Lúa: Diferenzas entre revisións

{{Outros homónimos|Lúa (homónimos)}}

{{Lúa info}}

{{Cita publicación periódica|apelidos1=Morais |nome1=M.H.M. |apelidos2=Morbidelli|nome2=A. |título=The Population of Near-Earth Asteroids in Coorbital Motion with the Earth |editor=Icarus |ano=2002 |volume=160 |número=1 |páxinas=1–9 |bibcode=2002Icar..160....1M |doi=10.1006/icar.2002.6937 |lingua=inglés }}

</ref>, visible desde esta só en parte e baixo formas distintas, chamadas [[Fases da lúa|fases]], segundo a posición que teña respecto da Terra e o lado por onde reciba a luz do [[Sol]]. Cun diámetro de 3476&nbsp;km é o quinto satélite máis grande do [[Sistema Solar]], mentres que en canto ao tamaño proporcional respecto do seu planeta é o satélite máis grande<ref>Co 27% do diámetro e o 60% da densidad da Terra, a Lúa ten o 1,23% da masa terrestre. A lúa [[Caronte (lúa)|Caronte]] é maior que o seu primario [[Plutón]], pero Plutón considérase un [[planeta anano]].</ref>: un cuarto do diámetro da Terra e 1/81 da súa masa. Logo de [[Ío (lúa)|Ío]], é ademais o segundo satélite máis denso.

Nese aspecto, algúns [[Astronomía|astrónomos]] e [[Xeoloxía|xeólogos]] alegan que a Lúa teríase desprendido dunha masa incandescente de rocha licuefeita primordial, acabada de formar, a través da [[forza centrífuga]]. Un corpo tan grande en relación ao noso planeta dificilmente podía ser capturado nin tampouco era probable que se formara xunto á Terra. A hipótese xeral hoxe en día é que o sistema Terra-Lúa formouse como resultado dun [[Big Splash|grande impacto]]: na que un [[corpo celeste]] do tamaño aproximado de [[Marte]] (chamado [[Big Splash#Theia|Theia]]) colidiu coa [[Historia da Terra|nova Terra]], a enorme enerxía fornecida polo choque fundiu a [[codia terrestre]] ao completo e guindou gran cantidade de restos incandescentes ao espazo. Co tempo, formouse un anel de rochas ao redor do noso planeta ata que, por [[acrecentamento]], formouse a Lúa.<ref name="taylor1998">{{cita web|url=http://www.psrd.hawaii.edu/Dec98/OriginEarthMoon.html|título=Origin of the Earth and Moon |apelido=Taylor|nome=G. Jeffrey|data=31 de diciembre de 1998|editor=Planetary Science Research Discoveries|dataacceso=7 de abril de 2010|lingua=inglés}}</ref> Crese que impactos xigantescos eran comúns no Sistema Solar primitivo. As modelaxes dun gran impacto a través de simulacións computacionais concordan coas medicións do momento angular do sistema Terra-Lúa, e o pequeno tamaño do núcleo lunar; á súa vez demostran que a maior parte da Lúa provén do impacto, non da nova Terra.<ref>{{cita publicación periódica|apelido=Canup |nome=R. |autor2=Asphaug, E. |título=Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation |revista=Nature |volume=412 |páxinas=708–712 |ano=2001 |doi=10.1038/35089010 |pmid=11507633 |número=6848|lingua=inglés}}</ref> Con todo, algúns [[meteorito]]s demostran que as composicións isotópicas do [[osíxeno]] e o [[volframio|tungsteno]] doutros corpos do Sistema Solar interior tales como Marte e [[4 Vesta]] son moi distintas ás da Terra, mentres que a Terra e a Lúa posúen composicións isotópicas practicamente idénticas. O mesturado do material evaporado posterior ao impacto entre a Terra e a Lúa puido haber equiparado as composicións,<ref>{{cita publicación periódica|apelido=Pahlevan|nome=Kaveh|autor2=Stevenson, David J.|ano=2007|título=Equilibration in the aftermath of the lunar-forming giant impact|revista=Earth and Planetary Science Letters|volume=262|número=3–4|páxinas=438–449|doi=10.1016/j.epsl.2007.07.055|lingua=inglés}}</ref> aínda que isto é debatido.<ref>{{cita publicación periódica|apelido=Nield |nome=Ted |título=Moonwalk (summary of meeting at Meteoritical Society's 72nd Annual Meeting, Nancy, France) |revista=Geoscientist |volume=19 |páxinas=8 |ano=2009|url =http://www.geolsoc.org.uk/gsl/geoscientist/geonews/page6072.html|lingua=inglés}}</ref> Esta teoría tamén explica a gran [[oblicuidade da eclíptica|inclinación axial]] do [[eixe de rotación]] terrestre que sería provocada polo impacto.

