Xoán I de Aragón: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Xoio (conversa | contribucións)
ampliación
Xoio (conversa | contribucións)
arranxiño
Liña 1:
{{en uso}}
 
{{Outros homónimos|Xoán de Aragón}}
{{Ficha de nobre
Liña 33:
}}
 
'''Xoán I de Aragón''', chamado o '''Cazador''' e o '''Amador de toda xentileza''', nado en [[Perpiñán]] o [[27 de decembro]] de [[1350]] e finado en [[Torroella de Montgrí]], [[Provincia de Xirona|Xirona]], o [[19 de maio]] de [[1396]], foi rei de [[Coroa de Aragón|Aragón, Valencia, Mallorca, Sardeña e Córsega]], e [[Condado de Barcelona|conde de Barcelona, Rosellón e Cerdaña]] desde [[1387]] a [[1396]].
 
Foi o fillo e sucesor de [[Pedro IV de Aragón]] e da súa esposa [[Leonor de Sicilia]].
Liña 40:
 
== Traxectoria ==
=== Orixe familiar ===
Xoánn I tivo certas diferenzas co seu sogro, o conde de Armañac. As tropas do conde, baixo as ordes de Bernardo, irmán do conde de Armañac, invadiron o [[Ampurdán]] e chegaron até [[Xirona]] ([[1389]]-[[1390]]); foron desaloxadas polas tropas que dirixía o [[infante]] [[Martiño I de Aragón|Martiño]], irmán e futuro sucesor do rei. Tamén tivo que sofocar unha rebelión en [[Sardeña]].
Xoán naceu na cidade de [[Perpiñán]] o [[27 de decembro]] de [[1350]]. Foi o primeiro fillo do rei [[Pedro III de Araggón]], ''o Cerimonioso'', e da súa esposa, e prima segunda, [[Leonor de Sicilia]]. O seu nacemento deu a solución ao problema sucesorio da [[Coroa de Aragón]], que se presentara uns anos antes e que provocara a chamada [[Guerra da Unión]].{{Sfn|Ferrer i Mallol|1978|p = 142}}
 
=== Aspecto e actitudes ===
[[Ficheiro:Chuan I d'Aragón.jpg|miniatura|esquerda|250px|Retrato imaxinario de Xoán I de Aragón, por [[Manuel Aguirre y Monsalbe]] (1885). Deputación de [[Zaragoza]].]]
Fisicamente Xoán I era un home de mala saúde, delicado, que caeu enfermo varias veces ao longo da súa vida e sufriu dous graves ataques debido a algunhas enfermidades, o primeiro produciuse no inicio do seu reinado, en [[1387]]; o segundo, que puxo fin á sús vida, en [[1396]].{{Sfn|Ferrer i Mallol|1978|p = 142}}
 
Foi unha persoa moi culta. Cando había bos ingresos, a súa Corte sempre estaba chea de luxo e refinamento. Tiña unha grande afección polas [[belas artes]], a [[música]], a [[literatura]] e a [[astroloxía]]. Por esta razón, os historiadores chamárnoo "o Amador da xentileza". Tamén mostrou un grande interese pola actividade da caza, polo cal tamén foi chamado "o Cazador". Porén, desatendeu case totalmente o goberno dos seus reinos, feito que lle valeu o alcume de "o Descoidado" polos seus contemporáneos, porque antepoñía o goce e o divertimento ás tarefas de goberno. Tampouco foi un rei particularmente belicoso, senón que era pacífico e repousado, moi diferente ao erarácter do seu pai. De feito, foi un monarca débil e moi influenciábel nas mans das camarillas cortesás e, despois, principalmente pola súa segunda esposa, [[Violante de Bar]]. {{Sfn | Ferrer i Mallol | 1978 | p = 142}}
O seu reinado caracterízase pola desorde administrativa e financeira; aínda que o rei mesmo tiña unha importante formación intelectual e foi un decidido promotor das artes e as letras, cedeu a responsabilidade das tarefas de goberno a súa primeira esposa, Iolanda ou [[Violante de Bar]], mentres que el se dedicaba ás súas afeizóns favoritas, especialmente á caza.<ref name=genealogia/> <ref name="Apodos245">Leralta, Javier (2008): [http://books.google.com/books?id=rLz_R0ALwdsC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA245#v=onepage&q&f=false ''Apodos reales: historia y leyenda de los motes regios''] Madrid: Sílex (Serie Historia). ISBN 978-84-7737-211-0, páx. 245.</ref> Promoveu, coa axuda da súa favorita Carroza de Vilaragut, a música e a literatura; neste ámbito instituíu os [[Xogos florais]] de [[Barcelona]], a imitación dos de [[Toulouse]], en [[1393]], nos que participaban poetas de toda a [[Coroa de Aragón]].<ref name=Apodos245/>
 
