Usuario:Piquito/Artigos en progreso: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
m Bot: Cambio o modelo: Cite book; cambios estética
Piquito (conversa | contribucións)
Liña 1:
= Aspecto físico e personalidade de Wolfgang Amadeus Mozart =
[[Ficheiro:Martini bologna mozart 1777.jpg|miniatura|O chamado ''Mozart de Boloña'' foi copiado en [[1777]] en [[Salzburgo]] ([[Austria]]) por un autor descoñecido a partir dun retrato orixinal pedido para a galería de compositores de [[Giovanni Battista Martini]] en [[Boloña]] ([[Italia]]).]]
 
O '''aspecto físico e a personalidade de [[Wolfgang Amadeus Mozart]]''' teñen sido e son obxecto de múltiples investigacións.<ref>Véxase o prólogo de [[#Einstein|Einstein]].</ref> O feito de que non se puideran exhumar os restos de Mozart, debido a que descoñécese o punto exacto no que se localiza a tumba comunitaria na que foi enterrado, nin se conserven [[Máscara mortuoria|máscaras]] ou moldes mortuorios,{{refn|group=lower-alpha|O [[conde]] [[Joseph Deym von Strižtež]], alcumado Müller, realizou dúas máscaras mortuorias de Mozart a mesma noite da [[Morte de Wolfgang Amadeus Mozart|súa morte]], coas que elaborou unha estatua de cera que expuño, xunto a unha das máscaras, na galería de arte que rexentaba (''Kunstkabinett'' Müller). A outra máscara entregoulla a [[Constanze Weber|Constanze]], quen transcorridos uns anos, rompeuna «sen querer» (ela sempre dixo que o accidente fora fortuito, mais existen suficientes datos como para afirmar que a súa destrución foi intencionada). Polo que respecta á máscara e a estatua de cera que conservou Müller, os seus rastros perdéronse coa morte do coleccionista, en [[1804]].{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=247 n. 25}}}} confire certo grao de incertidume á aparencia física do compositor. Aínda que existe un suposto [[cranio]] de Mozart, a súa autenticidade, máis que cuestionable, non se puido verificar ata a data. Este cranio ten sido sometido a diversas probas de [[ADN]], comparándoo cos das súas supostas sobriña e avoa materna, mais no só encontraron que o ADN do primeiro non coincidía cos das súas dúas familiares, senón que os delas tampouco concordaban entre si.<ref>Para máis información acerca deste suposto cranio de Mozart, véxase o artícgo ''[[Morte de Wolfgang Amadeus Mozart#Diagnósticos póstumos e hipóteses sobre a súa morte|Morte de Wolfgang Amadeus Mozart]]''.</ref> Do mesmo xeito, preservouse un presunto mechón do seu pelo, tamén de dudosa lexitimidade. Con todo, existen fontes e referencias fiables respecto do seu aspecto e indumentario como da súa personalidade. Esta información concrétase en obras plásticas, descricións e testemuños da época, que permiten facerse unha idea máis ou menos acertada de como era Mozart física e psicolóxicamente.
 
En relación á súa [[indumentaria]] e efectos persoais, recentes estudos baseados en documentos como a Orde de Suspensión{{refn|group=lower-alpha|En alemán ''Sperrs-Relation'', relación de enseres levada a cabo logo da morte dunha persoa.{{Harvnp|Deutsch|1961|p=495}}{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=36}}}} logo da [[Morte de Wolfgang Amadeus Mozart|súa morte]] ou o rexistro dos recibos de compra de traxes, contribuíron moito a esclarecer os gustos de Mozart relativos á roupa.
 
Polo que respecta á súa [[personalidade]], o coñecemento da mesma débese, fundamentalmente, ás descricións dos seus contemporáneos que se conservaron, así como á análise da ampla correspondencia persoal do compositor.<ref>Para a correspondencia de Mozart, véxase {{Cita libro |nome=Wolfgang Amadeus |apelidos=Mozart |ligazónautor=Wolfgang Amadeus Mozart |título=Cartas |editorial=El Aleph |lugar=Barcelona |ano=[[1997]] |outros=tradución de Miguel Sáenz |isbn=84-7669-297-8 |páxinas=296 |lingua=es}}</ref>
 
== Aspecto físico ==
[[Ficheiro:oreja de Mozart.jpg|thumb|210px|Representación da orella esquerda de Mozart (esquerda) e dunha orella normal (dereita), ofrecida na biografía que realizou do compositor o segundo marido da [[Constanze Weber|viúva de Mozart]], [[Georg Nikolaus von Nissen]].<ref>{{Cita libro |apelidos=Nissen |nome=Georg Nikolaus von |ligazónautor=Georg Nikolaus von Nissen |ano=[[1972]] |título=Biographie W. A. Mozarts nach Originalbriefen |lugar=[[Hildesheim]] |outros=reimpresión fotográfica da edición orixinal |lingua=de}}</ref>]]
{{VT|Mozart e a varíola|Orella de Mozart}}
 
Como escribiu [[Franz Xaver Niemetschek]], un dos seus primeiros [[biógrafo]]s, «non había nada especial en [seu] físico. [...] Era pequeno e o seu semblante, excepto os seus ollos grandes e intensos, non mostraba ningún signo do seu [[Xenio (persoa)|xenio]]».
 
Mozart foi descrito polo [[tenor]] [[Michael Kelly (tenor)|Michael Kelly]],{{refn|group=lower-alpha|Debido á súa amizade con Mozart, Kelly foi o primeiro intérprete dos papeis de don Curzio e don Basilio na ópera ''[[Le nozze di Figaro]]''.{{Harvnp|Andrés|2006|p=51}}}} [[actor]] e [[cantante]] [[Irlanda|irlandés]] da [[Wiener Staatsoper]], na súa [[Obra literaria|obra]] ''Reminiscences''. Esta achega unha das descricións máis valiosas e completas da figura de Mozart:{{Harvnp|Hutchings|1986|pp=15-16}}{{Harvnp|Andrés|2006|p=51}}
 
{{Cita centrada|Entretiña ás visitas interpretando [[Fantasía (música)|fantasías]] e [[Capricho (música)|caprichos]] no [[piano]]. A súa sensibilidade, o seu sentimento, a rapidez dos seus dedos e, sobre todo, a axilidade e potencia da súa man esquerda, déixanme absorto. Logo da espléndida execución, sentabamos á mesa para cear, e eu tiña o honor de sentar entre el e [[Constanze Weber|a súa dona]]. Despois da cea, se a ocasión era propicia e había máis invitados, marchaban todos cara o baile, e Mozart uníase a eles con gran entusiasmo. Fisicamente era un home de complexión pequena, moi delgado e de pálida tez, con abundante cabelo, aínda que algo fino e claro, do que estaba, por certo, moi orgulloso. Lembro que unha vez invitoume á súa casa e estiven longo tempo alí, onde sempre fun recibido con hospitalidade e estima; naquela ocasión puiden comprobar a súa grande afección ao ponche, que mesturaba con outras bebidas e inxería, en verdade con pouca mesura. Era moi afeccionado ao billar, e xogabamos xuntos bastantes partidas, aínda que sempre me gañaba. Foi un home de corazón bondadoso e o seu ánimo estaba constantemente disposto a compracer aos demáis. Só mostrábase algo distinto cando interpretaba a súa música: era capaz de interromper a súa execución se escoitaba o menor ruido. Ofrecía concertos todos os domingos, aos cales eu non lembro ter faltado en ningunha ocasión.}}
 
Dos testemuños directos do físico do compositor, diversos especialistas na vida de Mozart conclúen que era un home de pouca estatura (medía 152&nbsp;cm, aproximadamente),<ref>[[#Hutchings|Hutchings]], cap. 1.</ref> moi delgado e pálido.{{Harvnp|Stendhal|2000|p=58}} Da súa curta altura dá fe o diario do conde Ludwig von Bentheim-Steinfurt, aristócrata contemporáneo de Mozart que asistiu a un dos seus concertos, celebrado o [[15 de outubro]] no Teatro Municipal de Viena, no que Mozart interpretou varias pezas.{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=20}} Na entrada correspondente ao 15 de outubro, o conde afirma que «o señor Mozart é un home pequeno, de figura agradable».{{Harvnp|Andrés|2006|p=51}}{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=21}} Da súa palidez, a súa curta estatura e a súa delgadez testifican, así mesmo, uns comentarios redactados en [[1792]] por [[Maria Anna Mozart]], a irmá de Wolfgang, para a futura biografía de Friedrich Schlichtegroll:{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=218}}<ref>Mozart, ''[[#Briefe|Briefe]]'', IV, págs. 199 y s.</ref>
 
