Wikipedia

Pedro II do Brasil: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
m Bot: Cambio o modelo: Bandeira2; cambios estética
Breogan2008 (conversa | contribucións)
451.471 edicións
Sen resumo de edición
Liña 9:
|outros nomes =
|data de nacemento = 2 de decembro de [[1825]]
|lugar de nacemento = [[Pazo de São Cristóvão]], [[Río de JaneiroXaneiro]], {{Bandeira|Imperio do Brasil}}
|data de defunción = 5 de decembro de [[1891]] {{idade|2|10|1825|5|12|1891}}
|lugar de defunción = [[París]], {{FRAb}} [[Terceira República Francesa|Francia]]
Liña 32:
|sucesor0 = Abolición da monarquía<br/>[[Primeira República Brasileira]]
}}
'''Pedro&nbsp;II do Brasil''', nado no [[pazo de São Cristóvão]], [[Río de JaneiroXaneiro]], o [[2 de decembro]] de [[1825]] e finado en [[París]] o [[5 de decembro]] de [[1891]], foi o segundo e último [[Imperio do Brasil|emperador do Brasil]]. Alcumado "o magnánimo",{{sfn|Barman|1999|p=85}} o seu reinado como emperador durou máis de 58 anos.<ref>{{Cita libro | last1 = Viana | first1 = Hélio | year = 1994 | language = pt| title = História do Brasil: período colonial, monarquia e república | edition = 15ª | publisher = Melhoramentos | location = São Paulo | isbn = 978-85-06-01999-3 | ref = harv |p=467}}</ref> Foi o sétimo fillo do emperador [[Pedro&nbsp;I do Brasil]] e a emperatriz [[María Leopoldina de Austria|María Leopoldina]], e polo tanto membro da rama brasileira da [[casa de Braganza]]. A abrupta abdicación e marcha cara a Europa do seu pai en [[1831]] deixou a Pedro II como emperador, legándolle unha infancia e adolescencia desalentadora e solitaria. Obrigado a pasar o tempo estudando en preparación para o seu reinado, só conseguiu ter breves momentos de felicidade e tivo poucas amizades da súa idade. As súas experiencias coas intrigas da corte e coas disputas políticas durante este período afectaron en gran medida o seu carácter posterior, converténdose nun home cun forte sentido do deber e devoción cara ó seu país e a súa xente, mais resentido polo seu papel de monarca.
 
Herdando un imperio ó bordo da desintegración, Pedro&nbsp;II levou o [[Brasil]] de [[lingua portuguesa|fala portuguesa]] a ser unha potencia emerxente no ámbito internacional. A nación medrou ata distinguirse dos seus veciños hispánicos grazas á súa estabilidade política, a celosamente protexida [[liberdade de expresión]], o respecto polos [[dereito civil|dereitos civís]], un crecemento económico vibrante e especialmente pola súa forma de goberno: unha [[monarquía constitucional|monarquía parlamentaria representativa]] funcional. O Brasil tamén obtivo a vitoria en tres conflitos internacionais (a [[guerra da Prata]], a [[guerra do Uruguai]] e a [[guerra do Paraguai]]) baixo o seu reinado, e prevaleceu en varias outras disputas internacionais e tensións domésticas. Pedro&nbsp;II promoveu incondicionalmente a abolición da [[escravitude]] malia a oposición de poderosos intereses políticos e económicos. Considerado un sabio por propio dereito, o emperador estableceu unha reputación de vigoroso patrocinador da aprendizaxe, da cultura e das ciencias. Conseguiu o respecto e admiración de eruditos como [[Charles Darwin|Darwin]], [[Victor Hugo]] e [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]], e trabou amizade con [[Richard Wagner|Wagner]], [[Louis Pasteur|Pasteur]] e [[Henry Wadsworth Longfellow|Henry Wadsworth]] entre outros.
Liña 39:
 