=== Primeiros anos ===
En [[1351]] seu pai creou para el o título de [[Príncipe de Xirona|duque de Xirona]], e o ano seguinte foi nomeado primoxénito do reino (sucesor ao trono). En [[1363]] foi nomeado lugartenente xeneral do reino ([[vicerrei]]), e comandou as tropas que fixeron fronte á invasión de [[Cataluña]], que intentou de [[Xaime IV de Mallorca]].<ref>''[http://books.google.cat/books?id=9nrfDFh8YfwC&pg=PA289 Acta historica et archaeologica mediaevalia 1]''. Universidad de Barcelona. Instituto de Historia Medieval: Edicions Universitat Barcelona. ISBN 978-84-6002-438-5, p. 289 {{es}}.</ref>
 
Sendo aínda un mozo enemistouse co seu pai, o rei Pedro IV, polo seu novo matrimonio con [[Sibila de Fortià]], pertenecente á pequena nobreza ampurdanesa. Así mesmo, en [[1385]] Xoán negouse a loitar contra o seu cuñado, [[Xoán I de Empúries]], que se rebelara un ano antes.
 
=== Reinado ===
==== Política interior ====
En [[1387]] encarcerou á raíña Sibila, viúva nese ano, pero polas presións do [[cardeal]] [[Bieito XIII, antipapa|Pedro de Luna]] liberouna. Ese mesmo ano devolveu o [[Condado de Empúries]] ao seu cuñado Xoán I de Empúries, condado que lle sustraera o rei Cerimonioso.
 
[[Ficheiro:Chuan I d'Aragón.jpg|miniatura|esquerda|250px200px|Retrato imaxinario de Xoán I de Aragón, por [[Manuel Aguirre y Monsalbe]] (1885). Deputación de [[Zaragoza]].]]
 
Xoán I tivo tamén certas diferenzas co seu sogro, [[Xoán III de Armañac]], conde de Armañac. As tropas do conde, baixo as ordes do seu irmán Bernardo, invadiron o [[Empordán]] e a [[Costa Brava]], e chegaron até [[Xirona]] ([[1389]]-[[1390]]).
 
As tropas de Armañac foron desaloxadas polo exército que dirixía o [[infante]] [[Martiño I de Aragón|Martiño]], irmán e futuro sucesor do rei, que aínda era un neno.
 
Xoán tamén tivo que sufocar unha rebelión do [[Xulgado de Arborea]], un dos catro en que se dividía a illa de [[Sardeña]] naquela época.
 
O seu reinado caracterízaseestivo marcado pola desorde administrativa e financeira; aínda que o rei mesmo tiña unha importante formación intelectual e foi un decidido promotor das artes e as letras, cedeu a responsabilidade das tarefas de goberno a súa primeira esposa, Iolanda ou [[Violante de Bar]], mentres que el se dedicaba ás súas afeizóns favoritas, especialmente á caza.<ref name=genealogia/> <ref name="Apodos245">Leralta, Javier (2008): [http://books.google.com/books?id=rLz_R0ALwdsC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA245#v=onepage&q&f=false ''Apodos reales: historia y leyenda de los motes regios''] Madrid: Sílex (Serie Historia). ISBN 978-84-7737-211-0, páx. 245.</ref> Promoveu, coa axuda da súa favorita Carroza de Vilaragut, a música e a literatura; neste ámbito instituíu os [[Xogos florais]] de [[Barcelona]], a imitación dos de [[Toulouse]], en [[1393]], nos que participaban poetas de toda a [[Coroa de Aragón]].<ref name=Apodos245/>
 
