>Véxase L. Couloubaritsis (2000): ''La Physique d'Aristote: l'avènement de la science physique''. París: Vrin, 2ª ed.</ref>. Para Aristóteles, a ciencia está subordinadassubordinada á filosofía ("é unha filosofía secundaria", dixo) e ten por obxecto a busca dos primeiros [[Principio (física)|principios]] e das primeiras [[causa]]s, o que o discurso científico chamará o [[determinismo|causalismo]] e que a filosofía denomina [[Aristóteles|aristotelismo]]. Porén, Aristóteles é a orixe dun retroceso do pensamento en relación a certos presocráticos en canto ao lugar da Terra no espazo. Seguindo a [[Eudoxo de Cnidos]], imaxina un sistema [[xeocentrismo|xeocéntrico]] e considera que o [[Universo|cosmos]] é finito. E será seguido nisto polos seus sucesores en materia de [[astronomía]], até [[Copérnico]], coa única excepción de [[Aristarco de Samos|Aristarco]], que propuxera un sistema [[heliocentrismo|heliocéntrico]]. Determina, por outra parte, que ''o vivo'' está ordenado segundo unha cadea xerarquizada.

O período chamado ''alexandrino'' (de [[323]] a.C. - [[30]] a.C.) é o prolongamento da cultura grega na época romana e está marcado por progresos significativos en [[astronomía]] e en [[matemáticas]], así como por algúns avances na [[física]]. A cidade exipcia de [[Alexandría]] foi o centro intelectual dos sabios da época, que eran gregos. Os traballos de [[Arquimedes]] ([[292]] a.C. - [[212]] a.C.) sobre o [[empuxe]] ([[pincipioPrincipio de Arquímedes|principio de Arquimedes]]) conduciron á primeira lei física coñecida despois de [[Eratóstenes]] ([[276]] a.C. - [[194]] a.C.) sobre o diámetro terrestre ou de [[Aristarco de Samos]] ([[310]] a.C. - [[240]] a.C.) sobre as distancias Terra-Lúa e Terra-Sol que testemuñaran un grande enxeño. [[Apolonio de Pérgamo]] constrúe o modelo dos movementos dos planetas coa axuda de órbitas excéntricas. [[Hiparco de Nicea]] ([[194]] a.C. - [[120]] a.C.) perfecciona os instrumentos de observación como o [[dioptro]], o [[gnomon]] e o [[astrolabio]].

En [[álxebra]] e [[xeometría]], divídese o círculo en 360°, e créase incluso o primeiro globo celeste (ou [[orbe]]). Hiparco redacta tamén un tratado en 12 libros sobre o cálculo das ordes (denominadas hoxe en día [[trigonometría]]). [[Euclides]] ([[325]] a.C. - [[265]] a.C.) é o autor dos ''[[Os Elementos|Elementos]]'', que están considerados como un dos textos fundadores das [[matemáticas]] modernas. Os seus postulados, como o denominado ''postulado de Euclides'', que expresa que "por un punto dado dunha recta pasa unha, e unha soa, paralela a esta recta"{{Cómpre referencia}} está na base da [[xeometría]] sistematizada (a chamada ''xeometría euclidiana''). En astronomía, proponse unha "teoría dos [[epiciclo]]s" que permitirá á súa vez o establecemento de táboas astronómicas máis precisas. O conxunto revelaríase amplamente funcional, permitindo por exemplo calcular por prmieiraprimeira vez as [[eclipse]]s lunares e solares.

[[Claudio Tolomeo]] (ca. [[85]] d.C. - ca. [[165]]) prolonga e amplía os traballos de [[Hiparco]] e de [[Aristóteles]] sobre as órbitas planetarias e promove un sistema [[xeocentrismo|xeocéntrico]] do [[sistema solar]], que foi aceptado no mundo occidental e árabe durante máis de mil trescentos anos. A súa obra astronómica principal son os 13 libros que integran a ''Composición matemática'' ou ''Gran Sintaxe'', máis coñecida por ''[[Almaxesto]]'' —nome que deriva do título árabe que recibiu durante a Idade Media— que até a época de [[Copérnico]] e [[Johannes Kepler]] foi a obra fundamental da astronomía. Consta esta obra, ademais, dun catálogo de estrelas, así como da descrición dos instrumentos necesarios para a observación astronómica. A obra xeográfica de Tolomeo (''Planisphaerium'', ''Geographia''), é tamén de gran importancia, e permaneceu vixente até o Renacemento.

