Xoán I de Aragón: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
ampliación |
arranxiño |
||
Liña 1:
{{en uso}}
{{Outros homónimos|Xoán de Aragón}}
{{Ficha de nobre
Liña 33:
}}
'''Xoán I de Aragón''', chamado o '''Cazador''' e o '''Amador de toda xentileza''', nado en [[Perpiñán]] o [[27 de decembro]] de [[1350]] e finado en [[Torroella de Montgrí]], [[Provincia de Xirona|Xirona]], o [[19 de maio]] de [[1396]], foi rei de [[Coroa de Aragón|Aragón, Valencia, Mallorca, Sardeña e Córsega]], e [[Condado de Barcelona|conde de Barcelona, Rosellón e Cerdaña]] desde [[1387]] a [[1396]].
Foi o fillo e sucesor de [[Pedro IV de Aragón]] e da súa esposa [[Leonor de Sicilia]].
Liña 40:
== Traxectoria ==
=== Orixe familiar ===
Xoán naceu na cidade de [[Perpiñán]] o [[27 de decembro]] de [[1350]]. Foi o primeiro fillo do rei [[Pedro III de Araggón]], ''o Cerimonioso'', e da súa esposa, e prima segunda, [[Leonor de Sicilia]]. O seu nacemento deu a solución ao problema sucesorio da [[Coroa de Aragón]], que se presentara uns anos antes e que provocara a chamada [[Guerra da Unión]].{{Sfn|Ferrer i Mallol|1978|p = 142}}
=== Aspecto e actitudes ===
[[Ficheiro:Chuan I d'Aragón.jpg|miniatura|esquerda|250px|Retrato imaxinario de Xoán I de Aragón, por [[Manuel Aguirre y Monsalbe]] (1885). Deputación de [[Zaragoza]].]]▼
Fisicamente Xoán I era un home de mala saúde, delicado, que caeu enfermo varias veces ao longo da súa vida e sufriu dous graves ataques debido a algunhas enfermidades, o primeiro produciuse no inicio do seu reinado, en [[1387]]; o segundo, que puxo fin á sús vida, en [[1396]].{{Sfn|Ferrer i Mallol|1978|p = 142}}
Foi unha persoa moi culta. Cando había bos ingresos, a súa Corte sempre estaba chea de luxo e refinamento. Tiña unha grande afección polas [[belas artes]], a [[música]], a [[literatura]] e a [[astroloxía]]. Por esta razón, os historiadores chamárnoo "o Amador da xentileza". Tamén mostrou un grande interese pola actividade da caza, polo cal tamén foi chamado "o Cazador". Porén, desatendeu case totalmente o goberno dos seus reinos, feito que lle valeu o alcume de "o Descoidado" polos seus contemporáneos, porque antepoñía o goce e o divertimento ás tarefas de goberno. Tampouco foi un rei particularmente belicoso, senón que era pacífico e repousado, moi diferente ao erarácter do seu pai. De feito, foi un monarca débil e moi influenciábel nas mans das camarillas cortesás e, despois, principalmente pola súa segunda esposa, [[Violante de Bar]]. {{Sfn | Ferrer i Mallol | 1978 | p = 142}}
O seu reinado caracterízase pola desorde administrativa e financeira; aínda que o rei mesmo tiña unha importante formación intelectual e foi un decidido promotor das artes e as letras, cedeu a responsabilidade das tarefas de goberno a súa primeira esposa, Iolanda ou [[Violante de Bar]], mentres que el se dedicaba ás súas afeizóns favoritas, especialmente á caza.<ref name=genealogia/> <ref name="Apodos245">Leralta, Javier (2008): [http://books.google.com/books?id=rLz_R0ALwdsC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA245#v=onepage&q&f=false ''Apodos reales: historia y leyenda de los motes regios''] Madrid: Sílex (Serie Historia). ISBN 978-84-7737-211-0, páx. 245.</ref> Promoveu, coa axuda da súa favorita Carroza de Vilaragut, a música e a literatura; neste ámbito instituíu os [[Xogos florais]] de [[Barcelona]], a imitación dos de [[Toulouse]], en [[1393]], nos que participaban poetas de toda a [[Coroa de Aragón]].<ref name=Apodos245/>▼
=== Primeiros anos ===
En [[1351]] seu pai creou para el o título de [[Príncipe de Xirona|duque de Xirona]], e o ano seguinte foi nomeado primoxénito do reino (sucesor ao trono). En [[1363]] foi nomeado lugartenente xeneral do reino ([[vicerrei]]), e comandou as tropas que fixeron fronte á invasión de [[Cataluña]], que intentou de [[Xaime IV de Mallorca]].<ref>''[http://books.google.cat/books?id=9nrfDFh8YfwC&pg=PA289 Acta historica et archaeologica mediaevalia 1]''. Universidad de Barcelona. Instituto de Historia Medieval: Edicions Universitat Barcelona. ISBN 978-84-6002-438-5, p. 289 {{es}}.</ref>
Sendo aínda un mozo enemistouse co seu pai, o rei Pedro IV, polo seu novo matrimonio con [[Sibila de Fortià]], pertenecente á pequena nobreza ampurdanesa. Así mesmo, en [[1385]] Xoán negouse a loitar contra o seu cuñado, [[Xoán I de Empúries]], que se rebelara un ano antes.