{{Cita centrada|Os pais de Mozart eran na súa época a parella mellor parecida de Salzburgo, e nos seus anos de xuventude a filla pasaba por posuír unha beleza notable. Mais o fillo, Wolfgang, era pequeno, delgado, de complexión pálida e sen nengún aspecto extraordinario na súa aparencia externa e figura.}}
 
Presentaba un rostro corrente, que estaba marcado polas cicatrices da [[Mozart e a varíola|varíola que padeceu na súa infancia]], e no que resaltaba un gran nariz. Os seus ollos eran grandes e claros (ao parecer, de cor azul intenso= e lucía unha abondosa e espesa cabeleira, de cabelo fino e cor trigueña, recollido nunha cola.{{refn|group=lower-alpha|Nos seus últimos anos de vida, non levaba [[perruca]], senón que lucía o seu propio pelo.{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=36}}}} As súas mans eran de mediano tamaño, con dedos longos e finos, e a súa boca era pequena. Á orella esquerda de Mozart faltáballe a circunvolución usual ou cuncha (esta rara malformación conxénita é coñecida agora na [[literatura]] médica co nome de «[[orella de Mozart]]»; véxase a imaxen da marxe).{{Harvnp|Davies|1984|pp=437–442, 560 e ss.}}<ref>{{Cita libro |apelidos=Nissen |nome=Georg Nikolaus von |ano=[[1972]] |título=Biographie W. A. Mozarts nach Originalbriefen |lingua=en |lugar=Hildesheim |outros=reimpresión fotográfica da edición orixinal}}</ref>
 
Era bastante torpe na manipulación de obxectos, tanto máis canto menor fora o tamaño destes, e non podía parar de xoguetear ou tamborilear as mans cando falaba con alguén ou cando comía: o seu corpo sempre estaba en movemento.{{Harvnp|Stendhal|2000|p=59}}
 
Pola súa banda, Constanze escribiu máis tarde que «era un [[tenor]], bastante suave na oratoria e delicado no [[canto]], mais cando algo excitábao, ou era necesario esforzarse, era tan poderoso como enérxico».{{Harvnp|Solomon|1995|p=308}}{{Harvnp|Hutchings|1986|p=21}}
 
=== Enfermidades ===
Dada a súa complexión delgada e feble, Mozart foi xa dende os seis anos de idade unha persoa que padeceu numerosas enfermidades ao longo da súa vida, as cales foron deteriorando paulatinamente a súa saúde ata desembocar na [[Morte de Wolfgang Amadeus Mozart|súa prematura morte]],{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=203}} cando contaba con trinta e cinco anos.<ref>Para máis información relativa ás causas da morte de Mozart, véxa o artigo ''[[Morte de Wolfgang Amadeus Mozart#Bronconeumonía|Morte de Wolfgang Amadeus Mozart]]''.</ref> Así, contraeu unha [[Streptococcus|infección estreptocócica]] nas vías superiores en [[1762]], máis adiante padeceu un eritema nudoso que o doutor Peter J. Davies, do Hospital St. Vincent de [[Melbourne]] ([[Australia]]), considera de probable orixe estreptocócico. Ese mesmo ano, contraeu unha nova infección estreptocócica e sufriu un leve ataque de [[febre reumática]]. En [[1764]], sufriu unha [[amigdalite]], e en [[1765]] contraeuna de novo, neste caso complicada con [[sinusite]]. A finais dese ano, sufriu unha [[Febre tifoide|febre tifoide endémica]] que levouno a un estado de coma, ao ano seguinte padeceu un novo ataque de febre reumática. En [[1767]], contraeu a [[varíola]], tres anos despois sufriría unha [[conxelación]] durante as súas viaxes por [[Italia]], e en [[1771]] padeceu unha [[bronquite|traqueobronquite]] con [[ictericia]]. Tres anos máis tarde, sufriu un [[absceso dental|absceso dental agudo]], e catro anos despois, padeceu unha [[bronquite]].{{Harvnp|Davies|1984|pp=437–442}}{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=204}}
 
Aos vinticinco anos de idade, en [[1781]], contraeu unha infección viral, mais foi en [[1784]] cando padeceu unha grave enfermidade en [[Viena]], cuxos síntomas son [[cólico]]s terribles que acababan en [[vómito]]s violentos, y febre reumática inflamatoria, que puideron orixinar unha [[enfermidade renal crónica]]. Considérase que nesta infección encóntranse as orixes da súa morte sete anos máis tarde. En [[1787]], Mozart «volveu contraer unha infección estreptocócica que orixinou unha segunda aparición do [[síndrome de Schönlein-Henoch]]; amais, os seus [[ril]]es, xa en mal estado, quedaron aínda máis danados».{{Harvnp|Davies|1984|pp=437–442}}{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=205}}
 
=== Retratos e imaxes do compositor ===
[[Ficheiro:Hermann Kaulbach - Mozarts letzte Tage, 1873.jpg|miniatura|esquerda|''Mozarts letzte Tage'' (''Últimos días de Mozart'') de Hermann von Kaulbach ([[1873]]). A pesar da súa calidade artística, este retrato foi pintado oitenta e dous anos despois de que Mozart morrera, polo que o aspecto físico do compositor non está representado con moita rigurosidade.]]
 
Na actualidade, existen máis de sesenta<ref>Concretamente sesenta e dous, segundo a obra ''La vie de W. A. Mozart par l'image'', de [[Robert Bory]], publicada en [[1948]].</ref>{{Harvnp|Hutchings|1986|p=14}} [[retrato pictórico|retratos]] e representacións pictóricas de toda índole de Mozart, a pesar de que boa parte delas presentan escasa fidelidade ao modelo.
 
[[Arthur Hutchings]] manifestou o seu punto de vista sobre a contradición que ofrece a oposición que se dá entre a gran cantidade de obras plásticas que representan ao xenio e o escaso valor iconográfico das mesmas mediante a sentenza: «Demasiadas imaxes».<ref>[[#Hutchings|Hutchings]], cap. I: «Siempre estaba alegre».</ref> Pola súa banda, [[Alfred Einstein]], tamén especialista en Mozart, expresou a súa opinión sobre estres retratos nas seguintes declaracións:{{Harvnp|Hutchings|1986|p=14}}<ref name="Einstein">{{Cita libro |nome=Alfred |apelidos=Einstein |ligazónautor=Alfred Einstein |título=Mozart: Sein Charakter, sein Werk |lugar=[[Stuttgart]] |ano=[[1953]] |lingua=de}}</ref>
 
{{Cita centrada|Nada posuímos que nos dea unha idea do aspecto físico de Mozart, salvo escasos e mediocres lenzos que non gardan sequera afinidade entre si.}}
 
A excepción do [[pintor|artista]] [[Francia|francés]] [[Jean-Baptiste Greuze]], ningún outro pintor relevante acometeu a empresa de reproducir fielmente o físico de Mozart. Por outra banda, unha das características do [[século XVIII]] no que a [[pintura]] se refire foi precisamente, aínda que só nalgunhas escolas, a falta de fidelidade cara aos rasgos do modelo reproducido.{{Harvnp|Hutchings|1986|p=14}}
 
Todo isto fixo que o [[Musicoloxía|musicólogo]] [[Arthur Schuring]] afirmase en [[1923]] o seguinte:{{Harvnp|Hutchings|1986|p=14}}<ref name="Schuring">{{Cita libro |nome=Arthur |apelidos=Schuring |título=Wolfgang Amadé Mozart |lugar=[[Leipzig]] |ano=[[1923]] |volume=2}}</ref>
 
{{Cita centrada|Mozart foi o compositor célebre de quen máis retratos fícticios se teñen realizado, material pictórico que contribuíu non pouco a confundir ás posteriores xeracións no referente ao seu semblante.}}
 
Estas declaracións levaron aos musicólogos e [[Historia da arte|historiadores da arte]] a emprender unha rigorosa análise de todas as pinturas, bosquexos, debuxos, [[camafeo]]s e grabados do compositor que existían. A conclusión deste labor foi que tan só oito obras plásticas,{{Harvnp|Hutchings|1986|p=14}} todas elas de interese desigual, foron elaboradas por autores que coñeceron directamente a Mozart, ou ben mediante bosquexos tomados de debuxos realizados do natural. A partir desta selección, as «pinturas biográficas» de Mozart publicáronse con máis coidado, seguindo, polo xeral, os criterios xurdidos a raiz desa análise.{{Harvnp|Hutchings|1986|p=14}}
 