As revoltas en [[Sardeña]] exixían continuos gastos, que Xoán de Aragón non satisfacía como debera, ao dedicar cuantiosos recursos ao mecenado nunha refinada Corte. A corrupción dos conselleiros e cortesáns, que desviaban partidas que estaban destinadas a sufocar os disturbios sardos, e incluso os que debían sufragar a preceptiva coroación do rei na [[Zaragoza|Catedral de Zaragoza]] que, por ese motivo non chegou a celebrarse, dilapidaron a facenda rexia. O rei Cazador chegou ao extremo de ter que vender os castelos de renguengo situados no [[Rosellón]] como medio de mitigar a penuria administrativa. As [[Cortes de Aragón]], ás que o rei tiña que solicitar financiamento, acabaron rexeitando pagar os emolumentos destinados a espectáculos e festas cortesás, alegando a inmoralidade que supoñía desbaldir nestes fastos cando a realidade social do pobo sufría escaseza e a economía atravesaba unha crise. Xoán I, ante a negativa das Cortes a sufragar a monarquía, comezou a pedir préstamos aos banqueiros de [[Florencia]], o cal orixinou a decadencia da economía de [[Cataluña]] e o auxe económico e comercial de [[Aragón]] e [[Valencia]].<ref>Leralta, ''op. cit.'', páxs. 245-246.</ref>
 
En [[1391]] a pobreza prendeu a mecha da onda [[Antisemitismo|antisemita]], que percorrera xa o [[Reino de Castela]] e comezaron, no verán dese ano, as persecucións aos [[xudeu]]s de [[Cataluña]] ([[Xirona]], [[Barcelona]], [[Lleida]], [[Perpiñán]]), [[Baleares]] ([[Palma de Mallorca]]) e [[Valencia]], entre outras cidades, que provocaron a morte de moitos xudeus e a conversión forzada de moitos outros. Os responsábeis destes actos foron condenados á pena capital.<ref>Balaguer, Vícor (1865): ''[http://books.google.cat/books?id=QOsCAAAAYAAJ&pg=PA166 Las calles de Barcelona]'', Tomo I, p. 166. Barcelona: Establecimiento tipográfico editorial de Salvador Manero {{es}}.</ref>
En [[1391]] a pobreza prendeu a mecha das persecucióins aos [[xudeu]]s de Cataluña, Baleares e Valencia; o verán dese ano foron asaltados os barrios hebreos das cidades de Mallorca, Valencia, Lérida, Xirona e Barcelona.
 
==== Política exterior ====
Dominado pola súa esposa Violante, Xoán fixo un cambio radical na política exterior con respecto á do seu pai, que sempre tivera unha mala opinión da súa nora, e wue producira unha mala relación co seu fillo, outra vez, á final da súa vida; de feito, o enfrontamento dentro da familia real tivo repercusións á morte de Pedro IV de Aragón, momento no que se decide perseguir á súa cuarta esposa, Sibila de Fortià, eexecutar a dous dos seus conselleiros.{{sfn | Vilar | Batlle | 1988 | p = 188}} En primeiro lugar, rómepse a posición de indiferencia que o Cerimonioso mantera respecto ao conflito do [[Cisma de Occidente]], tomando partido polo [[Aviñón|papa de Aviñón]] [[Clemente VII]]. {{sfn | Cornudella | 2012 | p = 25}}
 
Ademais deste movemento, o resto da política, en termos xerais, foi de carácter francófilo por influencia da súa esposa. El [[1387]] Xoán I fraguou unha alianza co [[Reino de Castela]] e o de [[Reino de Francia|Francia]] e, en [[1388]] asinou un tratado co [[Reino de Navarra]]. Así mesmo reconciliouse cos [[Casa de Anjou|Anjou]], comprometiendo o matrimonio da súa filla Violante con [[Luís II de Nápoles]]. E en [[1390]] asinou a paz coa [[República de Xénova]].
 