Cómpre sinalar tamén, nos derradeiros anos deste período, a [[Hipatia]] de Alexandría (ca. [[355]] - ca. [[415]]), [[filósofo|filósofa]], e [[Docente|mestra]] [[neoplatonismo|neoplatónica]] grega,<ref>[http://www.bartleby.com/65/hy/Hypatia.html Columbia Encyclopedia, Hypatia]: ''Alexandrian Neoplatonic philosopher and mathematician...'' {{en}}</ref> que destacou tamén nos campos das [[matemáticas]] e a [[astronomía]],<ref>Toohey, Sue (2003): [http://www.skyscript.co.uk/hypatia.html ''The Important Life & Tragic Death of Hypatia''] {{en}}</ref> membro e líder da [[Escola filosófica|escola neoplatónica]] de [[Alexandría]]. Seguidora de [[Plotino]], cultivou os estudos lóxicos e as ciencias exactas. Educou unha selecta escola de aristócratas cristiáns e pagáns que ocuparon posteriormente altos cargos. O feito de ser unha filósofa [[pagán|pagá]] (nun medio predominantemente [[cristián]]) considérase como un dos factores que contribuíron para que forafose asasinada.<ref>{{cita libro|título=The Math Book: From Pythagoras to the 57th Dimension, 250 Milestones in the history of mathematics |autor= Clifford A. Pickover|url=http://books.google.com.br/books?id=JrslMKTgSZwC&pg=PA78}} {{en}}</ref> Hoxe está considerada como a primeira gran científica, especialmente matemática, da historia da humanidade.

A civilización romana non proporcionou grandes avances na ciencia. A filosofía, a medicina e as matemáticas son de orixe grega, así como algunhas técnicas agrícolas. Aínda así, na época romana cabe citar os nomes de [[Dioscórides]], grego, un dos primeiros [[botánica|botánicos]]; de [[Lucrecio]] e a súa obra ''[[De rerum naturaenatura]]'' (DasSobre cousas daa natureza das cousas), e de [[Plinio o Vello]] (23 - 79 d.C.), autor dunha importante ''[[Historia natural]]'' na que se citan especies tanto reais coma inventadas. Non obstante, os sabios romanos foron pouco numerosos e o discurso científico abstracto progresou pouco durante a Roma antiga: "Os romanos, facendo prevalecer as humanidades, a reflexión sobre o home e a expresión [[escrita]] e oral, sen dúbida ocultaron para o futuro as realidades científicas e técnicas" <ref>Raymond Chevallier, ''Sciences et techniques à Rome'', PUF, col. "Que sais-je?", Paris, 1993, páx. 128</ref>, deixando á parte algúns grandes pensadores, como [[Vitruvio]] ou [[Apolodoro de Damasco]], frecuentemente de orixe estranxeira. Posteriormente destaca [[Galeno]] (129 - 201), famoso polas súas achegas no campo da medicina. Os romanos achegaron, sobre todo, o sistema de [[Numeración|numeración romana]] para as unidades de medida.

En cambio, a [[tecnoloxía]] [[Roma antiga|romana]] é un dos aspectos máis importantes da [[civilización|civilización romana]]. Esta tecnoloxía foi certamente a máis avanzada da [[Idade Antiga|Antigüidade]]. Permitiu a ''[[domesticación]]'' do [[contorno]], especialmente madiantemediante as [[vía romana|''vías'']] e os [[acueduto]]s. Para L. Cracco Ruggini, a tecnoloxía traduce a vontade de prestixio das capas dominantes.<ref>Raymond Chevallier, ''Sciences et techniques à Rome'', PUF, col. "Que sais-je?", Paris, 1993, páxs. 108-110.</ref> O período durante o cal a tecnoloxía romana alcanza o seu apoxeo é entre os [[século|séculos II]] a.C. e [[século I|I]] a.C., sobre todo na época de [[Augusto]], co [[Cemento (construción)|cemento]], as conducións de [[chumbo]], os [[guindastre]]s, as [[máquina]]s, as [[cúpula]]s, os [[Arco (arquitectura)|arcos]] etc. Para a [[agricultura]], desenvolven os [[muíño|muíños de auga]].