== Primeiros anos ==
Pedro naceu ás 02:30 do 2 de decembro de 1825 no [[pazo de São Cristóvão]], en [[RioRío de JaneiroXaneiro]], [[Imperio do Brasil|Brasil]].{{sfn|Besouchet|1993|p=39}}{{sfn|Carvalho|2007|pp=11–12}}{{sfn|Olivieri|1999|p=5}} Nomeado por [[Pedro de Alcántara|san Pedro de Alcántara]], o seu nome completo era Pedro de Alcântara João Carlos Leopoldo Salvador Bibiano Francisco Xavier de Paula Leocádio Miguel Gabriel Rafael Gonzaga.{{sfn|Vainfas|2002|p=198}}{{sfn|Calmón|1975|pp=3–4}}{{sfn|Schwarcz|1998|p=45}} Pedro era membro da rama brasileira da [[casa de Braganza]] por medio do seu pai, o emperador [[Pedro I do Brasil|Pedro&nbsp;I]], e recibiu o título honorífico de "don" dende o seu nacemento.{{sfn|Barman|1999|p=424}} Era neto do rei portugués [[Xoán VI de Portugal|Xoán VI]] e sobriño de [[Miguel I de Portugal|Miguel&nbsp;I]].{{sfn|Besouchet|1993|p=40}}{{sfn|Schwarcz|1998|p=47}} A súa nai foi a arquiduquesa [[María Leopoldina de Austria]], filla de [[Francisco II do Sacro Imperio Romano Xermánico|Francisco II]], o último emperador do [[Sacro Imperio Romano Xermánico]]. Por medio da súa nai, Pedro era sobriño de [[Napoleón Bonaparte]] e primo en primeiro grao dos emperadores [[Napoleón II de Francia]], [[Francisco Xosé I de Austria]] e de [[Maximiliano I de México]].{{sfn|Schwarcz|1998|p=47}}{{sfn|Barman|1999|p=1}}{{sfn|Besouchet|1993|p=41}}
 
O único fillo varón lexítimo de Pedro&nbsp;I que sobreviviu á infancia, foi recoñecido de forma oficial como herdeiro ó trono brasileiro co título de príncipe imperial o 6 de agosto de 1826.{{sfn|Vainfas|2002|p=198}}{{sfn|Calmón|1975|p=5}} A súa nai, a emperatriz María Leopoldina, faleceu o 11 de decembro de 1826, cando Pedro tiña un ano de idade.{{sfn|Calmón|1975|p=15}}{{sfn|Besouchet|1993|p=41}} Dous anos e medio despois o seu pai casou con [[Amelia de Leuchtenberg]], e o príncipe Pedro desenvolveu unha relación afectuosa con ela, a quen chegou a considerar como a súa propia nai.{{sfn|Carvalho|2007|p=16}}{{sfn|Besouchet|1993|p=46}}{{sfn|Barman|1999|pp=26–27}} O desexo de Pedro&nbsp;I de restaurar a súa filla [[María II de Portugal|María&nbsp;II]] no trono de [[Reino de Portugal|Portugal]], usurpado polo seu irmán Miguel&nbsp;I, así como a súa posición política doméstica en declive, deu lugar á súa abrupta abdicación o 7 de abril de 1831.{{sfn|Carvalho|2007|p=21}}{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=15}} Pedro I partiu de forma inmediata cara a Europa xunto a Amelia, deixando no Brasil o príncipe imperial, quen se converteu no emperador don Pedro&nbsp;II.{{sfn|Olivieri|1999|p=5}}{{sfn|Barman|1999|p=29}}
Liña 96:
A finais do ano 1859 Pedro&nbsp;II partiu nunha viaxe polas provincias ó norte da capital, visitando os estados de [[Espírito Santo, Brasil|Espírito Santo]], [[Baía, Brasil|Baía]], [[Sergipe]], [[Alagoas]], [[Pernambuco]] e [[Paraíba]]. Volveu en febreiro de 1860, tras catro meses de viaxe. Tivo un grande éxito, recibindo unha cálida e alegre benvida en tódolos lugares que visitou.{{sfn|Lira 1977, Vol 1|pp=200–207}}{{sfn|Carvalho|2007|pp=138–141}}{{sfn|Barman|1999|p=188}} A primeira metade dos anos 1860 foi de paz e prosperidade no Brasil. Mantivéronse as liberdades civís{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=200}}{{sfn|Barman|1999|p=192}} e Pedro defendeu con forza a [[liberdade de expresión]] que existira dende a independencia da nación.{{sfn|Carvalho|2007|p=84}}{{sfn|Besouchet|1993|p=508}} Consideraba os xornais da capital e das provincias un medio ideal para manterse ó tanto da opinión pública e da situación global do estado.{{sfn|Carvalho|2007|p=79}} Tamén seguía o estado do imperio por medio do contacto directo cos seus súbditos, con audiencias públicas regulares os martes e sábados, onde calquera procedente de calquera [[clase social]], incluíndo escravos, podía ser admitido e presentar as súas peticións e historias.{{sfn|Olivieri|1999|p=27}}{{sfn|Barman|1999|p=180}}{{sfn|Carvalho|2007|p=94}}. Tamén era habitual que visitara escolas, institutos, prisións, exhibicións, fábricas, barracas e outros actos públicos, que lle servían de oportunidades adicionais para obter información de primeira man.{{sfn|Barman|1999|p=184}}
 
