Martiño I de Aragón: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m →Traxectoria: Arranxos varios |
ampliación |
||
Liña 3:
|escudo =
|lema =
|título = [[
|imaxe = Marti l'humà.jpg
|epígrafe = Retrato de Martiño I no libro dos privilexios de Valldecrist.
Liña 14:
* [[María de Luna]]<br />([[1372]]-[[1406]])
* [[Margarita de Prades]]<br />([[1408]]-[[1410]])
|descendencia = ''véxase [[#
|casa real = [[Casa de Aragón]]
|pai = [[Pedro IV de Aragón]]
|nai = [[Leonor de Sicilia]]
|título0 = [[
|reinado0 = [[1396]]-[[1410]]
|predecesor0 = [[Xoán I de Aragón|Xoán I]]
|sucesor0 = [[Fernando I de Aragón|Fernando I]]
|título1 = [[
|reinado1 = [[1409]] - [[1410]]
|predecesor1 = [[Martiño I de Sicilia|Martiño I]]
|sucesor1 = [[Fernando I de Aragón|Fernando I]]
|sinatura = Signatura-marti-huma.jpg
|lenda = Sinatura
}}
'''Martiño I de Aragón''', coñecido tamén como '''Martiño I o Humano''' ou '''Martiño o Vello''', nado en [[Xirona]] en [[1356]] e finado en [[Barcelona]] en [[1410]], foi rei de [[Coroa de Aragón|Aragón]], de [[Reino de Valencia|Valencia]], de [[Reino de Mallorca|Mallorca]], de [[Reino de Sardeña|Sardeña]] e [[conde de Barcelona]] entre [[1396]] e [[1410]]. Igualmente foi rei de [[Reino de Sicilia|Sicilia]] entre [[1409]] e [[1410]].
== Traxectoria ==
Segundo fillo de [[Pedro IV de Aragón]], ''o Cerimonioso'', e da súa terceira muller [[Leonor de Sicilia]]
O matrimonio de Martiño e María celebrouse o [[13 de xuño]] de [[1372]] na [[Catedral de Barcelona]].{{sfn|Claramunt|2002|p=222}}
Nos últimos anos da vida do seu pai, Martiño mantivo unha posición de moderación en relación co enfrontamento que tiña co seu irmán maior, [[Xoán I de Aragón|Xoán]], o primoxénito,{{sfn|Mestre i Campi|1998|p = 658-659}} dominado pola súa esposa [[Violante de Bar]], que levaba uhna política máis ben francófila,{{sfn|Vilar|Batlle|1988|p=188}} contraria á anglófila que levaba a cabo o Cerimonioso e, en termos xerais, a tradicional da Coroa de Aragón.{{sfn|Ferrer i Mallol|1978|p=143}} Co ascenso do seu irmán ao trono en [[1387]] foi nomeado [[Ducado de Montblanc|duque de Montblanc]] e lugartenente seu.
En [[1375]] falece a súa nai, da que herdará os seus dereitos sobre [[Reino de Sicilia|Sicilia]], reino sobre o que reforzará a súa posición cando en [[1379]] acórdese o matrimonio entre o seu fillo e herdeiro con [[María de Sicilia]] que en [[1377]] herdará o trono siciliano tras a morte do seu pai [[Federico III de Sicilia]]. Dada a minoría de idade de ambos os dous, o matrimonio non se celebrará ata [[1390]], e Martiño I será nomeado señor e rexente de Sicilia en [[1380]].
Tras a coroación en [[Palermo]] de María de Sicilia e Martiño o Mozo, que recibiu o título de [[Martiño I de Sicilia]], unha facción da nobreza siciliana partidaria dos [[Casa de Anjou|Anjou]] rebelouse contra os novos monarcas, o que obrigou a Martiño o Vello a porse á fronte dunha frota e desprazarse a Sicilia para acabar coa insurrección. Mentres se atopaba inmerso na pacificación da illa, sorprendeulle en [[1396]] a morte do seu irmán o rei de Aragón [[Xoán I de Aragón|Xoán I]], e a noticia de que, ao morrer este sen sucesión masculina, a súa esposa María de Luna, que permanecera no [[Reino de Aragón]], reclamara o trono no seu nome.