[[Ficheiro:Mozart Lange.png|miniatura|Detalle do retrato inacabado de Mozart ao piano, obra do seu cuñado [[Joseph Lange]], pintado en [[1789]]-[[1790]]. Este é considerado por Constanze como o mellor de todos os retratos do seu marido.{{Harvnp|Andrés|2006|p=56}}{{Harvnp|Hutchings|1986|p=16}}<ref name="Véase Novello">Véxase [[#Novello|Novello]].</ref>{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=72}}]]
[[Ficheiro:Wolfgang-amadeus-mozart 1.jpg|180px|miniatura|esquerda|Retrato concluído por [[Barbara Krafft]] en [[1819]]. O retrato, a pesar de ter sido pintado case trinta anos despois da morte do compositor, considérase unha das súas representacións máis fieis, xa que a autora empregou como modelo tres obras fieis ao orixinal que a irmá de Wolfgang puxo á súa disposición. A obra foi solicitada á artista por Joseph Sonnleithner, con intención de incluílo na súa galería de compositores.{{Harvnp|Andrés|2006|pp=60-61}}]]
 
Deste xeito, semella oportuno sinalar unha relación de autores, contemporáneos ao compositor, que asinaron retratos pouco rigorosos de Mozart:<ref name="Zenger">{{Cita libro |nome=Max |apelidos=Zenger |título= Falsche Mozartbilonisse |editorial=Mozart-Jahrbuch |lugar=[[Múnic]] |ano=[[1941]]-[[1942]] |lingua=de}}</ref>{{Harvnp|Hutchings|1986|p=15}} [[Pompeo Girolamo Battoni]], [[François Joseph Bosio]], Breitkopf, [[Joseph Duplessis]], [[Nicolò Grassi]], [[Jean-Baptiste Greuze]], Klass, Langernhöffel, Rigaud, Saint-Aubin, Van Smissen, Thelott, Tischbein, [[Johann Zoffany]]. Con todo, o estudo destes retratos pode resultar interesante, xa que, aínda non sendo fieis aos rasgos físicos do compositor, achegan importantes datos iconográficos, sexa sobre [[instrumento musical|instrumentos musicais]], ou sobre outras personalidades que figuran neles.{{Harvnp|Hutchings|1986|p=14}}
 
Á lista de autores anterior, entre os que se encontran algúns grandes nomes da pintura, cómpre engadir a todos os artistas do [[século XIX]] que representaron a Mozart, como [[Hermann von Kaulbach]] (cuxo retrato do compositor reprodúcese na marxe esquerda) ou Shields, que ofrecen unha visión puramente romántica e pouco rigorosa do aspecto físico do xenio de [[Salzburgo]]. Desta afirmación cabería excluir o retrato realizado por [[Barbara Krafft]] en [[1819]] xa que, malia ter sido pintado case trinta anos despois da morte do compositor, considérase unha das súas representacións máis fieis. Isto débese a que Krafft baseouse en retratos feitos en vida de Mozart e considerados pola irmá do compositor como de gran parecido co xenio. Así, Krafft tomou como modelos o retrato de familia de Della Croce ([[1780]]-[[1781]]) e o óleo inacabado de [[Joseph Lange]] ([[1789]]-[[1790]], reproducido na marxe dereita), que fóronlle facilitados pola propia irmá de Mozart, en [[Salzburgo]].{{Harvnp|Andrés|2006|pp=60-61}}
 
Á marxe de todo estudo iconográfico, os coñecementos actuais sobre a similitude dos retratos con respecto á figura de Mozart baséanse máis ben en opinións que supoñan unha fonte fiable, como por exemplo, o testemuño e as descricións de algún dos seus amigos, de [[Constanze Weber|su esposa]] ou do seu fillo maior, [[Karl Thomas Mozart]].{{Harvnp|Hutchings|1986|p=15}}
 
Finalmente, cabe mencionar que o retrato de Mozart realizado polo seu cuñado, [[Joseph Lange]] (contra o ano [[1789]]) é considerado actualmente como a representación máis fiel do compositor (representado na marxe dereita). Lange era o marido da irmá maior de Constanze, [[Aloysia Weber]], e traballaba como actor no [[Burgtheater]] de [[Viena]]. A pesar de ser tan só un afeccionado á pintura, a súa obra foi considerada por Constanze como o mellor de todos os retratos do seu home,{{Harvnp|Andrés|2006|p=56}}{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=72}} afirmando:{{Harvnp|Hutchings|1986|p=16}}<ref name="Véase Novello"/>
 
{{Cita centrada|Sen dúbida, o pintado polo marido de madame Lange, que, aínda tratándose dunha obra inacabada, presenta un parecido admirable.}}
 
[[Maria Anna Mozart]], irmá do compositor, tamén admitiu que o parecido do retrato co modelo era asombroso.{{Harvnp|Andrés|2006|p=57}}
 
== Indumentaria ==
 
A Mozart, como a Constanze, gustáballe a roupa elegante, e sempre vestía á [[moda]] e con vestidos caros, independentemente de cal fora a súa situación económica. Isto era así, en parte, por ser un home que lle concedía moita importancia á aparencia externa.{{Harvnp||Robbins Landon|2005|p=37}}
 
Mozart tiña unha intensa actividade social, que incluía obrigas como as de aparecer nas funcións da corte,{{refn|group=lower-alpha|Tiña que dirixir a [[orquestra]] nos numerosos bailes cortesáns nos que interpretaban composicións súas.{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=36}}}} visitar os elegantes salóns de persoas como [[Johann Tost]] e o [[chanceler]] da corte Greiner, e frecuentar os círculos e recepcións cortesás de [[Praga]] na súa calidade de ''Hofcompositeur''.{{refn|group=lower-alpha|''Id est'', «compositor da corte».}} A súa dona asistía a moitos destes acontecementos; isto significa que tanto el como a súa muller tiñan que ir ben vestidos, e o cabelo de Mozart requiría unha atención constante. Polo que se refire a este último punto, consérvase o testemuño directo do seu perruqueiro, ''herr'' Haderlein:{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=36}}<ref>{{cita libro |nome=Karl |apelidos=Pfannhausser |título=Epilogomena Mozartiana |editorial=Mozart-Jahrbuch |ano=[[1971]]-[[1972]] |lingua=de}}</ref>
 
{{Cita centrada|Mentres estaba arreglándolle o pelo a Mozart unha mañá, xusto no momento no que estaba rematando de facerlle a coleta, de súpeto Mozart levantouse dun salto e, a pesar de que eu seguía coa súa coleta nas mans, dirixiuse a unha habitación contigua, arrastrándome detrás del, e comezou a tocar o piano. Admirado ante o seu xeito de tocar e ante o fermoso son do instrumento -era a primeira vez que escoitaba un piano como aquel-, soltei a coleta e non rematei de peinalo ata que se levantou. Un día, cando eu estaba dobrando a esquina dende a [[Kärtnerstrasse]] cara a Himmelpfortgasse para acudir ao servizo de Mozart, chegou el a cabalo, detívose e, mentres avanzaba uns pasos, sacou unha táboa pequena [do peto] e púxose a escribir música. Volvín para falarlle, preguntándolle se podía recibirme, e díxome que si.}}
 
O musicólogo [[Bernhard Paumgartner]] ([[1991]]) cre que Mozart non só concedeu importancia ao seu aspecto por razóns sociais, senón tamén porque sufría unha falta de cualidades físicas.{{Harvnp|Andrés|2006|p=52}}<ref>{{Cita libro |apelidos=Paumgartner |nome=Bernhard |ligazónautor=Bernhard Paumgartner |ano=[[1991]] |título=Mozart |editorial=[[Alianza Editorial]] |lugar=[[Madrid]] |lingua=es}}</ref> Dise que o actor Backhaus tomouno por un oficial de xastre,{{Harvnp|Andrés|2006|p=52}} e ao poeta Johann Ludwig Tieck, que o viu en [[Berlín]] no mes de maio de [[1789]], merodeando inquedo polos atrís dunha sala baleira e escura na que ía representarse ''[[Die Entführung aus dem Serail]]'' (KV 384), pareceulle un home de figura trivial.{{Harvnp|Andrés|2006|pp=52-53}} Tamén o [[Socioloxía|sociólogo]] xudeo-alemán [[Norbert Elias]] ([[2002]]) incide na insignificancia do seu aspecto, aínda que sinala que o seu semblante resultaba amable e humanamente grato.{{Harvnp|Andrés|2006|p=53}}<ref>{{Cita libro |apelidos=Elias |nome=Norbert |ligazónautor=Norbert Elias |ano=[[2002]] |título=Mozart. Sociología de un genio |editorial=Ediciones Península |lugar=[[Barcelona]] |isbn=84-297-3341-8 |outros=edición de Michael Schröter, tradución de Marta Fernández-Villanueva e Oliver Strunk |lingua=es}}</ref>
 