Esta tranquilidade disipouse cando o [[Cónsul (servizo exterior)|cónsul]] británico en [[Río de JaneiroXaneiro]], [[William Dougal Christie]], estivo a piques de comezar unha guerra entre a súa nación e o Brasil. Christie enviou un [[ultimato]] cunha serie de peticións abusivas que xurdiu de dous incidentes menores que tiveron lugar a finais de 1861 e comezos de 1862. O primeiro foi o afundimento dunha [[Bricbarca|barca]] comercial na costa de [[Río Grande do Sur]] tralo que os bens que transportaba foron saqueados polos habitantes locais. O outro incidente foi o arresto de varios oficiais británicos bébedos que provocaran disturbios nas rúas da cidade.{{sfn|Calmón|1975|p=678}}{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=27}}{{sfn|Carvalho|2007|p=103}}
 
O goberno brasileiro rexeitou ceder a estas demandas, e Christie deu orde ós barcos de guerra británicos de que capturasen mercantes brasileiros a modo de indemnización.{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=208}}{{sfn|Calmón|1975|pp=678–681}} {{sfn|Carvalho|2007|p=104}} O Brasil comezou a prepararse para o que semellaba un conflito inminente. Pedro&nbsp;II foi o principal responsable da resistencia do Brasil, rexeitando calquera tipo de suxestión de ceder perante as demandas británicas.{{sfn|Barman|1999|p=191}}{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=209}} Esta resposta colleu por sorpresa a Christie, quen finalmente cambiou a súa actitude e propuxo un acordo pacífico por medio dunha arbitraxe internacional.{{sfn|Calmón|1975|p=685}}{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=210}}{{sfn|Carvalho|2007|p=105}} O goberno brasileiro presentou as súas demandas, e vendo que a postura británica estaba debilitada, cortou as relacións diplomáticas con Gran Bretaña en xuño de 1863.{{sfn|Carvalho|2007|p=105}}{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=211}}
Liña 109:
Decatándose da anarquía en Río Grande do Sur e da incapacidade e incompetencia dos seus xefes militares para presentar oposición perante ó exército paraguaio, Pedro&nbsp;II decidiu que iría el mesmo en persoa ata a fronte.{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=228}} Tras recibir as obxeccións do gabinete de goberno, da Asemblea Xeral e do Consello de Estado, Pedro&nbsp;II pronunciouse: "Se poden impedirme que vaia como emperador, non poden impedir que abdique e vaia como Voluntario da Patria" —unha alusión ós brasileiros que se presentaron voluntarios para a guerra e pasaron a seren coñecidos en toda a nación como os "Voluntarios da Patria".{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=228}}{{sfn|Calmón|1975|p=734}}{{sfn|Olivieri|1999|p=32}}{{sfn|Barman|1999|p=202}} O propio monarca foi chamado popularmente o "Primeiro Voluntario".{{sfn|Vainfas|2002|p=200}}{{sfn|Schwarcz|1998|p=300}} Obtido o permiso para a súa marcha, Pedro&nbsp;II desembarcou en Río Grande do Sur en xullo e seguiu en dirección á fronte de guerra por terra.{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=229}}{{sfn|Calmón|1975|pp=735–736}}{{sfn|Carvalho|2007|p=111}} Viaxou a cabalo e en carro, durmindo de noite nunha tenda de campaña.{{sfn|Carvalho|2007|p=112}} En setembro Pedro&nbsp;II chegou a [[Uruguaiana]], unha vila brasileira ocupada por un exército paraguaio asediado.{{sfn|Carvalho|2007|p=114}}{{sfn|Calmón|1975|p=745}}
 