Ao non acabar coa insurrección siciliana tivo que demorar o seu regreso á [[Península Ibérica|Península]], polo que sería a súa muller María de Luna, que quedara no [[Reino de Aragón]], polo que a nova raíña tivo que actuar como Lugartenente Xeneral como as accións que tivo que facer fronte ás pretensións sucesorias tanto da viúva de Xoán I, [[Violante de Bar]], que anunciou que esperaba un fillo do rei falecido que sería o seu lexítimo herdeiro, como de [[Mateo I de Foix]], [[Condado de Foix|conde de Foix]] quen, polo seu matrimonio con [[Xoana de Aragón e Armagnac]], filla maior do defunto monarca, alegou os seus dereitos ao trono aragonés. Mateo, aproveitando a ausencia de Martiño, tratou de invadir Aragón en [[1396]], pero María, coa axuda do [[Condado de Urgel|conde de Urgel]], [[Pedro II de Urgel|Pedro II]], puido frear o ataque; Mateo I de Foix foi detido e a invasión do reino foi un fracaso.
A inestable situación dos seus reinos peninsulares fixo que Martín abandonase Sicilia en [[1397]]. Inmediatamente chamou a Xoán e a Mateo a unha reunión en [[Barcelona]]; nela lle foron confiscados todos os dominios ao conde de Foix, é dicir, o Condado de Foix e os viscondados de Bearne e de Castelbon.<ref name=Aragón>[http://fmg.ac/Projects/MedLands/ARAGON%20&%20CATALONIA.htm#AlfonsoIVdied1336B#ES Reis de Argón] en ''Medieval Lands'' {{en}}.</ref> O [[13 de outubro]] de [[1397]], Martiño xurou os ''Foros'' en [[Zaragoza]], como establecera o seu pai, [[Pedro IV de Aragón|Pedro IV]], sendo coroado como rei na Catedral desta cidade o [[13 de abril]] de [[1399]]. As celebracións fixéronse na [[Palacio da Aljafería|Aljafería]].
Todo o seu reinado estivo marcado polo [[Cisma de Occidente]] que dividía á cristiandade desde [[1378]]. Foi partidario dos [[Aviñón|papas de Aviñón]] (a súa muller Mará era parnte do [[Bieito XIII, antipapa|papa Luna]]), dos que obtivo apoio nas súas pretensións sobre o reino de Sicilia fronte aos [[Casa de Anjou|Anjou]], partidarios dos papas de [[Roma]].
En [[1397]], cando regresaba de Sicilia para facerse cargo do trono aragonés, entrevistouse en [[Aviñón]] co antipapa [[Bieito XIII (antipapa)|Benedito XIII]], o parente da raíña, coa intención de chegar a solucionar o cisma.
En [[1401]], á morte do [[Condado de Empúries|conde de Empúries]] Pedro III, sen descendencia, Martiño reclamou o condado para a coroa de Aragón, ao ano seguinte doullo a María que, mesmo despois do regreso a Aragón do seu marido, seguía a ser politicamente moi activa.<ref name=Aragón/>
No ano [[1403]] o [[antipapa]] [[Bieito XIII, antipapa|Benedito XIII]], Pedro Martínez de Luna (o '''papa Luna'''), que fora elixido [[papa]] o [[28 de setembro]] de [[1394]], encontrábase sitiado no seu Palacio de [[Aviñon]]. Martiño, o esposo de María, coas súas tropas, liberouno e levouno san e salvo ao Palacio dos Luna en [[Peñíscola]] ([[Valencia]]), onde morreu en [[1423]].
Lanzou dúas cruzadas contra o norte de [[África]] en [[1398]] e [[1399]].