Non existe ningún dato sobre como vestía [[Constanze Mozart]], mais si coñécese como era a indumentaria do seu home en [[1791]], grazas á Orde de Suspensión{{refn|group=lower-alpha|En alemán ''Sperrs-Relation'', relación de enseres levada a cabo logo da morte dunha persoa.{{Harvnp|Deutsch|1961|p=495}}{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=36}} redactada en decembro dese mesmo ano, logo da morte do xenio. Este documento posúe un inventario da súa roupa e efectos personales:{{Harvnp||Robbins Landon|2005|p=37}}
 
# 1 [[casaca]] branca de pano.
# 1 ''ídem'' azul.
# 1 ''ídem'' vermella.
# 1 ''ídem'' de cor nanquín.{{refn|group=lower-alpha|''Id est'', amarela ou de cor gamuza.}}
# 1 ''ídem'' de cor satén marrón [braun = ¿brune de marine?] con calzóns, bordada en [[seda]].{{refn|group=lower-alpha|Mozart levouno no concerto dado en [[Frankfurt]] o [[15 de outubro]] de [[1790]] («vestindo un traxe de satén azul mariño luxosamente bordado»).{{Harvnp|Deutsch|1961|p=329}}}}
# 1 [[traxe]] enteiro de pano negro.
# 1 [[gabán]] pardo.
# 1 ''ídem'' de pano máis lixeiro.
# 1 casaca de pano azul con pel.
# 1 ''ídem'' ''Kiria'' con adornos de pel.
# 4 [[chaleco]]s variados, 9 calzóns variados, dous [[sombreiro]]s correntes, 3 pares de [[bota]]s, 3 pares de [[zapato]]s.
# 9 pares de [[medias]] de seda.
# 9 [[camisa]]s.
# 4 [[pañuelo]]s de pescozo de cor blanca, 1 gorro de durmir, 18 pañuelos de peto.
# 8 [[calzón]]s, 2 camisas de durmir, 5 pares de medias.
 
Un vestiario semellante era o que podría ter un [[comerciante]] acomodado: trátase de roupa cara e luxosa. Kelly lembrouno nun [[ensaio (literatura)|ensaio]] do seguinte xeito:
 
{{Cita centrada|Estaba sobre o escenario coa súa pelliza carmesí e o seu [[bicornio]] con encaixes de [[ouro]], dando o [[tempo (música)|tempo]] da música á [[orquestra]].}}
 
O vestiario de Mozart parece ter sido mercado segundo a moda do momento; segundo [[H. C. Robbins Landon]], musicólogo e especialista na vida e obra de Mozart, probablemente tivo que adquirir roupa elegante para os festexos da coroación de [[Frankfurt]],{{Harvnp|Robbins Landon|2005|PP=235-236}}{{refn|group=lower-alpha|Faise referencia á coroación do [[emperador]] [[Leopoldo II de Austria]] como rei de [[Bohemia]], no ano 1791. Para as celebracións de dito acontecemento, Mozart compuxo a súa penúltima ópera, ''[[La clemenza di Tito]]'', que foi estreada no [[Národní divadlo]] (Teatro Nacional) de Praga o [[6 de setembro]], baixo a dirección do propio compositor.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]] (2005), cap. IX: «Diario de la coronación».</ref> para asistir aos concertos públicos e recepcións privadas.{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=36}} O seguinte extracto dun xornal coetáneo dá unha idea da moda do momento:{{Harvnp||Robbins Landon|2005|pp=235-236}}
 
{{Cita centrada|Os calzóns curtos hai xa tempo que se levan... de estambre (para diario) e no verán de cor palla; tamén en gris cinza e o nanquín ''couleur sur couleur'' a raias (a última moda); tamén en tea branquecina, verdosa ou cor xofre... Outra prenda moi empregada é o chaleco... Agora comezan a levarse de Manchester [algodón] liso, a raias ou a cadros... Tamén comezan a levarse as botas... se se empregan zapatos é con... medias de seda gris perla. [O [[abrigo]]] chega case ata os zapatos e emprégase en todas as cores.}}
 
Inclúese unha ilustración dun «alemán elegante vestido á última moda» e descríbese o seu traxe:
 
{{Cita centrada|O cabaleiro elegante é unha combinación de inglés e francés: 1) O peiteado ''en Grecque carré à dos d'âne'';{{refn|group=lower-alpha|En galego traduciríase como peiteado ‘en greca cargado a lombos’, ''id est'' [[pelo]] rizado e botado cara atrás en moitos rizos pequenos, rematado en cola de cabalo; o peiteado de Mozart que aparece no [[retrato]] inacabado de Lange, de [[1789]]-[[1790]] (reproducido na marxe dereita).}} 2) un pañuelo inglés de [[muselina]] negra; 3) unha casaca anglofrancesa; 4) un chaleco ''en fond filoche'';{{refn|group=lower-alpha|''Id est'', con base de tecido de seda.}} 5) calzóns axustados ''en bleu mignon'' ou estambre de cor azul forte; 6) dúas cadeas de reloxo grandes; 7) medias de seda a cadros azuis e brancos; 8) síguense levando os zapatos negros; 9) na man un sombreiro ''à l'Andromane'', con forro de cor de rosa, porque o sombreiro é máis para a man que para a cabeza.{{Harvnp|Robbins Landon|2005|p=261 n. 3}}}}
 
Logo da morte do compositor, os seus bens foron taxados en 595 floríns e 9 ''kreutzer'', dos que 55 floríns correspondían a vestirio e roupa interior. Entre as débedas pendentes (que sumaban 918 floríns e 16 ''kreutzer'') había tres facturas considerables entre as que se encontraba a dun [[xastre]], a quien debía 282 floríns e 7 ''kreutzer''.{{Harvnp|Robbins Landon|2005|pp=38-39}}
 
== Personalidade e crenzas ==
 
{{VT|Mozart e a Igrexa católica|Mozart e a francmasonería}}
 
Como alegan numerosos testimonios de la época, el rasgo más característico de la [[personalidad]] de Mozart era su optimismo. Cuando el matrimonio de músicos y editores ingleses Vincent y Mary Novello se entrevistaron con Constanze en [[1829]] y le preguntaron por el carácter de su marido, ella respondió sin vacilar: «Siempre estaba alegre».<ref name="Véase Novello"/><ref name="Hutchings, p. 11">[[#Hutchings|Hutchings]], p. 11.</ref>
 
La mayoría de los investigadores apuntan a que Mozart presentaba un carácter infantil y aniñado e, incluso, un poco irresponsable, que le llevaba, a veces, a tomar decisiones impulsivas.<ref>[[#Stendhal|Stendhal]], págs. 59-60.</ref> Esta idea se ve apoyada en un texto redactado en [[1792]] por [[Maria Anna Mozart]], hermana de Wolfgang, para la futura biografía de Friedrich Schlichtegroll:<ref name="ReferenceB"/><ref>Mozart, ''[[#Briefe|Briefe]]'', IV, págs. 199 y s.</ref>
 
{{cita|Exceptuando su música siguió siendo ''un niño'', y ésta es la característica principal del lado oscuro de su personalidad: siempre precisó un padre, una madre o alguien que velase por él; era incapaz de administar el dinero; se casó, contra la voluntad de su padre, con una joven que no era en absoluto adecuada para él, y de ahí el gran desorden que hubo en su hogar durante y después de su muerte.}}
 
Mozart también fue descrito por sus contemporáneos como un hombre hospitalario,<ref name="Hutchings, p. 15"/> generoso,<ref name="Stendhal, p. 74">[[#Stendhal|Stendhal]], p. 74.</ref> celoso de su propio genio<ref name="Hutchings, p. 13">[[#Hutchings|Hutchings]], p. 13.</ref> y adicto al trabajo.<ref>[[#Stendhal|Stendhal]], cap. VI.</ref> Por otra parte, tenía una gran autoestima y, en ocasiones, podría resultar un tanto orgulloso. A pesar de no estar dotado de una gran fuerza psicológica, llegó hasta sus últimos días con una entereza sorprendente en todos los aspectos.<ref name="Hutchings, p. 11"/> Era extrovertido,<ref name="Hutchings, p. 13"/> sociable<ref name="Hutchings, p. 13"/> e inconformista, puesto que se negaba a aceptar el «estatus» de sirvientes que tenían los músicos en la época, lo que le ocasionó no pocos problemas en el transcurso de su existencia.<ref>[[#Hutchings|Hutchings]], cap. 5.</ref>
 