O emperador cabalgou ata unha distancia de tiro con [[rifle]] de Uruguaiana, mais os paraguaios non o atacaron.{{sfn|Calmón|1975|p=744}} Para evitar un maior derramamento de sangue, ofreceulle uns termos de rendición ó comandante paraguaio, quen aceptou.{{sfn|Carvalho|2007|p=114}}{{sfn|Calmón|1975|p=748}}{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=237}} A coordinación das operacións militares por parte de Pedro&nbsp;II e o seu exemplo persoal xogaron un papel decisivo no rexeitamento da invasión paraguaia do territorio brasileiro.{{sfn|Barman|1999|p=205}} Antes de volver a Río de JaneiroXaneiro, recibiu o enviado diplomático británico [[Edward Thornton]], quen se desculpou en nome da [[Vitoria do Reino Unido|raíña Vitoria]] e do goberno británico pola crise entre ámbolos dous imperios.{{sfn|Calmón|1975|p=748}}{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=237}} O emperador considerou que esta vitoria diplomática sobre a entón nación máis poderosa do mundo era suficiente, e renovou as relacións amistosas do Brasil co Imperio Británico.{{sfn|Lira 1977, Vol 1|p=237}}
 
=== Conclusión da guerra ===
Liña 158:
=== Abolición da escravitude e golpe de estado ===
[[Ficheiro:Família_Imperial_por_Otto_Hees-Restoration.jpg|miniatura|220px|A última imaxe da familia imperial no Brasil, 1889.]]
En xuño de 1887 a saúde do emperador estaba considerablemente empeorada, e os seus doutores persoais suxeríronlle que viaxase a Europa na procura de tratamento médico.{{sfn|Lira 1977, Vol 3|pp=53–56}} Durante a súa estancia en [[Milán]] pasou dúas semanas entre a vida e a morte, chegando a recibir a [[extremaunción]].{{sfn|Carvalho|2007|p=199}}{{sfn|Lira 1977, Vol 3|pp=61–62}}{{sfn|Calmón|1975|p=1421}} Aínda encamado en período de recuperación, o 22 de maio de 1888 recibiu novas de que a [[Lei Áurea|escravitude fora abolida no Brasil]].{{sfn|Lira 1977, Vol 3|p=62}} Cunha voz débil e bágoas nos ollos exclamou: "Deamos grazas a Deus. Gran pobo! Gran pobo!"{{sfn|Lira 1977, Vol 3|p=62}}{{sfn|Schwarcz|1998|p=442}}{{sfn|Calmón|1975|p=1426}} Pedro&nbsp;II retornou ó Brasil desembarcando en Río de JaneiroXaneiro en agosto de 1888.{{sfn|Carvalho|2007|p=200}}{{sfn|Calmón|1975|p=1438}} Segundo Heitor Lira: "O país enteiro recibiuno cun entusiasmo xamais visto. Da capital, das provincias, de tódolos lugares, chegaron probas de afecto e veneración".{{sfn|Lira 1977, Vol 3|p=64}} Con estas demostracións á súa chegada dende Europa, a monarquía semellaba gozar dun apoio inquebrantable e estar no punto máis alto da súa popularidade.{{sfn|Lira 1977, Vol 3|p=67}}{{sfn|Carvalho|2007|p=200}}{{sfn|Vainfas|2002|p=201}}{{sfn|Schwarcz|1998|p=444}}
 
