Mandorla: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
→Forma e símbolo: engado referencias |
|||
Liña 5:
A '''mandorla'''<ref>{{DRAG|mandorla}}</ref> (ou '''''vesica piscis''''') é un símbolo ou un [[Auréola|halo]] de xeito oval no que están inseridos personaxes sagrados da [[Cristianismo|relixión cristiá]], sendo o máis común [[Xesús de Nazaret|Cristo]], mais tamén a [[Virxe María|Virxe]] ou os santos<ref>Azcárate; p. 42</ref>. Empregouse, principalmente, na [[arte románica]] e [[Arte bizantina|bizantina]]<ref>Liungman (1991); p. 287</ref>, sendo os exemplos máis antigos da arte paleocristiá do século V<ref>Úzquiza (2012); p. 179</ref>.
A palabra mandorla vén do italiano ''mandorla'', que significa "améndoa". Nalgunhas linguas tamén se coñece co nome de "améndoa mística"<ref>Referencia en [http://digalego.xunta.gal/digalego/Html/index.php?op=ver&id=3492&opcion=entrada&entrada=am%E9ndoa Digalego.xunta.gal]: ''Ornamento en xeral de forma elíptica, que rodea unha figura sagrada á que se quere dar un relevo especial.''</ref><ref>Salas-Salvadó (2005); p. 67</ref><ref>Andreopoulos (2005); p.84</ref><ref>Rico (2003); p.359</ref>. Igualmente, emprégase tamén a expresión [[Lingua latina|latina]] ''[[vesica piscis]]'' (vexiga de peixe) e consiste nun símbolo fixo con dous círculos do mesmo radio que se intersectan de xeito que o centro de cada círculo está na circunferencia do outro.
== Historia ==
A mandorla, como forma simbólica, provén dun elemento arquitectónico romano que introducía os personaxes representados dentro dun círculo ou medallón, denominado [[Clípeo (escudo)|''clípeo'']], que daba lugar á chamada "''imago clipeata''".<ref>Hartt (1989); p.336</ref> O medallón, que amosa o retrato do defunto nun epitafio incorporouse rapidamente aos [[sartego]]s cristiáns.
O mesmo motivo é atopado na [[iconografía]] da [[arte bizantina]] ortodoxa, como na icona da [[Transfiguración de Xesús|Transfiguración]], na baixada ao limbo ou a icona de [[Pantocrátor|Cristo Pantocrátor]] (mandorla tripla). Na icona da Natividade, a Virxe está representada tamén nunha mandorla, que foi confundida co seu leito. Pola contra, na icona da
En [[Francia]], unha das mandorlas máis antiga aparece nun sartego [[Dinastía Merovinxia|merovinxio]] na [[cripta]] da Jouarre. Na cabeceira do sartego de san Agilbert, atópase unha das catro formas cristalinas diferentes en torno a unha ''[[Maiestas Domini]]'' nunha mandorla. Os escultores do [[século VII]], fixaron a imaxe de Cristo como un rapaz novo, sen barba, cunha representación próxima ás representacións bizantinas<ref>{{Cita web|url=http://www.turismo77.es/heritage-culture-france/religious-heritage/abbey-jouarre.htm|páxina-web=|título=Imaxe|data-acceso=28-11-2016}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.abbayejouarre.org/index.php?option=com_content&view=article&id=31&Itemid=206|páxina-web=|título=Páxina actual do Patronato de Cultura de Jouarre|data-acceso=28-11-2016|lingua=fr}}</ref>.
Liña 17:
Outra representación está situada na fachada da igrexa do [[mosteiro de Sant Genís de Fontanes]], na que aparece sobre o [[lintel]] (en [[mármore]] branco de [[Céret]]). Esta escultura románica é coñecida como a máis antiga de pedra (data de 1019-1020), e representa a Cristo bendicindo inserido nunha mandorla perlada, sostida por dous [[arcanxo]]s e enmarcado por dous grupos de tres personaxes bíblicos.
[[Ficheiro:Lugo, catedral 02-08a.JPG|miniatura|Mandorla con Cristo en maxestade na porta norte da [[Catedral de Lugo]].]]
Nas igrexas románicas francesas, é moi común a presenza de Cristo inserido en mandorlas, como en [[Santa Fe de Conques]], en [[San Trófimo de Arles]] ou na basílica de [[Sant Sernin de Toulouse]]. [[Ficheiro:Meister_aus_Tahull_001.jpg|miniatura| Pinturas murais de [[Sant Climent de Taüll]] co [[pantocrátor]] inserido nunha mandorla.]]
En España, aparece en motivos escultóricos como na igrexa de Santa María de Cobizar ([[Lleida]]), a igrexa de Santiago de [[Carrión de los Condes]] ([[Palencia]]) ou na igrexa de San Esteban de Moradillo de Sedano ([[Burgos]]). Na igrexa de Santo Domingo de Soria, como unha rareza, aparece a [[Santa Trindade|Santísima Trindade]] en mandorla, rodeada por anxos, cos símbolos dos [[Tetramorfo|evanxelistas]] e as figuras sedentes da Virxe e [[Xoán o Bautista|san Xoán Bautista]].