Sobre este inconformismo social del que Mozart hizo gala a lo largo de su vida cabe citar la ruptura con el que había sido su mecenas y protector desde la infancia, [[Hieronymus von Colloredo]], [[Príncipe-arzobispo de Salzburgo]], quien gozaba de una excelente relación con el [[Leopold Mozart|padre del compositor]].<ref group='nota'>Leopold Mozart ostentó el cargo de concertino en la orquesta arzobispal, y compuso numerosas obras para el arzobispo. Aunque lo criticaba con dureza en la correspondencia con Wolfgang, siempre mostró sumisión y respeto a Colloredo. Véase [[#Deutsch|Deutsch]], p. 31.</ref> Mozart nunca dejó de ser músico en la corte arzobispal de Salzburgo de forma oficial. Debido a su espíritu alegre y cosmopolita, el compositor se fue distanciando progresivamente del arzobispo, quien lo consideraba «un joven insolente».<ref name="Hutchings, p. 117">[[#Hutchings|Hutchings]], p. 117.</ref> Colloredo lo hizo llamar a [[Viena]] en [[1781]] para lanzarle un ultimátum por su irresponsable actitud; Mozart llegó a la ciudad para reunirse con él el día [[16 de marzo]]. En este encuentro, tuvo lugar un duro enfrentamiento entre ambos, que desembocó en la presentación de una carta de renuncia por parte de Mozart, y concluyó con la célebre «patada de despedida» que el conde Arco, miembro de la corte arzobispal, le propinó a Mozart en el trasero. El arzobispo, consciente de la valía de Mozart como compositor, se negó a firmar la carta de renuncia que éste le había presentado, lo que convirtió a Mozart durante el resto de sus días en un vasallo huido, condición peligrosa en la [[Europa]] del [[siglo XVIII]].<ref>[[#Hutchings|Hutchings]], cap. 5: «De la servidumbre a la libertad».</ref>
 
En la correspondencia con su padre, Mozart relata cómo se desarrolla el encuentro con el conde Arco:<ref name="Hutchings, p. 117"/>
 
{{cita|¡Vaya modo de ablandar a la gente! No se atrevió por cobardía a decirle nada al arzobispo y me mantuvo pendiente de un hilo durante un mes para, finalmente, darme una patada en el trasero. ¡Menudo proceder!}}
 
Leopold se sentía profundamente preocupado por el temor a perder su salario, ya que Wolfgang le escribió encolerizado enumerándole las numerosas represalias que pensaba llevar a cabo contra el conde. Se trata de una carta muy interesante, en tanto que muestra la faceta más reivindicativa de Mozart, muy vinculada con el espíritu de la [[Ilustración]]:<ref name="Hutchings, p. 117"/>
 
{{cita|... Escribiré muy pronto a ese malhadado hombre para decirle qué pienso de él, y en cuanto se ponga ante mis ojos le daré una patada que la recordará en sus carnes para siempre... A pesar de no ser conde, tengo más gallardía y honor en mi corazón que muchos de los que gozan de tal título. Quien me insulte, ya sea lacayo, ya conde, merecerá mi desprecio.}}
 
En realidad, los temores de Leopold eran infundados, ya que Mozart era un hombre de carácter pacífico, tranquilo y amable;<ref name="Hutchings, p. 117"/> era poco dado a la violencia, y solo en sus escritos afloran rasgos de venganza física.<ref name="Hutchings, p. 117"/>
 
Por lo general, Mozart trabajaba durante mucho tiempo y con energía, terminando composiciones a un gran ritmo debido a los ajustados plazos. A menudo hacía bosquejos y esbozos aunque, a diferencia de [[Ludwig van Beethoven]], no se han conservado, ya que Constanze los destruyó después de [[Muerte de Mozart|su muerte]].<ref>[[#Solomon|Solomon]], p. 310.</ref> Con respecto a sus propias composiciones, Mozart solía juzgarlas con imparcialidad, y a menudo con una severidad y rigor que no habría soportado fácilmente de otro.<ref>[[#Stendhal|Stendhal]], p. 73.</ref>
 
En cuanto a la gestión del dinero, Mozart era bastante despreocupado, pero no tanto como afirma la creencia popular.<ref>Para más información sobre la finanzas, salario y deudas de Mozart, véase [[#Robbins|Robbins Landon]], págs. 22 y ss., 38 y s., 56 y ss., 83 y ss., 172, 246 n. 12, 251 n. 5.</ref> No obstante, esta actitud le llevó a gastarlo en ocasiones de forma excesiva,<ref name="Stendhal, p. 74"/> y a depender durante varios años de los préstamos que le hacían algunos amigos, especialmente [[Johann Michael Puchberg]].<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], págs. 23, 42, 47 y s., 58, 73 y s., 83, 243 n. 12.</ref><ref group='nota'>[[Johann Michael Puchberg]] ([[1741]]-[[1822]]) fue un comerciante austriaco, amigo y hermano masón de Mozart y, a la sazón, tesorero de la [[logia masónica|logia]] ''Zur wahren Eintracht''. Véase [[#Robbins|Robbins Landon]], p. 23.</ref> Por otra parte, y desde que se instaló en Viena, Mozart vivió largos periodos de tiempo en los que no poseía un salario fijo.<ref name="Stendhal, p. 75">[[#Stendhal|Stendhal]], p. 75.</ref> En cierta ocasión, en un viaje que el compositor hizo a [[Berlín]], el rey [[Federico Guillermo II de Prusia]] le propuso tres mil escudos de honorarios si deseaba instalarse en su corte y encargarse de la dirección de su orquesta. Mozart rechazó la propuesta, replicando: «Me gusta vivir en Viena; el emperador me quiere, y el dinero me importa poco».<ref name="Stendhal, p. 75"/><ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 244 n. 15.</ref> Los editores de música y empresarios de teatro abusaron del conocido desinterés de Mozart por el dinero, hasta tal punto que la mayor parte de [[:Categoría:Composiciones para piano solo de Wolfgang Amadeus Mozart|sus composiciones para piano]] no le produjeron nada.<ref>[[#Stendhal|Stendhal]], p. 76.</ref> Asimismo, las representaciones de las óperas de Mozart en [[Alemania]] le reportaron fama, pero no dinero, debido a la inexistencia de «derechos de representación»; y los editores alemanes podían reimprimir a su antojo la música de Mozart sin consultarle, ya que tampoco existía una ley de propiedad intelectual.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 23.</ref>
 
Fue criado según la moral [[Catolicismo|católica]], pero sin coacción ni trabas espirituales que pudieran desviar la libre iniciativa del genio.<ref name="Hutchings, p. 12">[[#Hutchings|Hutchings]], p. 12.</ref> Fue un miembro leal de la [[Iglesia católica]] en todas las etapas de su vida,<ref>{{cita libro | nombre=Alfred | apellidos=Einstein | enlaceautor=Alfred Einstein | título=Mozart, His Character, His Work | editorial=[[Oxford University Press]] | año=1945 | páginas=77}}</ref><ref>Para más información acerca de la relación que se dio entre Mozart y la Iglesia católica, véase el artículo ''[[Mozart y la Iglesia católica]]''.</ref> a pesar de pertenecer a la [[francmasonería]] durante los últimos siete años de su vida.<ref>Para más información acerca de la relación que se dio entre Mozart y la francmasonería, véase el artículo ''[[Mozart y la francmasonería]]''.</ref> Esto era posible debido a que en la época de Mozart, la francmasonería se consideraba una prolongación ilustrada de las creencias cristianas, de modo que ser católico y masón no era excluyente, sino perfectamente compatible.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], cap. VI: «Medianoche para los masones».</ref><ref>{{cita libro | apellidos=Robbins Landon | nombre=H. C. | enlaceautor= | año=[[1982]] | título=Mozart and the Masons. New Light on the Lodge «Crowned Hope» | editorial= | ubicación=Londres y Nueva York | id= | otros= | páginas=}}</ref>
 
