San Xoán da Cruz ofrece unha radical orixinalidade no misticismo consistente no concepto de noite escura espiritual. Dende os inicios históricos da vida retirada [[Ermitañoermitán|eremítica]], os buscadores renunciaban aos bens e praceres mundanos someténdose a xaxúns e outras asperezas, co obxecto de baleirar os seus desexos do mundo e enchelo de bens máis elevados. San Xoán da Cruz aclara que esta é soamente a primeira etapa, xa que tras ela vén a citada noite espiritual, en que o buscador, xa desapegado dos consolos e praceres mundanos, perderá tamén o apoio da súa paz, das súas suavidades interiores, entrando na máis "espantable" noite á que si segue a perfecta contemplación.{{Cita|Unha das partes máis orixinais e máis profundas da doutrina de san Xoán da Cruz, coa que máis fixo progresar a teoloxía mística e mereceu o título de Doutor, é a que se refire ao que el chama a noite pasiva do espírito.|[[Réginald Garrigou-Lagrange]]<ref>{{cita libro |apelidos= Garrigou-Lagrange|nome= Réginald|ligazón-autor= Réginald Garrigou-Lagrange|título= L'amour de Dieux et la croix de Jésus|url= http://openlibrary.org/books/OL20212420M/L'_amour_de_Dieu_et_la_croix_de_J%C3%A9sus.|dataacceso=17 de xullo de 2011 |lingua= francés|edición= II|ano= 1929|lugar= París|editorial= Éditions du Cerf|id= OL20212420M|páxinas= 549}}
</ref>}}{{Cita|Un campo sen explorar. Xoán da Cruz percibe a urxencia e a dificultade, e decídese a explorar todo ese campo da noite, en especial as áreas máis arduas onde ningún escritor lograra penetrar.|José Vicente Rodríguez y Federico Ruiz<ref>{{cita libro |apelidos= Vicente Rodríguez |nome= José |apelidos2= Ruiz Salvador|nome2= Federico |título= Obras Completas San Juan de la Cruz|url= http://www.agapea.com/libros/OBRAS-SAN-JUAN-DE-LA-CRUZ-NUEVA-EDIC-ESPIRITUALIDAD-isbn-8470683454-i.htm|dataacceso=17 de xullo de 2011 |edición= 6ª|ano = 2008|editorial= Editorial de Espiritualidad|isbn= 9788470683459|páxina= 436}}</ref>}}
