Hispania: Diferenzas entre revisións

 

'''Hispania''' foi o nome dado polos [[fenicios]] á [[Península Ibérica]], posteriormente utilizado polos [[Roma Antiga|antigos romanos]] a toda a península ([[Portugal]], [[España]], [[Andorra]] e [[Xibraltar]]) e ás dúas [[provincia romana|provincias]] creadas posteriormente durante a [[República Romana]]: [[Hispania Citerior]] e [[Hispania Ulterior]]. Durante o [[Principado romano|Principado]], a Hispania Ulterior foi dividida en dúas novas provincias: a [[Bética]] e a [[Lusitania (provincia)|Lusitania]], en tanto a Hispania Citerior foi rebautizada como [[Tarraconense]]. Máis tarde, a parte occidental da Tarraconense foi separada, inicialmente como ''Hispania Nova'', e máis tarde rebautizada como ''Callaecia'' (ou [[Gallaecia]], correspondente á actual [[Galiza]], Norte de Portugal e Asturias e parte de León). Durante a [[tetrarquía]] de [[Diocleciano]] ([[284]]), o sur da Tarraconense foi separado para constituír a provincia [[Cartaxinense]]. O conxunto de todas as provincias hispánicas formaban unha única [[dioceses romanas|diocese civil]], baixo a dirección do ''vigairo'' de ''Hispaniae'', cuxas competencias se estendían tamén á [[Mauretania Tinxitana]] (ao redor de [[Tánxer]]) que, polo tanto, eran oficialmente consideradas 'hispánicas'.

A [[invasión romana da Península Ibérica|ocupación romana]] comezou o [[-218|218 a.C.]] co desembarque dos romanos en [[Empúries]] e terminou a mediados do [[século V]], época en que toda a península asistiu á [[Migracións dos pobos bárbaros|invasión]] dos [[suevos]], [[alanos]] e [[vándalos]] e, máis tarde, dos [[visigodos]]. Ao longo de todo este período, tanto os pobos como a organización política do territorio sufriran profundas e irreversíbeis mudanzas, e a Hispania converteuse nunha parte fundamental do [[Imperio Romano]], proporcionándolle un enorme caudal de recursos materiais e humanos, ao mesmo tempo que foi unha das rexións máis estábeis do Imperio.

 

 

== Historia anterior ==

 

==== Arquitectura romana ====

:Ver artigo principal: [[Arquitectura romana]].

A civilización romana ficou coñecida como grande emprendedora no que toca ás infraestruturas; foi a primeira civilización en se esforzar seriamente nas [[obra pública|obras civís]] como parte do desenvolvemento e conservación dos dominios (non só xeográficos, senón tamén militar e economicamente falando) do seu extenso [[Imperio Romano|imperio]]. Hispania, na forma das súas varias provincias, asistiu tamén a grandes proxectos:

== Historia posterior ==

{{Artigo principal|Invasións bárbaras da Península Ibérica}}

Como consecuencia da presión dos [[hunos]], varios pobos foron forzados a [[Migracións dos pobos bárbaros|moverse por Europa]]. En [[405]], dúas [[xermanos|tribos xermánicas]], os [[vándalos]] e os [[suevos]], xuntamente cos [[alanos]], atravesaron o [[río Rhin]] en dirección á [[Galia]] e, máis tarde, para a península, onde os [[visigodos]] xa pensaban na quebra das ligazóns da Hispania romana co restante Imperio. Os suevos estableceran un [[Reino Suevo|reino]] no noroeste; os vándalos, pouco máis de 80.000, ocuparon o sur, na actual [[Andalucía]]. Con grande parte da península xa fóra do seu control, o [[Lista de emperadores romanos|Emperador Romano do Occidente]], [[Flavio Honorio|Honorio]] (r. [[395]]-[[423]]), encargou a súa irmá, [[Gala Placidia]], e ao seu marido, [[Ataúlfo (rei)|Ataúlfo]], o [[Lista dos reis visigodos|rei visigodo]], que restaurasen a orde, concedéndolles o dereito de se instalaren na península contribuíndo, para iso, na defensa e manutención da rexión. Os visigodos conseguiron subxugar os suevos e expulsar os vándalos, que migraron para o [[Norte de África]]. En [[484]], estableceron [[Toledo]] como capital. Nótese, polo tanto, que a ocupación visigótica non constituíu, de forma ningunha, unha invasión propiamente dita, xa que estes eran, mesmo, asistidos no goberno por hispanorromanos, e o [[latín]] permaneceu como lingua oficial.

