No ''[[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]]'' de [[Pascual Madoz]], indícase<ref>{{Madoz|1845|CASTRONCAN|II|284}}</ref>:
{{Cita|CASTRONCÁN (S<small>TA.</small> M<small>ARTA DE</small>): freg. na prov. e dioc. de Lugo (62 leg.), part. xud. de Sarria (1 1/4) e conc. de Samos (1/2): <small>SIT</small>. en terreo elevado e pendente ao N. e L. con boa ventilación e <small>CLIMA</small> frío e húmido: as enfermidades máis comúns son pulmonías e febres: comprende os l. de Castroncán, Sta. Marta, Vilachá de Abaixo e Vilachá de Arriba<ref>«''Castroncan, Sta. Marta, Vilacha de Abajo y Vilacha de Arriba''» no orixinal.</ref> que reúnen 29 <small>CASAS</small> de poucas comodidades. A igr. parr. (Sta. Marta), es matriz de Sta. María de SoñideSuñide;<ref>«''Sta. Maria de Sonide''» no orixinal.</ref> o curato de entrada e padroado real e ecl. O <small>TERM</small>. confina polo N. con Santo Estevo de Reiriz;<ref>«''San Esteban de Reiriz''» no orixinal.</ref> polo L. con Santalla de Pascais,<ref>«''Sta. Eulalia de Pascais''» no orixinal.</ref> interposto o r. Sarria; polo S. con Santiago de Formigueiros,<ref>«''Santiago de Fornigueiros''» no orixinal.</ref> e polo O. co indicado anexo e San Xulián de Teibilide:<ref>«San Julián de Teibellide''» no orixinal.</ref> ten unha fonte de boa auga e pozos. O <small>TERREO</small> é de mediana calidade e encóntrase cuberto de arboredo especialmente ao L. e N. Os <small>CAMIÑOS</small> que pon en comunicación coas freg. de Sarria, Samos e val de Lemos, son polo xeral estreitos e mal coidados e o <small>CORREO</small> recíbese da carteiría de Samos, dependente da estafeta de Sarria. <small>PROD</small>.: centeo, patacas, maínzo, liño, nabos, castañas e pouca froita; cría gando vacún, de cerda e lanar; hai caza de lebres e perdices: <small>IND</small>.: a agrícola. <small>POBO</small>.: 25 vec.: 122 alm.: <small>CONTR</small>. co seu conc. (V.).}}
== Lugares e parroquias ==
|