No [[Reino de Sardeña]] a revolta da xuíza [[Leonor de Arborea]] e o seu marido, [[Brancaleone Doria]], ameazaron a continuidade catalana na illa. En [[1392]] o príncipe [[Martiño I de Aragón|Martiño]] debería dirixir unha expedición á illa sarda, pero foi abandonada debido a unha gran rebelión na illa de [[Sicilia]], onde a xove [[María de Sicilia]] se instaurara como raíña.
 
== Matrimonios e descendencia ==
Liña 58 ⟶ 86:
* Afonso (1377).
 
Tras enviuvar, casou con [[Violante de Bar]] (1365-1431), filla de Roberto I, duque de [[Ducado de Bar|Bar]],. conTiveron queos tivo osfillos seguintes fillos:
* Xaime, duque de Xirona (1382-1388).
* [[Iolanda de Aragón|YolandaIolanda]], ou Violante, (1384-1442), que casou con [[Luís II de Anjou]], [[Reino de Nápoles|rei titular de Nápoles]]. O seu fillo, [[Luís III de Anjou|Luís III]], pretendeu o trono de [[Coroa de Aragón|Reino de aragónAragón]] tras a morte de [[Martiño I o Humano]], no [[compromiso de Caspe]].
* Fernando, duque de Xirona (1389).
* Antonia (1391-1392).
Liña 68 ⟶ 96:
* Xoana (1396).
 
TivoXoán I tivo, por tanto, sete fillos varóns, aínda que todos morreron antes que el, polo que o sucedeu o seu irmánoirmán [[Martiño I ode HumanoAragón]] (Martiño ''o Humano'', ou Martiño ''o Vello'').<ref name=genealogia/>
 
== Morte e legado ==
Xoán I, segundo moitas fontes, morreu o [[19 de maio]] de [[1396]] no [[bosque de Orriols]], en [[Torroella de Montgrí]], [[Provincia de Xirona|Xirona]], a consecuencia dunha caída do cabalo mentres se encontraba nuna cacería.<ref name=genealogia/> <ref name=Apodos245/> ([[1396]]). Outras fontes din que, segundo unha lenda, o accidente foi ennun bosque próximo a [[Foixà]], no [[Baix Empordà]]., Ocoñecido seucomo cadáver''bosque foide depositadoOrriols'' naporque [[Catedralpertencía dedaquela Barcelona]],a un tal Bernat Alemany d'Orriols; e despoisno trasladadocamiño aque [[Mosteirovai dedo Poblet|Realcastelo Mosteioá deigrexa Santahai Maríaun monumento en forma de Poblet]]cruceiro que recorda o feito.
 
O cadáver do rei Xoán foi depositado na [[Catedral de Barcelona]], e despois trasladado a [[Mosteiro de Poblet|Real Mosteiro de Santa María de Poblet]].
Ao non ter descendencia masculina, foi sucedido polo seu irmán [[Martiño I de Aragón|Martiño ''o Vello'']], que desde [[1380]] era xa [[Reino de Sicilia|rei de Sicilia]]. A sucesión foi contestada por [[Mateo I de Foix]], [[Condado de Foix|conde de Foix]], en virtude do seu matrimonio con [[Xoana de Aragón e de Armañac]]; Martiño defendeu o reino con éxito dúas campañas de invasión do conde Mateo.<ref name=MU>Ferrer i Mallol, Maria Tersa (2003): [http://books.google.cat/books?id=06fkewceH2AC&pg=PA304 "El món urbà a la Corona d'Aragó del 1137 als decrets de nova planta"]. ''XVII Congrés d'Història de la Corona d'Aragó, Volume 3'', p. 304. Barcelona: Edicions Universitat Barcelona. ISBN 84-4752-741-7.</ref>
 