 

Roma continuou as prácticas de extracción mineira, xa iniciadas polos [[iberos]] e melloradas polos cartaxineses, importando as técnicas usadas no [[Exipto]] [[Dinastía tolemaica|tolemaico]]. En relación aos minerais, os de maior interese foron [[prata]], [[cobre]] e [[ferro]]. Desta produción, ademais dos vestixios encontrados en antigas minas, foron encontrados lingotes de prata e cobre cos selos dos [[Fundición (fábrica)|fundidores]] hispánicos.

 

 

== Arte romana ==

* '''Decoración figurada''': Consiste na pintura de pequenos cadros no centro das paredes, con representacións humanas e [[mitoloxía romana|escenas mitolóxicas]], relixiosas ou sexuais (frecuentemente moi explícitas). Tamén se encontran grandes frisos decorados con escenas de [[Cinexética|caza]] ou [[corrida]]s, aínda que con menor frecuencia. O estilo esténdese durante case todo o período de influencia romana na península, pero é máis abundante entre os séculos I a IV.

* '''Animais, vexetais''': aínda se poden encontrar en [[necrópole]]s, como a de [[Carmona]], inseridos en motivos relixiosos. Os animais usábanse con frecuencia como simples obxecto pictórico decorativo, en ocasións inseridas en esquema de ''relación de continua'' (enchendo o interior de figuras xeométricas) e en ''candelabros'', con paxaros entre os motivos [[flor]]ais. Os motivos vexetais usábanse con abundancia tanto na pintura funeraria como na decoración doméstica.

 

=== Escultura ===

No ámbito público, a escultura desempeña un papel fundamental na ornamentación dos edificios públicos, mostrando ao pobo as imaxes dos gobernantes e, durante a época imperial, enaltecendo a figura do [[Lista de emperadores romanos|emperador]]. Unha boa demostración desta profusión de esculturas públicas pode ser comprobada nos teatros, [[Foro (Roma)|foros]], termas etc.

 

 

=== Mosaico ===

 

==== División provincial de Caracalla ====

Xa no [[século III]], o emperador [[Caracalla|Marcus Aurelius Antoninus]] procedeu a nova reorganización, aínda que de duración efémera: nova división da Hispania Citerior en dúas partes, creando as novas provincias ''Provincia Hispania Nova Citerior'' e ''Asturiae-Callaeciae''. Encóntrase aínda por xustificar esta estraña división de curta duración pero, en [[238]], a Hispania Citerior (agora ''[[Tarraconense]]'') foi novamente reunificada.

 

 

== Véxase tamén ==

=== Outros artigos ===

* [[Hispania Romana]]

* [[Economía na Hispania romana]]

=== Bibliografía ===

==== Fontes clásicas ====

* [[Estrabón|ESTRABÓN]], ''[[Geographia]]'', Libro III, "Iberia", escrito entre [[-29|29]] e [[-7|7 a.C.]] e retocado a [[18|18 d.C.]]. Unha das edicións máis prestixiadas é de [[Karl Müller]], publicada en [[París]] no final do [[século XIX]], con dúas columnas - unha en [[lingua grega|grego]] e outra en [[latín]]. A tradución máis reputada é de Tardieu, París, 1886. A máis reputada tradución ao [[lingua inglesa|inglés]] (texto grego incluído) é de H. L. Jones, vol. I-VIII, Londres, 1917ff., ND London 1931ff.

* [[Tolomeo|PTOLOMEO]] (astrónomo grego do [[século II]]), ''Geographiké Hyphaégesis''.

 

==== Fontes modernas ====

* [[José Mattoso|MATTOSO, José]] (dir.), ''Historia de Portugal. Volume I: Antes de Portugal'', [[Lisboa]], [[Círculo de Leitores]], 1992.

* [[Jorge de Alarcão|ALARCÃO, Jorge de]], ''O domínio romano em Portugal'', Mem Martins, 1989.

* MANTAS, V., As cidades marítimas da Lusitania, "''Les Villes de Lusitanie Romaine''", París, 1990.

* LEBRUN, François, e CARPENTIER, Jean, ''Historia da Europa'', Lisboa, Editorial Estampa, 1996, ISBN 972-33-1085-6.

* BELLIDO, A. García, ''Esculturas romanas de España y Portugal''.

 

* [http://home.datacomm.ch/kerguelen/hispania HISPANIA]: A Map of Roman Spain and Portugal.

* [http://viasromanas.planetaclix.pt/index.html] SOUTINHO, Pedro, ''Vias Romanas em Portugal'', consultado en Febreiro de 2006.

 

[[Categoría:Hispania]]