=== Reinado ===
==== Política interior ====
En [[1387]] encarcerou á raíña Sibila, viúva nese ano, pero polas presións do [[cardeal]] [[Bieito XIII, antipapa|Pedro de Luna]] liberouna. Ese mesmo ano devolveu o [[Condado de Empúries]] ao seu cuñado Xoán I de Empúries, condado que lle sustraera o rei Cerimonioso.
▲[[Ficheiro:Chuan I d'Aragón.jpg|miniatura|esquerda|
Xoán I tivo tamén certas diferenzas co seu sogro, [[Xoán III de Armañac]], conde de Armañac. As tropas do conde, baixo as ordes do seu irmán Bernardo, invadiron o [[Empordán]] e a [[Costa Brava]], e chegaron até [[Xirona]] ([[1389]]-[[1390]]).
As tropas de Armañac foron desaloxadas polo exército que dirixía o [[infante]] [[Martiño I de Aragón|Martiño]], irmán e futuro sucesor do rei, que aínda era un neno.
Xoán tamén tivo que sufocar unha rebelión do [[Xulgado de Arborea]], un dos catro en que se dividía a illa de [[Sardeña]] naquela época.
▲O seu reinado
As revoltas en [[Sardeña]] exixían continuos gastos, que Xoán de Aragón non satisfacía como debera, ao dedicar cuantiosos recursos ao mecenado nunha refinada Corte. A corrupción dos conselleiros e cortesáns, que desviaban partidas que estaban destinadas a sufocar os disturbios sardos, e incluso os que debían sufragar a preceptiva coroación do rei na [[Zaragoza|Catedral de Zaragoza]] que, por ese motivo non chegou a celebrarse, dilapidaron a facenda rexia. O rei Cazador chegou ao extremo de ter que vender os castelos de renguengo situados no [[Rosellón]] como medio de mitigar a penuria administrativa. As [[Cortes de Aragón]], ás que o rei tiña que solicitar financiamento, acabaron rexeitando pagar os emolumentos destinados a espectáculos e festas cortesás, alegando a inmoralidade que supoñía desbaldir nestes fastos cando a realidade social do pobo sufría escaseza e a economía atravesaba unha crise. Xoán I, ante a negativa das Cortes a sufragar a monarquía, comezou a pedir préstamos aos banqueiros de [[Florencia]], o cal orixinou a decadencia da economía de [[Cataluña]] e o auxe económico e comercial de [[Aragón]] e [[Valencia]].<ref>Leralta, ''op. cit.'', páxs. 245-246.</ref>
En [[1391]] a pobreza prendeu a mecha da onda [[Antisemitismo|antisemita]], que percorrera xa o [[Reino de Castela]] e comezaron, no verán dese ano, as persecucións aos [[xudeu]]s de [[Cataluña]] ([[Xirona]], [[Barcelona]], [[Lleida]], [[Perpiñán]]), [[Baleares]] ([[Palma de Mallorca]]) e [[Valencia]], entre outras cidades, que provocaron a morte de moitos xudeus e a conversión forzada de moitos outros. Os responsábeis destes actos foron condenados á pena capital.<ref>Balaguer, Vícor (1865): ''[http://books.google.cat/books?id=QOsCAAAAYAAJ&pg=PA166 Las calles de Barcelona]'', Tomo I, p. 166. Barcelona: Establecimiento tipográfico editorial de Salvador Manero {{es}}.</ref>
==== Política exterior ====
Dominado pola súa esposa Violante, Xoán fixo un cambio radical na política exterior con respecto á do seu pai, que sempre tivera unha mala opinión da súa nora, e wue producira unha mala relación co seu fillo, outra vez, á final da súa vida; de feito, o enfrontamento dentro da familia real tivo repercusións á morte de Pedro IV de Aragón, momento no que se decide perseguir á súa cuarta esposa, Sibila de Fortià, eexecutar a dous dos seus conselleiros.{{sfn | Vilar | Batlle | 1988 | p = 188}} En primeiro lugar, rómepse a posición de indiferencia que o Cerimonioso mantera respecto ao conflito do [[Cisma de Occidente]], tomando partido polo [[Aviñón|papa de Aviñón]] [[Clemente VII]]. {{sfn | Cornudella | 2012 | p = 25}}