Ao non ter descendencia masculina, foi sucedido polo seu irmán [[Martiño I de Aragón|Martiño ''o Vello'']], que desde [[1380]] era xa [[Reino de Sicilia|rei de Sicilia]]. A sucesión foi contestada por [[Mateo I de Foix]], [[Condado de Foix|conde de Foix]], en virtude do seu matrimonio con [[Xoana de Aragón e de Armañac]]; Martiño defendeu o reino con éxito en dúas campañas de invasión do conde Mateo.<ref name=MU>Ferrer i Mallol, Maria Tersa (2003): [http://books.google.cat/books?id=06fkewceH2AC&pg=PA304 "El món urbà a la Corona d'Aragó del 1137 als decrets de nova planta"]. ''XVII Congrés d'Història de la Corona d'Aragó, Volume 3'', ppáx. 304. Barcelona: Edicions Universitat Barcelona. ISBN 84-4752-741-7.</ref>
Amant de les lletres fundà l'[[Jocs Florals|acadèmia del gai saber]] a Barcelona. En època de Torres i Amat encara es conservaven moltes trobes o poesies a l'[[Arxiu de la Corona d'Aragó]]. Es conserven una «Pragmàtica en favor de la Concepció immaculada de la Verge, plena de doctrina i erudició» i una «Carta (molt preciosa) al Soldà de Babilònia, en llengua catalana, perquè permeti la reparació de les esglésies de la Terra Santa», datada a Barcelona a 18 d'abril de 1395.<ref>Torres i Amat, Fèlix (1836): [http://books.google.cat/books?id=sp8IAAAAMAAJ&printsec=frontcover Memorias para ayudar a formar un diccionario crítico de los escritores catalanes y dar alguna idea de la antigua y moderna literatura de Cataluña]. Barelona: Imprenta de J. Verdaguer. páxs. 336-337.</ref>
 
== Legado ==
== Introdución do Humanismo na Coroa de Aragón ==
=== Xogos florais de Barcelona ===
Juan I junto con [[Johan Ferrández d'Heredia]] y [[Bernat Metge]] fue uno de los primeros eruditos europeos en mostrar interés por la cultura clásica y la italiana. Su mayordomo tradujo a [[Séneca]] al valenciano y el rey Juan era un gran coleccionista de libros y lector habitual de escritores clásicos como [[Livio]] e [[Plutarco]]. Así pues, mantenía una importante correspondencia sobre libros con [[Juan Fernández de Heredia|Heredia]] e [[Gian Galeazzo Visconti]], duque de Milán.<ref>Burke, Peter (2000): ''El Renacimiento Europeo''. Barcelona: Crítica. ISBN 84-2432-037-5, páx. 53.</ref>
AmantAmante dedas lesletras, lletresfundou, fundàcomo quedou dito, os l'[[Xogos florais]] de [[Barcelona]], tamén coñecidos como ''Jocs Florals|acadèmiade della gaiGaia saberCiència'', a imitación dos que se celebraban en [[Toulouse]], ano Barcelona[[Languedoc]]. EnNa èpocaépoca de [[Fèlix Torres i Amat encarade esPalou]] conservaven(que moltesfoi trobesbispo ode poesies a l'[[ArxiuAstorga]] deentre la1833 Coronae d'Aragó1847) aínda se conservaban moitas [[Trobadorismo|trobas]]. Ese conserven[[poesía]]s unano «Arquivo da Coroa de Aragón. Conservábase unha ''"Pragmàtica en favor de la Concepció immaculadainmaculada de la Verge, plena de doctrina i erudició»"'' ie unaunha «''"Carta (molt preciosa) al Soldà de Babilònia, en llengua catalana, perquè permeti la reparació de les esglésies de la Terra Santa»"'', datada aen Barcelona ao 18 d'de abril de 1395.<ref>Torres i Amat, Fèlix (1836): [http://books.google.cat/books?id=sp8IAAAAMAAJ&printsec=frontcover ''Memorias para ayudar a formar un diccionario crítico de los escritores catalanes y dar alguna idea de la antigua y moderna literatura de Cataluña'']. Barelona: Imprenta de J. Verdaguer. páxs. 336-337.</ref>
 