Liña 25:
== Forma e símbolo ==
A forma ten a súa orixe no símbolo da vesica piscis, que ya era coñecido polas civilizacións antigas de África, Mesopotamia e Asia e foi relacionada co pitagórico, o esoterismo e a chamada xeometría sagrada.<ref name=":0">de la Plaza (2005); p. 276</ref>
O uso do círculo para inscribir un personaxe, ademais da súa localización na parte superior de un elemento arquitectónico, evoca a esfera celeste. A mandorla leva a outra dimensión: é unha figura xeométrica deseñada con dous círculos que se cortan. Estes círculos simbolizan o mundo superior e o inferior, o celestial e o terreal,<ref>Cirlot (2006), p. 302</ref> respectivamente. Na súa intersección atópase unha persoa, pola que se debe pasar para percorrer o camiño entre os dous círculos. A introdución de Cristo nunha mandorla no [[Tímpano (arquitectura)|tímpano]] da porta da igrexa revela o [[simbolismo]] do movemento dende fóra da igrexa cara adentro da igrexa e, polo tanto, anuncia o paso dos vivos do mundo terrestre ao celestial. A mandorla é usada, polo tanto, para expresar unha pasaxe ou unha porta.▼
Pola forma, tamén se asociou á figura do peixe, simbolo que serviu para identificar aos primeiros cristiáns, polo que a súa representación será moi frecuente na simboloxía cristiá a partir di século VI.<ref name=":0" />
▲De acordo co simbolismo de [[Hildegarda de Bingen|santa Hildegarda de Bingen]], a mandorla refírese ao cosmos<ref>Riedel (2005); p.238</ref>. O uso do círculo para inscribir un personaxe, ademais da súa localización na parte superior de un elemento arquitectónico, evoca a esfera celeste. A mandorla leva a outra dimensión: é unha figura xeométrica deseñada con dous círculos que se cortan. Estes círculos simbolizan o mundo superior e o inferior, o celestial e o terreal,<ref>Cirlot (2006), p. 302</ref> respectivamente. Na súa intersección atópase unha persoa, pola que se debe pasar para percorrer o camiño entre os dous círculos. A introdución de Cristo nunha mandorla no [[Tímpano (arquitectura)|tímpano]] da porta da igrexa revela o [[simbolismo]] do movemento dende fóra da igrexa cara adentro da igrexa e, polo tanto, anuncia o paso dos vivos do mundo terrestre ao celestial. A mandorla é usada, polo tanto, para expresar unha pasaxe ou unha porta.
Na [[arquitectura gótica]], ademais dos beneficios de deseño de arquitectura da bóveda de nervios que permite a entrada de luz na construción, aparece tamén o [[arco apuntado]] que ten a aparencia de mandorla aberta para a plena luz.
Este símbolo é tamén utilizado fóra do [[cristianismo]]. En varias relixións a améndoa é asociada co nacemento dunha virxe. Por exemplo, a [[Ninfa (mitoloxía)|ninfa]] virxe Nana concibiu a [[Atis]] ao pór unha améndoa nos seus seos<ref>Frazen (1922), p. 403</ref>. Na relixión hindú, hai representacións semellantes como as do mandala (en [[Lingua sánscrita|sánscrito]], círculo, óvalo ou disco) que enmarca un espazo sagrado.<ref name=":0" />
Na arte cristiá, algunhas auréolas teñen a forma dunha ''vesica piscis'' horizontal, hai algúns selos de organizacións eclesiásticas que empregan unha ''vesica piscis'' horizontal (en vez da máis habitual forma circular).
Liña 48 ⟶ 50:
* Hartt, Frederick (1989). ''Arte. Historia de la pintura, escultura yarquitectura''. Arte y Estética. Akal. [[ISBN]] [[Especial:Fontes bibliográficas/84-7600-411-7|84-7600-411-7]].
* Liungman, Carl G. (1991). ''Dictionary of Symbols''. W.W.norton. [[ISBN]] [[Especial:Fontes bibliográficas/0-393-31236-4|0-393-31236-4]].
* de la Plaza Escudero, Lorenzo (2015). ''Diccionario visual de términos de arte''. Col. Grandes Temas. Madrid: Cátedra. [[ISBN]] [[Especial:Fontes bibliográficas/978-84-376-3441-8|978-84-376-3441-8]].
* Rico, Lourdes; Martínez, Celia (dirs.) (2003). ''Diccionario técnico Akal de conservación y restauración de bienes culturales''. Madrid: Akal. [[ISBN]] [[Especial:Fontes bibliográficas/84-460-1227-8|84-460-1227-8]].
* Riedel, Ingrid (2005). ''Hildegard von Bingen: Prophetin der Weisheit kosmischen''. Kreuz Verlag.
| |||