Ademais deste movemento, o resto da política, en termos xerais, foi de carácter francófilo por influencia da súa esposa. El [[1387]] Xoán I fraguou unha alianza co [[Reino de Castela]] e o de [[Reino de Francia|Francia]] e, en [[1388]] asinou un tratado co [[Reino de Navarra]]. Así mesmo reconciliouse cos [[Casa de Anjou|Anjou]], comprometiendo o matrimonio da súa filla Violante con [[Luís II de Nápoles]]. E en [[1390]] asinou a paz coa [[República de Xénova]].
No [[Reino de Sardeña]] a revolta da xuíza [[Leonor de Arborea]] e o seu marido, [[Brancaleone Doria]], ameazaron a continuidade catalana na illa. En [[1392]] o príncipe [[Martiño I de Aragón|Martiño]] debería dirixir unha expedición á illa sarda, pero foi abandonada debido a unha gran rebelión na illa de [[Sicilia]], onde a xove [[María de Sicilia]] se instaurara como raíña.
== Matrimonios e descendencia ==
Liña 58 ⟶ 86:
* Afonso (1377).
Tras enviuvar, casou con [[Violante de Bar]] (1365-1431), filla de Roberto I, duque de [[Ducado de Bar|Bar]]
* Xaime, duque de Xirona (1382-1388).
* [[Iolanda de Aragón|
* Fernando, duque de Xirona (1389).
* Antonia (1391-1392).
Liña 68 ⟶ 96:
* Xoana (1396).
== Morte
Xoán I, segundo moitas fontes, morreu o [[19 de maio]] de [[1396
O cadáver do rei Xoán foi depositado na [[Catedral de Barcelona]], e despois trasladado a [[Mosteiro de Poblet|Real Mosteiro de Santa María de Poblet]].
Ao non ter descendencia masculina, foi sucedido polo seu irmán [[Martiño I de Aragón|Martiño ''o Vello'']], que desde [[1380]] era xa [[Reino de Sicilia|rei de Sicilia]]. A sucesión foi contestada por [[Mateo I de Foix]], [[Condado de Foix|conde de Foix]], en virtude do seu matrimonio con [[Xoana de Aragón e de Armañac]]; Martiño defendeu o reino con éxito dúas campañas de invasión do conde Mateo.<ref name=MU>Ferrer i Mallol, Maria Tersa (2003): [http://books.google.cat/books?id=06fkewceH2AC&pg=PA304 "El món urbà a la Corona d'Aragó del 1137 als decrets de nova planta"]. ''XVII Congrés d'Història de la Corona d'Aragó, Volume 3'', p. 304. Barcelona: Edicions Universitat Barcelona. ISBN 84-4752-741-7.</ref>▼
▲Ao non ter descendencia masculina, foi sucedido polo seu irmán [[Martiño I de Aragón
Amant de les lletres fundà l'[[Jocs Florals|acadèmia del gai saber]] a Barcelona. En època de Torres i Amat encara es conservaven moltes trobes o poesies a l'[[Arxiu de la Corona d'Aragó]]. Es conserven una «Pragmàtica en favor de la Concepció immaculada de la Verge, plena de doctrina i erudició» i una «Carta (molt preciosa) al Soldà de Babilònia, en llengua catalana, perquè permeti la reparació de les esglésies de la Terra Santa», datada a Barcelona a 18 d'abril de 1395.<ref>Torres i Amat, Fèlix (1836): [http://books.google.cat/books?id=sp8IAAAAMAAJ&printsec=frontcover Memorias para ayudar a formar un diccionario crítico de los escritores catalanes y dar alguna idea de la antigua y moderna literatura de Cataluña]. Barelona: Imprenta de J. Verdaguer. páxs. 336-337.</ref>▼
== Legado ==
== Introdución do Humanismo na Coroa de Aragón ==▼
=== Xogos florais de Barcelona ===