 

 

Hai aínda un grupo de teóricos que consideran que, sexa cal fose a forma como xurdiron, habería dous satélites naturais orbitando a Terra: o maior sería a Lúa, e o menor volvería bater coa Terra, formando as masas continentais.

 

 

A importante cantidade de enerxía liberada no gran impacto e a subsecuente fusión do material na órbita da Terra puido haber derretido a capa superficial da Terra, formando un océano de [[magma]].<ref name="Warren1985">{{cita publicación periódica|apelido=Warren|nome=P. H.|ano=1985|título=The magma ocean concept and lunar evolution|revista=Annual review of earth and planetary sciences.|volume=13|páxinas=201–240|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1985AREPS..13..201W|doi=10.1146/annurev.ea.13.050185.001221

A súa órbita inicial era moito máis próxima que a actual e o día terrestre era moito máis curto xa que a Terra rotaba máis rápido. Durante centos de millóns de anos, a Lúa estivo afastándose lentamente da Terra, á vez que diminuíu a velocidade de [[rotación]] terrestre debido á transferencia de [[momento angular]] que se dá entre os dous astros. Este proceso de alonxamento continúa actualmente a razón de 38 [[milímetro|mm]] por ano.

 

 

== Características físicas ==

Isto e a falta dunha atmosfera implican que toda auga exposta ao ambiente lunar típico se sublime e que as súas moléculas se fuxan ao espazo. Non obstante dous descubrimentos, un en [[1996]] por parte da sonda [[Clementine]], e outro en [[1998]] debido ao [[Lunar Prospector]] detectaron imprevistas presenzas de [[hidróxeno]] nos polos lunares.<ref>[http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/ice/ice_moon.html Xeo na Lúa (texto en inglés, informe de la NASA)]</ref> e outro en [[1998]] debido ao [[Lunar Prospector]] detectaron imprevistas presenzas de [[hidróxeno]] nos polos lunares.<ref>[http://lunar.arc.nasa.gov/results/ice/eureka.htm Eureka! Achado xeo nos polos da Lúa (texto en inglés informe da NASA)|24-04-2006]</ref><ref>Glosario Selenográfico. José Carlos Violat Bordonau. España, 2006.</ref>

 

 

=== Descubrimento de auga na Lúa ===

A exploración da Lúa comezou o [[1958]] cando [[Unión Soviética|soviéticos]] e [[Estados Unidos de América|norteamericanos]] iniciaron, independentemente e en competición directa, proxectos para lanzar naves non tripuladas á órbita lunar. O principal programa da Unión Soviética foi o [[programa Luna]] (ou Lunik) que tiña por obxectivo chegar con naves non tripuladas á Lúa. A nave ''[[Luna 1]]'' foi a primeira en sobrevoar a Lúa en [[1959]]. O ''[[Luna 3]]'' logrou fotografar a [[cara oculta de la Lúa|cara oculta do satélite]] o [[4 de outubro]] de [[1959]].<ref>{{Cita web|editor=Encyclopedia Astronautica|url=http://www.astronautix.com/project/luna.htm#chrono|título= Luna Chronology: Luna E-3 |autor=astronautix.com|dataacceso=5/11/2013}}</ref>, o ''[[Luna 9]]'' logrou pousarse suavemente sobre a súa superficie, o ''[[Luna 10]]'' orbitou por primeira vez a Lúa, dous vehículos ''[[Programa Lunokhod|Lunokhod]]'' lograron pasearse pola súa superficie e a nave ''[[Luna 16]]'' levou uns poucos gramos de po lunar á Terra.

 

 

Existen grupos que dubidan deste evento, alegando que a Lúa transmitida pola televisión foi un escenario montado, e todo o evento sería usado como propaganda do réxime estadounidense durante a [[guerra fría]].

 

== Influencia sobre os ritmos fisiolóxicos durante o sono ==

 

== A Lúa na literatura ==