O seu fillo [[Martiño o Mozo|Martiño I de Sicilia]], coa vitoria de San Luís ([[1409]]), acabou de someter á nobreza rebelde de [[Sardeña]], expulsando de alí aos [[República de Xénova|xenoveses]] nese ano. O [[25 de xullo]] dese mesmo ano finou sen descendencia Martiño o Mozo en [[Cagliari]], [[Reino de Sardeña]] (da [[Coroa de Aragón]]), polo que o seu pai [[Martiño I de Aragón|Martiño o Vello]] foi recoñecido [[Reino de Sicilia|rei de Sicilia]] como [[Martiño I de Aragón|Martiño II de Sicilia]], onde reinou tran só un ano (1409-1410).
En xeral foi un reinado de paz exterior, o cal agudizou as loitas entre bandos nobiliarios no interior.
O [[29 de decembro]] de [[1406]] faleceu
== Descendencia ==
Martiño e María tiveron catro fillos, dos cales só un chegou á idade adulta:<ref name=Aragón/> <ref name=Barcelona> [http://genealogy.euweb.cz/barcelona/barcelona2.html#A4#ES Casa de Barcelona - xenealoxía] {{en}}</ref>
* [[Martiño I de Sicilia|Martiño o Mozo]] ([[1374]]-[[1409]]), que casou en [[1391]] coa raíña de [[Reino de Sicilia|Sicilia]], [[María de Sicilia]], e en [[1402]] con [[Branca de Navarra (1387-1441)|Branca de Navarra]]. Foi [[Reino de Sicilia|rei de Sicilia]].
* Xacobe de Aragón ([[1378]]-?), morto xove
* Xoán de Aragón ([[1380]]-?), morto xove
* Margarita de Aragón (ca. [[1385]]-?), morta xove.
== Antepasados de Martiño I de Aragón ==
<center>
{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''Martiño I de Aragón'''<br>(Martiño o Vello)
|2= 2. [[Pedro IV de Aragón]]
|3= 3. [[Leonor de Sicilia]]
|4= 4. [[Afonso IV de Aragón]]
|5= 5. [[Teresa de Entensa]]
|6= 6. [[Pedro II de Sicilia]]
|7= 7. [[Isabel de Carintia]]
|8= 8. [[Xaime II de Aragón]]
|9= 9. [[Branca de Anjou]]
|10= 10. Gombald de Entensa
|11= 11. Constanza de Antilon
|12= 12. [[Federico III de Sicilia]]
|13= 13. [[Leonor de Anjou]]
|14= 14. [[Otón III, duque de Carintia|Otón III de Carintia]]
|15= 15. Eufemia de Legnica
|16= 16. [[Pedro III de Aragón]] (=24)
|17= 17. [[Constanza de Sicilia, raíña de Aragón|Constanza de Sicilia]] (=25)
|18= 18. [[Carlos II de Nápoles]] (=26)
|19= 19. [[María de Hungría, raíña de Nápoles|María de Hungría]] (=27)
|20=
|21=
|22= 22. Sancho, Barón de Antilon
|23= 23. Leonor de Urgel
|24= 24. [[Pedro III de Aragón]] (=16)
|25= 25. [[Constanza de Sicilia, raíña de Aragón|Constanza de Sicilia]] (=17)
|26= 26. [[Carlos II de Nápoles]] (=18)
|27= 27. [[María de Hungría, raíña de Nápoles|María de Hungría]] (=19)
|28= 28. [[Meinhard, duque de Carintia]]
|29= 29. [[Isabel de Baviera (1227–1273)|Isabel de Baviera]]
|30= 30. [[Henrique V, duque de Legnica]]
|31= 31. [[Isabel de Kalisz]]
}}</center>
</div></div>
{{sucesión
| título = [[Ficheiro:Aragon Arms.svg|35px]]<br />[[Reino de Aragón|Rei de Aragón]] e [[Reino de Valencia|de Valencia]]<br />[[Conde de Barcelona]]
| predecesor = [[Xoánn I de Aragón|Xoán I]]
| sucesor = [[Fernando I de Aragón|Fernando I]]<br /><small>(en [[Compromiso de Caspe|Caspe]],[[1412]])
| período = [[1396]]-[[1410]]
| título2 = [[Ficheiro:Arms_Aragon-Sicily_(Template).svg|35px]]<br />[[Reino de Sicilia|Rei de Sicilia]]
| predecesor2 = [[Martiño o Mozo|Martiño I]]
| sucesor2 = [[Fernando I de Aragón|Fernando I]]<br /><small>(en [[Compromiso de Caspe|Caspe]],[[1412]])
| período2 = [[1409]]-[[1410]]}}
== Notas ==
{{listaref}}
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* Argudo Périz, José Luis (1986): ''El señorio jurisdiccional de María de Luna: un registro de cartas de 1409''. Zaragoza: Centro de Estudios de las Cinco Villas, Institución Fernando el Catolico. Serie: Cuadernos de las cinco villas, 2.