== Formación e cualidades intelectuais ==
{{VT|Biblioteca de Wolfgang Amadeus Mozart}}
Mozart era una persona culta e ilustrada, que dominaba cuatro lenguas ([[idioma alemán|alemán]], [[idioma italiano|italiano]], [[idioma francés|francés]] e [[idioma inglés|inglés]], y tenía conocimientos avanzados de [[latín]]),<ref name="Hutchings, p. 12"/> experimentaba un profundo interés por la [[lectura]],<ref>[[#Hutchings|Hutchings]], págs. 11-12.</ref> especialmente por la literatura de [[William Shakespeare]],<ref>Para más información sobre la afición por la lectura de Mozart, véase el artículo ''[[Biblioteca de Wolfgang Amadeus Mozart]]''.</ref> y se sentía atraído por las [[Bellas Artes]] (parece ser que en algún momento cogió los lápices y pinceles).<ref name="Véase Novello"/><ref name="Hutchings, p. 12"/> El propio Leopold Mozart se sentía muy orgulloso de la educación que había proporcionado a su hijo, jactándose de que Wolfgang había recibido una cultura más sólida que los muchachos que acudían a la célebre Escuela Imperial de Viena, donde se formaron los hermanos Haydn y Schubert, escuela cuya formación incluía una esmerada enseñanza del latín y de la música, tanto en el campo instrumental como en el vocal.<ref name="Hutchings, p. 12"/> [[Arthur Hutchings]], musicólogo y especialista en la vida y la obra de Mozart, afirma que el genio recibió una educación bastante completa, siendo idónea al menos en el ámbito musical: el pequeño Mozart halló diversión en la música.<ref name="Hutchings, p. 12"/>
 
Poseía una gran habilidad para el manejo de las lenguas y para las [[matemáticas]] (especialmente, el [[álgebra]]), su materia favorita en la infancia.<ref name="Hutchings, p. 12"/><ref>[[#Stendhal|Stendhal]], cap. I: «De su infancia».</ref> Por otra parte, tenía [[oído absoluto]], cualidad innata muy valiosa en música, así como una prodigiosa memoria fotográfica y auditiva, que le permitía retener las ideas en su cabeza durante años.<ref>[[#Stendhal|Stendhal]], cap. I: «De su infancia».</ref> De estas dos cualidades da testimonio la célebre anécdota del ''[[Miserere (Allegri)|Miserere]]'' de [[Gregorio Allegri]]: esta musicalización del salmo cincuenta, uno de los mejores ejemplos del estilo polifónico renacentista italiano, se interpretaba dos veces cada [[Semana Santa]], una el [[Miércoles Santo]] y otra el [[Viernes Santo]], en la [[Capilla Sixtina]]. Considerada patrimonio del [[Santa Sede|Vaticano]], se prohibía tajantemente la ejecución de la obra fuera de la Capilla, bajo pena de excomunión para quien la copiara. Sin embargo, en su viaje a [[Italia]] en la Semana Santa de [[1770]], Mozart asistió con su padre a la interpretación del ''Miserere'' del miércoles en la Capilla Sixtina, y se propuso retenerlo de memoria. Así, cuando esa noche regresó a la fonda donde se hospedaba, lo puso por escrito. Dos días después, el viernes, volvió a presenciar la interpretación de la obra y, disimulando el manuscrito en el sombrero, pudo hacer algunas correcciones. Al llegar la proeza a oídos del papa [[Clemente XIV]], éste no solo no excomulgó a Mozart, que entonces tenía catorce años de edad, sino que decidió galardonarlo nombrándolo caballero de la [[Mozart y la Iglesia católica#Orden de la Espuela de Oro|Orden de la Espuela de Oro]] en su primer grado.<ref>[[#Hutchings|Hutchings]], págs. 66-73.</ref><ref>[[#Stendhal|Stendhal]], págs. 43-48.</ref>
 
== Contorna ==
Mozart vivió en el centro del mundo musical vienés y conocía a un gran número y variedad de gente: compañeros músicos, intérpretes teatrales, amigos que como él se habían mudado desde [[Salzburgo]] y muchos [[aristocracia|aristócratas]], incluyendo algún conocido del [[emperador]] [[José II de Habsburgo|José II de Austria]]. Contó con numerosos amigos entre los intelectuales, y asistía asiduamente a las veladas celebradas en los salones de las familias señaladas en las que se daban cita artistas y pensadores; sin embargo, su presencia en tales reuniones fue haciéndose cada vez más esporádica a medida que su vinculación con la masonería se estrechaba.<ref name="Hutchings, p. 12"/>
 
Solomon considera que los tres amigos más cercanos al compositor pudieron haber sido Gottfried Janequin, el [[conde]] August Hatzfeld y Sigmund Barisani. Muchos otros incluyeron entre sus amistades a su viejo colega [[Joseph Haydn]], los cantantes [[Franz Xaver Gerl]] y [[Benedikt Schack]] y el [[trompa (instrumento)|trompa]] [[Joseph Leutgeb]]. Leutgeb y Mozart mantuvieron un curioso tipo de burlas amistosas, a menudo con Leutgeb siendo el objeto de las bromas pesadas de Mozart.<ref>[[#Solomon|Solomon]], sec. 20.</ref>
 
== Afeccións ==
{{VT|Estornino de Mozart|Mozart e a escatoloxía}}
 
Disfrutaba jugando al [[billar]], posiblemente porque era una forma de hacer ejercicio.<ref>[[#Niemetschek|Niemetschek]], p. 72.</ref><ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 217.</ref> También le encantaba el baile, especialmente las fiestas de disfraces, a las que siempre acudía disfrazado de arlequín.<ref name="Sollers">{{cita libro | nombre=Philippe | apellidos=Sollers | título=Misterioso Mozart | editorial=Alba editorial | ubicación=[[Barcelona]] | id=ISBN 84-8428-186-8 | páginas=216 | otros=traducción de [[Anne-Hélène Suárez]]}}</ref> Tenía varios animales domésticos: un [[Serinus canaria|canario]], un [[Estornino de Mozart|estornino]], un [[perro]] y también un [[caballo]] para [[equitación]] lúdica.<ref name="Véase Lorenz">Véase [[#Lorenz|Lorenz]].</ref><ref name="Sollers, cap. II">[[#Sollers|Sollers]], cap. II.</ref><ref name="Solomon, p. 319">[[#Solomon|Solomon]], p. 319.</ref> No hay ni el más mínimo indicio de que Mozart se dedicara al juego (excepto el billar o las partidas caseras de cartas, con apuestas pequeñas), y desde luego no iba a los famosos garitos vieneses, ya que, entre otras cosas, su poder adquisitivo no lo permitía.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 39.</ref> Le agradaba tomar café en taza, así como fumar en pipa, pero con moderación.<ref name="Sollers2">Véase [[#Sollers|Sollers]].</ref>
 
Especialmente en su juventud, Mozart sentía una especial predilección por el [[Escatología (fisiología)|humor escatológico]], no tan insólito en su tiempo, que se aprecia en muchas de sus cartas que han sobrevivido, especialmente aquellas escritas a su prima [[Maria Anna Thekla Mozart]] (alrededor de [[1777]] y [[1778]]), pero también en la correspondencia con su hermana [[Nannerl]] y sus padres.<ref>[[#Solomon|Solomon]], p. 169.</ref> Mozart incluso escribió música escatológica, como el [[Canon (música)|canon]] ''[[Leck mich im Arsch]]'' [[KV 231]] (literalmente «Lámeme el culo», a veces idiomáticamente traducido como «Bésame el culo» o «Atáscate»).<ref>De acuerdo con su traducción idiomática al inglés proveniente de {{cita libro | apellidos= Schemann | nombre= Hans | título= English-German Dictionary of Idioms | editorial= Routledge | ubicación= [[Nueva York]] | año= [[1997]] | id=ISBN 0-415-17254-3 }}</ref>
 
== Rutina diaria ==
Como puede desprenderse de un texto escrito por el propio Mozart, su programa diario en [[1782]]<ref group='nota'>Este texto fue redactado por el propio Mozart, y refleja se rutina diaria a los veintiséis años de edad, un año después de haber fijado su residencia en [[Viena]], y algunos meses antes de que contrajese matrimonio en la [[Catedral de San Esteban de Viena]] con [[Constanze Weber]]. Véase [[#Sollers|Sollers]].</ref> era el siguiente:<ref name="Sollers"/><ref name="Stendhal, p. 68">[[#Stendhal|Stendhal]], p. 68.</ref>
 
{{cita|A las seis, siempre estoy peinado. A las siete, completamente vestido. Luego escribo hasta las nueve. Desde las nueve hasta la una, doy clase. Después como, cuando no estoy invitado, y en ese caso el almuerzo es a las dos o a las tres. No puedo trabajar antes de las cinco o las seis, y a menudo me lo impide una ''academia'';<ref group='nota'>''Id est'', un [[concierto]].</ref> si no, escribo hasta las nueve de la noche [...]. Debido a las academias y a la eventualidad de ser solicitado aquí o allí, nunca tengo la seguridad de poder componer por la tarde, de modo que he tomado la costumbre (sobre todo cuando vuelvo temprano) de escribir algo antes de acostarme. Con frecuencia lo hago hasta la una, para levantarme de nuevo a las seis.}}
 
