Xardinaxe: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m →Ligazóns externas: Arranxos varios + cda |
m Arranxos varios, replaced: {{cite web → {{Cita web (16) |
||
Liña 23:
Os [[Asiria|asirios]] tamén foron coñecidos polos seus fermosos xardíns. Estes acostumaban ser largos e amplos, moitos usados para [[cinexética|cazarías]] e outros para lecer. [[Alcipreste]]s e [[Palmeira (botánica)|palmeiras]] eran das árbores máis sonadas. Crese que cando o imperio asirio caeu [[Babilonia]] desenvolveuse coma un vizoso imperio cos [[Xardíns colgantes da Babilonia|xardíns pénsiles]] coma símbolo de fortaleza.
Os xardíns da [[Imperio Romano|antiga Roma]] eran coñecidos polas súas estatuas e esculturas, sempre presentes na vida romana. Deseñábanse con [[sebe]]s e [[videira]]s e contiñan gran cantidade de flores, coma ''[[Acanthus]]'', [[centáurea]]s (''Centaurea cyanus''), [[sasafrán]] (''[[Crocus]]'' spp.), [[ciclame]]s (''[[Cyclamen]]'' spp.), [[xacinto]]s (''Hyacinthus orientalis''), [[lis]] (''[[Iris (botánica)|Iris]]'' spp.), [[hedra]]s, [[cantroxo]]s, [[Iris (botánica)|lirios]] (''Lilium candidum''), [[Mirto|mirtas]] (''Myrtus commun''), [[Amarelle (planta)|amarelles]], [[papoula]]s ('' Papaver rhoeas''), [[romeu]] ('' Rosmarinus officinalis'') e [[Viola (xénero)|violas]] (''Viola odorata'').<ref name="localhistories">{{
[[Ficheiro:Mendel II 073 v.jpg|miniatura|200px|Un xardineiro a traballar, 1607.]]
Liña 62:
* '''Xardín en contedor'''; trátase do cultivo de plantas en [[vaso]]s, [[testo]]s, [[cesta]]s, canastras ou calquera [[contedor]], tanto no interior coma no exterior. Este tipo de xardinaxe é típica en patios, soleiras, atrios, balcóns e [[terraza]]s. Tamén é típico pór testos na [[eira]] diante da casa.
* '''''Hügelkultur''''', é o cultivo de plantas e flores en leitos ou pías de madeira podre, compost ou [[estrume]], dándose a [[compostaxe]] in situ<ref name="richsoil">http://www.richsoil.com/hugelkultur/</ref> É un termo do [[lingua alemá|alemán]] que significa xardín amoreado. [[Toby Hemenway]], destacado autor e profesor de [[permacultura]], considera que soterrar estelas ou achas de madeira en sucos tamén é un xeito de '' hügelkultur'', xa que as plantas non deixan de medrar en madeira en descomposición aínda que sexa nun rego.<ref>Hemenway, Toby (2009). Gaia's Garden: A Guide to Home-Scale Permaculture. Chelsea Green Publishing. pp. 84-85. ISBN 978-1-60358-029-8.</ref> A ''hügelkultur'' practícaa [[Sepp Holzer]] como un xeito de xardinaxe forestal e agroforestal, e tamén [[Geoff Lawton]] en xardinaría desértica.<ref>http://permaculture.org.au/2009/12/11/greening-the-desert-ii-final/</ref> Pode ser un bo método ecolóxico de [[fxación do carbono|fixación de carbono]] cando se cultiva en grandes volumes de estrume ou restos vexetais ou madeireiros.<ref name="richsoil" /> É tamén unha forma de [[xeroxardinaxe]] (xardinaxe con pouco uso de auga).
* '''Horta comunitaria''', é unha [[Leira (agricultura)|leira]] xestionada por un grupo de xente, converténdose máis ben nunha actividade social. Nesta agra prodúcense hortalizas frescas pero tamén serve coma área de lecer, esparexemento, sociabilidade e contacto coa natureza. É típica no norte de Europa, estando en Galicia aínda pouco desenvolvida.<ref>{{
* '''Xardín compartido'''; son xardíns típicos das urbanizacións anglosaxoas de casas acaroadas. Un mesmo terreo (diante ou detrás da vivenda) poder pertencer a varios veciños. Empréganse como zonas de lecer ou coma hortas ou [[cortiña]]s.