Juan I junto con [[Johan Ferrández d'Heredia]] y [[Bernat Metge]] fue uno de los primeros eruditos europeos en mostrar interés por la cultura clásica y la italiana. Su mayordomo tradujo a [[Séneca]] al valenciano y el rey Juan era un gran coleccionista de libros y lector habitual de escritores clásicos como [[Livio]] e [[Plutarco]]. Así pues, mantenía una importante correspondencia sobre libros con [[Juan Fernández de Heredia|Heredia]] e [[Gian Galeazzo Visconti]], duque de Milán.<ref>Burke, Peter (2000): ''El Renacimiento Europeo''. Barcelona: Crítica. ISBN 84-2432-037-5, páx. 53.</ref>▼
▲
▲=== Introdución do Humanismo na Coroa de Aragón ===
▲
== Antepasados de Xoán I de Aragón ==
Liña 148 ⟶ 180:
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* Casula, Francesco Cesare (1977): ''Carte reali diplomatiche di Giovanni I il Cacciatore, re d'Aragona, riguardanti l'Italia''. Padova: CEDAM.
* Leralta, Javier (2008): [http://books.google.com/books?id=rLz_R0ALwdsC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA245#v=onepage&q&f=false ''Apodos reales: historia y leyenda de los motes regios'']. Madrid: Sílex (Serie Historia). ISBN 978-84-7737-211-0.▼
* Cornudella, Rafael (2012): "Obres i artistes de França i dels Països Baixos a Catalunya al voltant de 1400". En: Museu Nacional d'Art de Catalunya. ''Catalunya 1400. El Gòtic Internacional''. ISBN 978-84-8043-248-1.
* Salas Merino, Vicente (2007): [http://books.google.com/books?id=s-YxL2tIbEgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA116#v=onepage&q&f=false ''Genealogía de los reyes de España'']. Madrid: Visión. ISBN 978-84-9821-767-4.▼
* Ferrer i Mallol, Maria Teresa (1978): [http://digital.csic.es/bitstream/10261/26562/1/Ferrer_Darrers_sobirans.pdf "Els darrers sobirans del Casal de Barcelona: Joan I i Martí l'Humà"]. En: ''Història de Catalunya''. Barcelona: Editorial Salvat, páxs. 142-150.
* Ladero Quesada, Miguel Ángel (1996). [http://studylib.es/doc/5863540/el-ejercicio-del-poder-real-en-la-corona-de-arag%C3%B3n "El ejercicio del poder real en la Corona de Aragón: Instituciones e instrumentos de gobierno (Siglos XIV y XV)"], ''Congreso de Historia de la Corona de Aragón (15, 1993, Jaca), Vol. 1''. ISBN 84-7753-611-2, páxs. 71-140.
* Ledesma, M. L. (1979): "El patrimonio real en Aragón a fines del siglo XIV: los dominios y rentas de Violante de Bar", en ''Aragón en la Edad Media'', vol. II. Zaragoza.
▲* Leralta, Javier (2008): [http://books.google.com/books?id=rLz_R0ALwdsC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA245#v=onepage&q&f=false ''Apodos reales: historia y leyenda de los motes regios'']. Madrid: Sílex (Serie Historia). ISBN 978-84-7737-211-0.
▲* Salas Merino, Vicente (2007): [http://books.google.com/books?id=s-YxL2tIbEgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA116#v=onepage&q&f=false ''Genealogía de los reyes de España'']. Madrid: Visión. ISBN 978-84-9821-767-4.
* Tasis i Marca, Rafael (1980): ''Pere el Cerimoniós i els seus fills''. 2ª ed. Barcelona: Vicens-Vives. Serie: Historia de Catalunya/Història de Catalunya. Biografies catalanes. Vol. 7.
* Tasis i Marca, Rafael & Jesús Ernesto Martínez Ferrando (1959): ''Joan I: el rei caçador i músic''. Barcelona: Editorial Aedos.
=== Outros artigos ===
* [[Pedro IV de Aragón]]
* [[Martiño I de Aragón]]
=== Ligazóns externas ===
|