Meses después de redactar este escrito, Mozart contrajo matrimonio con [[Constanze Weber]]; por tanto, su rutina sufrió ciertas modificaciones desde ese momento.<ref name="Sollers, cap. II"/> No obstante, y según recogen diversas entradas de su diario posteriores al enlace matrimonial, la vida diaria de Mozart como casado presentaba una organización bastante similar, incluyendo algunas actividades nuevas, como los paseos a caballo por la mañana temprano,<ref name="Véase Lorenz"/><ref name="Sollers, cap. II"/><ref name="Solomon, p. 319"/> y las partidas de billar con su esposa por la tarde.<ref>[[#Niemetschek|Niemetschek]], p. 72.</ref><ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 217.</ref><ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 38.</ref><ref>Para más información acerca de la casa y de los muebles de Mozart, véase el artículo ''[[Último apartamento de Mozart]]''.</ref>
 
=== Método de composición ===
{{AP|Método de composición de Wolfgang Amadeus Mozart}}
 
Por lo general, Mozart trabajaba con energía, terminando composiciones a un gran ritmo debido a los ajustados plazos de entrega y a la acumulación de encargos. Empleaba en componer entre cinco y siete horas diarias, en función de si tenía o no algún concierto, las cuales solían repartirse entre la primera parte de la tarde y la noche.<ref name="Sollers"/><ref name="Stendhal, p. 68"/>
 
En la actualidad, es de sobra conocida la rapidez con la que componía Mozart.<ref>[[#Grout|Grout]], p. 629, nota al pie de la ilustración 22.3.</ref> En una carta a su madre, la hermana del compositor, [[Nannerl Mozart]], bromea que su hermano está escribiendo una sonata mientras va componiendo otra mentalmente.<ref>[[#Grout|Grout]], p. 629, nota al pie de la ilustración 22.3.</ref>
 
De esta forma, Mozart tardó un mes en escribir el ''[[Concierto para piano n.º 21 (Mozart)|Concierto para piano n.º 21]]'', de ochenta y tres páginas de extensión —muchos compositores habrían tardado un mes sólo en copiar un concierto de tales dimensiones.<ref>[[#Grout|Grout]], p. 629, nota al pie de la ilustración 22.3.</ref>
 
Mozart fue capaz de escribir su [[Sinfonía «Linz»]], [[KV 425]], en tan solo cinco días, durante su periodo vacacional en la antedicha ciudad.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 173.</ref> Este hecho queda refelejado en la correspondencia de Wolfgang con su padre:<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 257 n. 2.</ref><ref>Mozart, ''[[#Briefe|Briefe]]'', III, p. 291.</ref>
 
{{cita|El martes 4 de noviembre daré una academia en el teatro de aquí, y como aquí no tengo a mano ni una sola sinfonía, estoy escribiendo una nueva a matacaballo, que tiene que estar acabada para entonces...|Carta de Wolfgang Amadeus Mozart a su padre, fechada en [[Linz]] el [[31 de octubre]] de [[1783]].}}
 
Otro ejemplo de su velocidad compositiva se halla en la [[obertura]] de la [[ópera]] ''[[Don Giovanni]]'', en la que Mozart trabajó tan solo la noche que precedió a la primera representación y cuando ya había tenido lugar el ensayo general.<ref>[[#Stendhal|Stendhal]], págs. 69-70.</ref>
 
Mozart no tenía por costumbre hacer copias de sus composiciones, de modo que las escribía directamente en la versión definitiva, sin recurrir a un borrador previo.<ref>[[#Grout|Grout]], p. 629, nota al pie de la ilustración 22.3.</ref><ref group='nota'>Probablemente, el motivo por el que Mozart eludía hacer borradores de sus composiciones era el ahorro de tiempo que ello conllevaba. Véase [[#Grout|Grout]], p. 629, nota al pie de la ilustración 22.3</ref> Sin embargo, sus [[autógrafo|partituras autógrafas]] presentan sorprendentemente pocas correcciones y revisiones, ya que Mozart ponía por escrito una obra tan solo cuando esta había sido ya terminada en su mente.<ref>[[#Grout|Grout]], p. 629, nota al pie de la ilustración 22.3.</ref>
 
Mozart solía seguir un proceso de composición muy peculiar, que se caracterizaba porque no terminaba una obra al completo, sino que dejaba en la [[partitura]] espacios en blanco de los que estaba seguro que sería capaz de acordarse transcurrido un tiempo, y cuando se aproximaba la fecha de entrega o de estreno de la obra, completaba los huecos vacíos. De esta forma, lograba optimizar el tiempo de trabajo en las distintas composiciones, dándole preferencia a aquellas cuyas fechas de entrega o estreno estuviesen más cercanas.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 246 n. 7.</ref>
 
Así, el método de trabajo que solía seguir Mozart era el de completar la parte de los primeros [[violín|violines]], la de los segundos violines en caso necesario, y el bajo y restantes partes, generalmente de carácter solista, si lo consideraba necesario para ayudar a su memoria.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 246 n. 7.</ref>
 
En el caso de una gran obra vocal, como la ''[[Gran Misa (Mozart)|Gran Misa]]'' ([[KV 427]]) o el ''[[Réquiem (Mozart)|Réquiem]]'' ([[KV 626]]), Mozart anotaba el [[coro]], el [[bajo continuo]] y las secciones de ''[[ritornello]]'' de la [[orquesta sinfónica|orquesta]], y también normalmente los primeros violines y las entradas complicadas, polifónicas o canónicas, de la [[instrumentos de cuerda frotada|cuerda]] o de las seccciones solistas de la [[instrumentos de viento-madera|madera]].<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 246 n. 7.</ref>
 
Con una ''[[particella]]'' de esas características, Mozart podía tener guardada incluso una obra de importancia hasta tres años, como hizo con el ''[[Concierto para piano n.º 27 (Mozart)|Concierto para piano n.º 27]]'' ([[KV 595]]), para desempolvarla y «rellenarla» en su momento.<ref>[[#Robbins|Robbins Landon]], p. 246 n. 7.</ref>
 
== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha}}
<references group="nota"/>
 