A nación gozou dun gran prestixio internacional durante os anos finais do Imperio, converténdose nunha [[potencia emerxente]] no ámbito internacional.<ref>{{Cita libro | last1 = Topik | first1 = Steven C. | year = 2000 | title = Trade and Gunboats: The United States and Brazil in the Age of Empire|lingua=en | publisher = Stanford University Press | isbn = 978-0-8047-4018-0 | ref = harv|p=56}}</ref>{{sfn|Barman|1999|p=306}} As predicións das perdas económicas e de traballo provocadas pola abolición da escravitude non chegaron a materializarse, e a colleita de [[café]] de 1888 tivo éxito.{{sfn|Barman|1999|p=346}} A fin da escravitude deu lugar a un cambio explícito no apoio cara ó [[republicanismo]] por parte de ricos e poderosos produtores de café que mantiñan un gran poder político, económico e social no país.{{sfn|Schwarcz|1998|p=438}}{{sfn|Carvalho|2007|p=190}}{{sfn|Barman|1999|pp=348–349}} O republicanismo era un credo elitista que nunca chegou a florecer no Brasil, con moi pouco apoio nas provincias.{{sfn|Barman|1999|p=349}}{{sfn|Lira 1977, Vol 3|p=121}}{{sfn|Carvalho|2007|p=206}}<ref>{{Cita libro | last1 = Munro | first1 = Dana Gardner | year = 1942 | title = The Latin American Republics: A History | publisher = D. Appleton | location = Nova York|lingua=en|ref = harv|p=279}}</ref>{{sfn|Ermakoff|2006|p=189}} A combinación de ideas republicanas e a diseminación do [[positivismo]] entre os rangos medios e máis baixos de oficiais do exército provocou a falta de disciplina entre os corpos de exército e converteuse nunha seria ameaza para a monarquía. Estes grupos desexaban unha república ditatorial, crendo que sería un sistema superior á monarquía.{{sfn|Carvalho|2007|p=195}}{{sfn|Barman|1999|p=353}}
Liña 174:
== Legado ==
[[Ficheiro:Petropolis-Cathedral4.jpg|miniatura|250px|Tumba de Pedro&nbsp;II e Tareixa Cristina na [[catedral de Petrópolis]], Brasil.]]
Trala súa caída os brasileiros mantiveron o seu afecto polo antigo emperador, que aínda era unha figura popular e ben considerada.{{sfn|Schwarcz|1998|p=497}}{{sfn|Martins|2008|p=66}} Esta visión era aínda máis pronunciada entre os [[Afrobrasileiro|descendentes de africanos]], que relacionaban a monarquía coa liberade polo seu papel e o da súa filla Isabel na abolición da escravitude.{{sfn|Schwarcz|1998|p=469}} O historiador Ricardo Salles afirmou que o apoio continuado da deposta monarquía debeuse en gran medida á crenza xeral de que Pedro fora "realmente un rexedor sabio, benevolente, austero e honesto".<ref>{{Cita libro | last1 = Salles | first1 = Ricardo | year = 1996 | language = pt | title = Nostalgia Imperial | publisher = Topbooks | location = Río de JaneiroXaneiro | oclc = 36598004 | ref = harv|p=15}}</ref> A visión positiva de Pedro&nbsp;II e a nostalxia polo seu reinado seguiu medrando cando a nación caeu rapidamente nunha serie de crises políticas e económicas, que moitos brasileiros achacaron ó derrocamento do emperador.{{sfn|Schwarcz|1998|p=496}}
 
Os propios republicanos comezaron a manifestar fortes sentimentos de culpabilidade, cada vez máis evidentes trala morte do emperador no exilio.{{sfn|Schwarcz|1998|pp=495–496}} Estes loaron a Pedro&nbsp;II, visto como un modelo dos [[Res publica|ideais republicanos]], e loaron tamén a era imperial, da que pasaron a considerar un exemplo a seguir por parte da nova república.{{sfn|Schwarcz|1998|p=508}}{{sfn|Martins|2008|p=123}} Segundo Barman, as novas da morte do emperador no Brasil "incitaron un sentido de arrepentimento xenuíno entre aqueles que, sen simpatía por unha restauración, admitiron tanto os méritos coma os éxitos do emperador falecido".{{sfn|Barman|1999|p=402}} Os seus restos e os da súa muller foron devoltos ó Brasil en 1921, a tempo para o centenario da [[independencia do Brasil]]. O goberno outorgoulle a Pedro&nbsp;II as dignidades dun xefe de estado.{{sfn|Calmón|1975|pp=1914–1915}}{{sfn|Barman|1999|p=405}} Declarouse un festivo nacional e por todo o país celebrouse a volta do emperador como se fose un heroe nacional.{{sfn|Schwarcz|1998|pp=503, 508}} Miles de persoas asistiron á cerimonia principal en [[Río de JaneiroXaneiro]], onde segundo o historiador Pedro Calmón, "a xente máis maior chorou. Moitos axeonlláronse. Todos aplaudiron. Non houbo distinción entre republicanos e monárquicos. Eran todos brasileiros".{{sfn|Calmón|1975|p=1915}} Para Barman, esta homenaxe marcou a reconciliación do Brasil republicano co seu pasado monárquico.{{sfn|Barman|1999|p=405}}
 