=== Introdución do Humanismo na Coroa de Aragón ===
JuanXoán I, juntoxunto con [[Johan Ferrández d'Heredia]] ye [[Bernat Metge]], fuefoi uno deun losdos primerosprimeiros eruditos europeos en mostrar interés por lapola cultura clásica ye laa italiana. SuO seu mayordomomordomo tradujotraduciu a [[Séneca]] alao valenciano, ye elo reyrei JuanXoán era un gran coleccionista de libros ye lector habitual de escritores clásicos como [[Tito Livio]] e [[Plutarco de Queronea]]. Así pues,E manteníamantivo unaunha importante correspondencia sobre libros con [[Juan Fernández de Heredia|Heredia]] e [[Gian Galeazzo Visconti]], [[Ducado de Milán|duque de Milán]].<ref>Burke, Peter (2000): ''El Renacimiento Europeo''. Barcelona: Crítica. ISBN 84-2432-037-5, páx. 53.</ref>
 
== Antepasados de Xoán I de Aragón ==
Liña 148 ⟶ 180:
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* Casula, Francesco Cesare (1977): ''Carte reali diplomatiche di Giovanni I il Cacciatore, re d'Aragona, riguardanti l'Italia''. Padova: CEDAM.
* Leralta, Javier (2008): [http://books.google.com/books?id=rLz_R0ALwdsC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA245#v=onepage&q&f=false ''Apodos reales: historia y leyenda de los motes regios'']. Madrid: Sílex (Serie Historia). ISBN 978-84-7737-211-0.
* Cornudella, Rafael (2012): "Obres i artistes de França i dels Països Baixos a Catalunya al voltant de 1400". En: Museu Nacional d'Art de Catalunya. ''Catalunya 1400. El Gòtic Internacional''. ISBN 978-84-8043-248-1.
* Salas Merino, Vicente (2007): [http://books.google.com/books?id=s-YxL2tIbEgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA116#v=onepage&q&f=false ''Genealogía de los reyes de España'']. Madrid: Visión. ISBN 978-84-9821-767-4.
* Ferrer i Mallol, Maria Teresa (1978): [http://digital.csic.es/bitstream/10261/26562/1/Ferrer_Darrers_sobirans.pdf "Els darrers sobirans del Casal de Barcelona: Joan I i Martí l'Humà"]. En: ''Història de Catalunya''. Barcelona: Editorial Salvat, páxs. 142-150.
* Ladero Quesada, Miguel Ángel (1996). [http://studylib.es/doc/5863540/el-ejercicio-del-poder-real-en-la-corona-de-arag%C3%B3n "El ejercicio del poder real en la Corona de Aragón: Instituciones e instrumentos de gobierno (Siglos XIV y XV)"], ''Congreso de Historia de la Corona de Aragón (15, 1993, Jaca), Vol. 1''. ISBN 84-7753-611-2, páxs. 71-140.
* Ledesma, M. L. (1979): "El patrimonio real en Aragón a fines del siglo XIV: los dominios y rentas de Violante de Bar", en ''Aragón en la Edad Media'', vol. II. Zaragoza.
* Leralta, Javier (2008): [http://books.google.com/books?id=rLz_R0ALwdsC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA245#v=onepage&q&f=false ''Apodos reales: historia y leyenda de los motes regios'']. Madrid: Sílex (Serie Historia). ISBN 978-84-7737-211-0.
* Salas Merino, Vicente (2007): [http://books.google.com/books?id=s-YxL2tIbEgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA116#v=onepage&q&f=false ''Genealogía de los reyes de España'']. Madrid: Visión. ISBN 978-84-9821-767-4.
* Tasis i Marca, Rafael (1980): ''Pere el Cerimoniós i els seus fills''. 2ª ed. Barcelona: Vicens-Vives. Serie: Historia de Catalunya/Història de Catalunya. Biografies catalanes. Vol. 7.
* Tasis i Marca, Rafael & Jesús Ernesto Martínez Ferrando (1959): ''Joan I: el rei caçador i músic''. Barcelona: Editorial Aedos.
 
=== Outros artigos ===
* [[Pedro IV de Aragón]]
* [[Martiño I de Aragón]]
* [[Lista de soberanos de Sicilia e Nápoles]]++
 
=== Ligazóns externas ===