;Referencias
{{listaref|2}}
 
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
==== Bibliografía empregada ====
* <cite id=Andres>{{Cita libro |nome=Ramón |apelidos=Andrés |url=http://books.google.es/books?id=4Cp4ShS_6O8C&printsec=frontcover&dq=ramon+andres+mozart&source=bl&ots=l0obTxhJ5F&sig=rmBPsTIpsFHBP95Um9cG8VArpuA&hl=es&ei=atZFTLmtMdS7jAfn9pn1Bg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CBkQ6AEwAQ#v=onepage&q&f=false |título=Mozart: su vida y su obra |editorial= Ma Non Troppo (Ediciones Robinbook) |lugar=[[Barcelona]] |ano=2006 |isbn=84-95601-50-8 |páxinas=233 |lingua=es}}</cite>
* <cite id=Bory>{{Cita libro |apelidos=Bory |nome=Robert |título=La vie de W. A. Mozart par l'image |ano=1948 |lingua=fr}}</cite>
* <cite id=Davies>{{Cita libro |nome=Peter J. |apelidos=Davies |url=http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1439543 |título=Mozart's Illnesses and Death |editorial=[[Musical Times]] |ano=1984 |volume=125 |lingua=en}}</cite>
* <cite id=Briefe>{{Cita libro |apelidos1=Deutsch |nome1=Otto Erich |ligazónautor1=Otto Erich Deutsch |nome2=Wilhelm A. |apelidos2=Bauer |ano=1962-1975 |título=Mozart: Briefe und Aufzeichnungen |editorial=Kassel |outros=A obra consta de sete volumes: cartas (catro volumes, edición dos autores), 1962-1963; comentario (dous volumes, edición de Joseph Heinz Eibl), 1971; índices (un volume, edición de Joseph Heinz Eibl), 1975 |lingua=de}}</cite>
* <cite id=Deutsch>{{Cita libro |apelidos=Deutsch |nome=Otto Erich |ano=[[1961]] |título=Mozart: die Dokumente seines Lebens |editorial=Kassel |volume=2 |outros=Edición do propio autor |lingua=de}}</cite>
* <cite id=Einstein>{{Cita libro |nome=Alfred |apelidos=Einstein |ligazónautor=Alfred Einstein |título=Mozart: Sein Charakter, sein Werk |lugar=[[Stuttgart]] |ano=1953 |lingua=de}}</cite>
* <cite id=Elias>{{Cita libro |apelidos=Elias |nome=Norbert |ligazónautor=Norbert Elias |ano=2002 |url=http://web.archive.org/web/http://www.scribd.com/doc/6744241/Norbert-Elias-Sociologia-de-Un-Genio |título=Mozart. Sociología de un genio |editorial=Ediciones Península |lugar=[[Barcelona]] |isbn=84-297-3341-8 |outros=Edición de Michael Schröter, tradución de Marta Fernández-Villanueva e Oliver Strunk |lingua=es}}</cite>
* <cite id=Grout>{{Cita libro |apelidos1=Grout |nome1=Donald J. |apelidos2=Burkholder |nome2=J. Peter |apelidos3=Palisca |nome3=Claude V. |ano=2008 | título=Historia de la música occidental |editorial=[[Alianza Editorial]] |lugar=[[Madrid]] |isbn=978-84-206-9145-9 |outros=Tradución de Gabriel Menéndez Torrellas |edición=sétima |lingua=es}}</cite>
* <cite id=Hutchings>{{Cita libro |apelidos=Hutchings |nome=Arthur |ligazónautor=Arthur Hutchings |ano=1986 |título=Mozart |editorial=Salvat |lugar=[[Barcelona]] |isbn=84-345-8145-0 |outros=Tradución de Ramón Andrés |páxinas=192 |lingua=es}}</cite>
* <cite id=Lorenz>{{Cita web |nome=Michael |apelidos=Lorenz |título=Mozart’s Apartment on the Alsergrund |url=http://homepage.univie.ac.at/michael.lorenz/alsergrund/#_edn3 |dataacceso=8 de febreiro de 2010 |lingua=en}}</cite>
* {{Cita libro |nome1=Jean |apelidos1=Massin |apelidos2=Massin |nome2=Briggite |título=Wolfgang Amadeus Mozart |editorial=Turner |lugar=Madrid |ano=1987 |páxinas=1538 |outros=Tradución de Isabel de Asumendi |isbn=84-7506-596-1 |lingua=es}}
* {{Cita libro |nome=Wolfgang Amadeus |apelidos=Mozart |ligazónautor=Wolfgang Amadeus Mozart |título=Cartas |editorial=El Aleph |lugar=Barcelona |ano=1997 |outros=Tradución de Miguel Sáenz |isbn=84-7669-297-8 |páxinas=296 |lingua=es}}
* <cite id=Niemetschek>{{Cita libro |nome=Franz Xaver |apelidos=Niemetschek |ano=1956 |título=Life of Mozart... by Franz Xaver Niemetschek |lugar=[[Londres]] |outros=Tradución ao [[lingua inglesa|inglés]] de Helen Mautner cunha introdución de A. Hyatt King |lingua=en}}</cite>
* <cite id=Nissen>{{Cita libro |apelidos=Nissen |nome=Georg Nikolaus von |ligazónautor=Georg Nikolaus von Nissen |ano=1972 |url=http://books.google.es/books?id=9TtBAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=Biographie+W.+A.+Mozarts+nach+Originalbriefen&hl=es&ei=4p4ITrO6Hsuf-waFnNHbDQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q&f=false |título=Biographie W. A. Mozarts nach Originalbriefen] |lugar=[[Hildesheim]] |outros=Reimpresión fotográfica da edición orixinal |lingua=de}}</cite>
* <cite id=Novello>{{Cita libro |apelidos1=Novello |nome1=Vincent |nome2=Mary |apelidos2=Novello |ano=1955 |título=A Mozart Pilgrimage, Being the Travel Diaries of Vincent and Mary Novello in the year 1829 |editorial=edición de Rosemary Hughes |lugar=Londres |outros=Transcritos e compilados por Nerina Medici di Marignano |lingua=en}}</cite>
* <cite id=Paumgartner>{{Cita libro |apelidos=Paumgartner |nome=Bernhard |ligazónautor=Bernhard Paumgartner |ano=1991 |título=Mozart |editorial=Alianza Editorial |lugar=Madrid |lingua=es}}</cite>
* <cite id=Pfannhausser>{{Cita libro |nome=Karl |apelidos=Pfannhausser |título=Epilogomena Mozartiana |editorial=Mozart-Jahrbuch |ano=1971-1972 |lingua=de}}</cite>
* {{Cita libro |apelidos=Robbins Landon |nome=H. C. |ligazónautor=H. C. Robbins Landon |ano=1982 |título=Mozart and the Masons. New Light on the Lodge «Crowned Hope» |lugar=Londres e Nova York |lingua=en}}
* <cite id=Robbins>{{Cita libro |apelidos=Robbins Landon |nome=H. C. |ano=2005 |título=1791: El último año de Mozart |editorial=Siruela |lugar=Madrid |isbn=84-7844-908-6 |outros=Tradución de Gabriela Bustelo e Beatriz del Castillo |páxinas=288 |lingua=es}}</cite>
* <cite id=Schuring>{{Cita libro |nome=Arthur |apelidos=Schuring |título=Wolfgang Amadé Mozart |lugar=[[Leipzig]] |ano=1923 |volume=2}}</cite>
* <cite id=Sollers>{{Cita libro |nome=Philippe |apelidos=Sollers |título=Misterioso Mozart |editorial=Alba editorial |lugar=Barcelona |isbn=84-8428-186-8 |páxinas=216 |outros=Tradución de [[Anne-Hélène Suárez]] |lingua=es}}
* <cite id=Solomon>{{Cita libro |apelidos=Solomon |nome=Maynard |título=Mozart: A Life |lugar=[[Nova York]] |editorial=Harper Perennial |ano=1995 |isbn=0-06-092692-9 |lingua=en}}</cite>
* <cite id=Stendhal>{{Cita libro |autor=Stendhal |ligazónautor=Stendhal |ano=2000 |título=Vida de Mozart |editorial=Alba Editorial S. L. |lugar=Barcelona |isbn=84-8428-041-1 |outros=Tradución de Consuelo Berges |páxinas=136 |lingua=es}}</cite>
* <cite id=Zenger>{{Cita libro |nome=Max |apelidos=Zenger |título= Falsche Mozartbilonisse |editorial=Mozart-Jahrbuch |lugar=[[Múnic]] |ano=1941-1942 |lingua=de}}</cite>
 
==== Bibliografía adicional ====
* {{Cita libro |apelidos=Bär |nome=Carl | ano=1972 |título=Mozart:Krankheit-Tod-Bregräbnis |lugar=[[Salzburgo]] |lingua=de}}</cite>
* {{Cita libro |apelidos=Dibelius |nome=Ulrich |ano=1971 |título=Mozart-Aspekte |lugar=[[Múnic]] |lingua=en}}</cite>
* {{Cita libro |apelidos1=Dalchow |nome1=Johannes |apelidos2=Duda |nome2=Gunther |apelidos3=Kerner |nome3=Dieter |ano=1971 |título=Mozarta Tod 1791-1971 |lugar=Pähl |lingua=de}}</cite>
* {{Cita libro |apelidos=Fariña Pérez |nome=Luis Ángel |ano=2014 |título=Patobiografía de Mozart |editorial=YOU&US |lugar=Madrid |url=http://www.aeu.es/UserFiles/files/PatobiografiaMOZART.pdf |lingua=es}}</cite>
* {{Cita libro |apelidos1=López Calo |nome1=José |coautores=Torres, J.; Téllez, José Luis; Dini, J.; [[Arturo Reverter|Reverter, A.]] |ano=1981 |título=Los Grandes Compositores: ''«Wolfgang Amadeus Mozart»''. |editorial=Salvat |lugar=[[Pamplona]] |lingua=es}}</cite>
* {{Cita libro |apelidos=Rochlitz |nome=Friedrich |título=«Verbürgte Anekdoten aus Wolfgang Gottlieb Moarts Leben: ein Beytrag zur richtigeren Kenntnis dieses Mannes, als Mensch und Künstler» |editorial=[[Allgemeine Musikalische Zeitung]] |outros=Publicadas serialmente dende o número 2 ([[10 de outubro]] de [[1798]]) ata [[decembro]] de 1798 |lingua=de}}</cite>
* {{Cita libro |apelidos=Schenk |nome=Erich |ano=1975 |título=Mozart: Sein Leben, seine Welt |lugar=Múnic |lingua=de}}</cite>
 
{{Wolfgang Amadeus Mozart}}
{{Barra portal|Música clásica}}
{{Control de autoridades}}
 
= Imogen Holst =
{{Compositor
Liña 411 ⟶ 175:
 
{{ORDENAR:Holst, Imogen}}
 
= Historia NJ Devils =
=== Kansas City e Colorado ===