Os historiadores en xeral expresaron boas opinións sobre Pedro&nbsp;II e o seu reinado. A literatura erudita sobre Pedro é vasta, e coa excepción do período inmediatamente posterior ó seu exilio, maioritariamente positiva e incluso laudatoria.{{sfn|Schwarcz|1998|p=22}} Varios historiadores brasileiros considerárono o "máis grande dos brasileiros".{{sfn|Viana|1994|p=467}}<ref>{{Cita libro | last1 = Benevides | first1 = José Marijeso de Alencar | last2 = Azevedo | first2 = Rubens de | last3 = Alcântara | first3 = José Denizard Macedo de | year = 1979 | language = pt | title = D. Pedro&nbsp;II, patrono da astronomia brasileira | publisher = Imprensa oficial do Ceará | location = Fortaleza | ref = harv|p=61}}</ref> De forma semellante ós métodos usados polos propios republicanos, os historiadores resaltaron as virtudes do emperador como un exemplo a seguir, aínda que ningún chegou a avogar pola restauración da monarquía. O historiador Richard Graham indicou que "ademais, a maioría dos historiadores do século XX botaron a vista atrás ó período [do reinado de Pedro&nbsp;II] de forma nostálxica, usando as súas descricións do Imperio para criticar —en ocasións sutilmente, en ocasións non— os subsecuentes réximes republicanos ou ditatoriais do Brasil".{{sfn|Graham|1994|p=4}}
Liña 188:
* 7 de abril de 1831&nbsp;– 15 de novembro de 1889: ''A súa maxestade imperial ''o emperador
 
Como emperador do Brasil, o seu tratamento e título completo foi "A súa maxestade imperial don Pedro&nbsp;II, emperador constitucional e defensor perpetuo do Brasil".<ref>{{Cita libro | last1 = Rodrigues | first1 = José Carlos | year = 1863 | language = pt | title = Constituição política do Império do Brasil | publisher = Typographia Universal de Laemmert | location = Río de JaneiroXaneiro | ref = harv |p=71}}</ref>
 
=== Distincións ===
Como emperador Pedro II foi Gran Mestre no Brasil da [[Orde de Cristo (Brasil)|Orde de Cristo]], da [[Orde de San Bieito de Aviz]], da [[Orde de San Xaime da Espada]], da [[Orde da Cruz do Sur]], da [[Orde de Pedro I]] e da [[Orde da Rosa]].{{sfn|Barman|1999|p=11}} Recibiu tamén as distincións e honras estranxeiras da Gran Cruz da [[Orde de Santo Estevo de Hungría]], o Gran Cordón da [[Orde de Leopoldo (Bélxica)|Orde de Leopoldo]] de Bélxica, a Gran Cruz da [[Orde da Estrela de Romanía]], o título de Cabaleiro da [[Orde do Elefante]] de Dinamarca, a Gran Cruz da [[Orde de San Xenaro]] das Dúas Sicilias, a Gran Cruz da [[Orde de San Fernando e do Mérito]] das Dúas Sicilias, a Gran Cruz da [[Lexión de Honra]] francesa, a Gran Cruz da [[Orde do Salvador]] de Grecia, a Gran Cruz da [[Orde do León Neerlandés]], o título de Cabaleiro da [[Orde do Vélaro de Ouro]] de España, o título de Cabaleiro Estranxeiro da [[Orde da Xarreteira]] británica, a Gran Cruz da [[Orde de Malta]], a Gran Cruz da [[Orde do Santo Sepulcro]], a Gran Cruz da [[Sagrada Orde Militar Constantiniana de San Xurxo]], a Gran Cruz da [[Orde da Inmaculada Concepción de Vila Viçosa]] de Portugal, a Gran Cruz da [[Orde da Torre e da Espada]] portuguesa, a Gran Cruz da [[Orde da Águia Negra]] de [[Prusia]], a Gran Cruz de tódalas ordes rusas de [[cabalaría]], o título de Cabaleiro da [[Suprema Orde da Santísima Anunciación]] italiana, a Gran Cruz da [[Real Orde do Serafín]] de Suecia, a Gran Cruz da [[Orde da Estrela Polar]] de Suecia e a Gran Cruz de Primeira Clase da [[Orde de Medjidie]] turca.<ref>{{Cita libro | last1 = Sauer | first1 = Arthur | year = 1889 | language = pt | title = Almanak Administrativo, Mercantil e Industrial | publisher = Laemmert & C. | location = Río de JaneiroXaneiro | oclc = 36598004 | ref = harv|p=41}}</ref>
 