* Claramunt, Salvador (2002): [http://www.raco.cat/index.php/ActaHistorica/article/viewFile/188857/254721 "La política matrimonial de la Casa condal de Barcelona y real de Aragón desde 1213 hasta Fernando el Católico"]. ''Acta historica et archaeologica Mediaevalia'', Núm. 22.
* Ferrer i Mallol, Maria Teresa (1978): [http://digital.csic.es/bitstream/10261/26562/1/Ferrer_Darrers_sobirans.pdf "Els darrers sobirans del Casal de Barcelona: Joan I i Martí l'Humà"]. En: ''Història de Catalunya''. Barcelona: Editorial Salvat, pp. 142-150.
* Ferrer i Mallol, Maria Teresa, ed. (2015): [https://books.google.hu/books?id=4X1lDQAAQBAJ&pg=PA708&lpg=PA708&dq=Maria+Rita+Lo+Forte+Scirpo+C%27era+una+volta+una+regina+%E2%80%A6+:+due+donne+per+un+regno:+Maria+d%27Aragona+e+Bianca+di+Navarra&source=bl&ots=C33xbOY1Yb&sig=Y55ZVACOk9trxjjafgvb_wqpZUo&hl=hu&sa=X&ved=0ahUKEwjbwvmTx7_QAhXCiiwKHXM9C9U4ChDoAQg0MAk#v=onepage&q=Maria%20Rita%20Lo%20Forte%20Scirpo%20C%27era%20una%20volta%20una%20regina%20%E2%80%A6%20%3A%20due%20donne%20per%20un%20regno%3A%20Maria%20d%27Aragona%20e%20Bianca%20di%20Navarra&f=false Martí l'Humà: el darrer rei de la dinastia de Barcelona (1396-1410): L'interregne i el Compromís de Casp]. Barcelona: Institut d'Estudis Catalans / Deputazione di Storia Patria per la Sardegna. ISBN 978-84-4996-525-1.
* Javierre Mur, Aúrea (1942): ''María de Luna, reina de Aragón''. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Instituto de Historia "Jerónimo Zurita".
* Mestre i Campi, Jesús (dir.) (1998): ''Diccionari d'Història de Catalunya''. Barcelona: Edicions 62, p. 658-659, entrada: «Martí I». ISBN 84-297-3521-6.
* Peña Martínez, José Antonio (2010): ''Martí I l'Humà, un rei sense hereu: L'últim monarca català enterrat a Poblet''. Vimbodí: Publicacions de l'Abadia de Poblet. ISBN 978-84-922583-8-3.
* Silleras-Fernandez, Nuria (2008): ''Power, Piety, and Patronage in Late Medieval Queenship: Maria de Luna''. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-7759-5.
* Vilar, Pierre (dir.); Batlle, Carme (1988): ''Història de Catalunya''. Volum III. Barcelona: Edicions 62. ISBN 84-297-2784-1.
=== Outros artigos ===
* [[María de Luna]]
* [[Lista de monarcas de Aragón]]
* [[Coroa de Aragón]]
=== Ligazóns externas ===
{{Commonscat}}
{{ORDENAR:Martiño I de Aragón}}
{{Control de autoridades}}
| |||