== Xenealoxía ==
Liña 274:
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro| last1 = Barman | first1 = Roderick J. | year = 1999 | title = Citizen Emperor: Pedro&nbsp;II and the Making of Brazil, 1825–1891 | publisher = Stanford University Press | isbn = 978-0-8047-3510-0 | ref = harv| lingua=en}}
* {{Cita libro | last1 = Besouchet | first1 = Lídia | year = 1993 | language = pt| title = Pedro&nbsp;II e o Século XIX | edition = 2ª | publisher = Nova Fronteira | location = [[Río de JaneiroXaneiro]] | isbn = 978-85-209-0494-7 | ref = harv}}
* {{Cita libro | last1 = Bethell | first1 = Leslie | year = 1993 | title = Brazil: Empire and Republic, 1822–1930 | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-36293-1 | ref = harv|lingua=en}}
* {{Cita libro | last1 = Calmón | first1 = Pedro | year = 1975 | language = pt | title = História de D. Pedro&nbsp;II | volume = 1–5 | publisher = José Olímpio | location = Río de JaneiroXaneiro | ref = harv|ol=4648510M
|lccn=77480961}}
* {{Cita libro | last1 = Carvalho | first1 = José Murilo de | year = 2007 | language = pt| title = D. Pedro&nbsp;II: ser ou não ser | publisher = Companhia das Letras | location = [[São Paulo]] | isbn = 978-85-359-0969-2 | ref = harv}}
* {{Cita libro | last1 = Ermakoff | first1 = George | year = 2006 | language = pt | title = RioRío de JaneiroXaneiro&nbsp;– 1840–1900&nbsp;– Uma crônica fotográfica | publisher = G. Ermakoff Casa Editorial | location = Río de JaneiroXaneiro | isbn = 978-85-98815-05-3 | ref = harv}}
* {{Cita libro | last1 = Graham | first1 = Richard | year = 1994 | title = Patronage and Politics in Nineteenth-Century Brazil | publisher = Stanford University Press | isbn = 978-0-8047-2336-7 | ref = harv|lingua=en}}
* {{Cita libro | last1 = Levine | first1 = Robert M. | year = 1999 | title = The History of Brazil | publisher = Greenwood Press | location = Westport, Connecticut | isbn = 978-0-313-30390-6 | ref = harv|lingua=en}}
Liña 291:
* {{Cita libro | last1 = Schwarcz | first1 = Lilia Moritz | year = 1998 | language = pt | title = As barbas do Imperador: D. Pedro&nbsp;II, um monarca nos trópicos | edition = 2ª | publisher = Companhia das Letras | location = São Paulo | isbn = 978-85-7164-837-1 | ref = harv}}
* {{Cita libro | last1 = Skidmore | first1 = Thomas E. | year = 1999 | language =en | title = Brazil: five centuries of change | publisher = Oxford University Press | location = Nova York | isbn = 0-19-505809-7 | ref = harv}}
* {{Cita libro | last1 = Vainfas | first1 = Ronaldo | year = 2002 | language = pt | title = Dicionário do Brasil Imperial | publisher = Objetiva | location = Río de JaneiroXaneiro | isbn = 978-85-7302-441-8 | ref = harv}}
 
=== Ligazóns externas ===
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Pedro_II_do_Brasil»