Liña 86:
Unha decoración cos elementos axeitados engade personalidade e beleza ao xardín, e, dependendo da situación, tamén achegará funcionalidade.
Os camiños, por exemplo, son funcionais para o mantemento do xardín, pero ademais poden ser un elemento decorativo se se cobren con diferentes materiais coma [[frouma]] ou [[arume]], [[casca]] de piñeiro, [[estela]]s de madeira, [[grixo]], [[ladrillo]]s ou [[Cachotería|cachotes]]. Así mesmo no deseño son importantes os fondos que poden incluír muros, valados, ou [[sebe]]s, que aportan privacidade á zona , agochan elementos ou vistas non desexadas, e salientan outras.<ref>{{
Os enreixados, [[pérgola]]s, [[parra|parreiras]] e [[Arco (arquitectura)|arcos]] aportan altura e se empregan para que as [[Planta rubideira|rubideiras]] gabeen. Cos enreixados créanse separación a xeito de xardíns verticais. As pérgolas aportan sombra nun camiño ou nunha mesa; denomínanse parras cando a especie plantada é unha [[videira]]. Mentres que os arcos adoitan situarse en camiños e entradas para decorar principalmente con [[roseira]]s e outras gateadoras, ademais de dar profundidade á paisaxe.<ref>{{
Tamén o alumeado é importante nos xardíns que se usan á noite. Os accesorios van dende [[candea]]s, [[lanterna]]s, [[lámpada]]s de aceite, [[candil|candís]] até [[farol|farois]], tochas, ou fachas.
Liña 97:
Os accesorios máis grandes coma [[Banco (moble)|bancos]], [[Fonte (arquitectura)|fontes]], figuras de pedra, cántaros e estatuas deben usarse con moderación ou darán unha aparencia desordenada do xardín.
A auga pode ser un elemento importante, que pode ir dende unha pía cun chafariz até unha [[lagoa]]. [[Encoro]]s, poceiras e regueiros artificiais adoitan ser elementos típicos en xardíns de todos os estilos. Moitas veces inclúen [[Pontella (pasaxe)|pontellas]] e [[pasadoiro]]s para atravesalos, especialmente nos [[Xardín xaponés|xardíns xaponeses]]. As fontes poden ser de moi diversos estilos, dende os máis tradicionais aos máis modernos. Ademais de seren un elemento decorativo, teñen un efecto calmante no ambiente.<ref>{{
Outros accesorios que poden personalizar os xardíns son as [[bóla]]s de xardinaxe, [[gong]]s, figuriñas de [[gnomo]]s, [[trasno]]s ou animais, cestos, testos, espeques, traveseiros do [[camiño de ferro]], pequenos [[muíño]]s etc.<ref>{{
O novo xardín particular galego ten elementos especiais e diferenciais, moitas das veces é unha transformación da antiga casa, onde o eido transfórmase en xardín, a horta e o pomar en arboredos ou zonas de céspede con piscina, a [[eira]] e o eirado en patios, parras en pérgolas de flores e [[planta rubideira|rubideiras]], a [[palleira]] e o [[alpendre]] en [[garaxe]] ou casas de verán. É por isto que elementos e ferramentas da antiga vida agrícola pasen a ser reempregados na xardinaxe moderna coma elementos decorativos: rodas do [[carro]], candís, [[xugo]]s ou [[canga]]s etc. O [[Hórreo galego|hórreo]] acostuma conservarse no novo xardín, incluso en ocasións son novos ou se trasladan dende outro lugar simplemente coma elemento decorativo. Nalgunhas ocasións a caixa de madeira desaparece e se empregan os esteos e [[tornarratos]] coma pezas decorativas do xardín, o mesmo que fan en Inglaterra cos pés (chamados ''staddles stones'') dos seus antigos [[Celeiro (construción)|celeiros]], moi semellantes aos [[hórreo]]s, desaparecidos coa chegada da revolución industrial. Tamén é común atopar nos xardíns galegos [[pía]]s de pedra coma floreiros ou fontes, antigos bebedoiros das galiñas, ou incluso grandes [[maseira]]s empregadas outrora coma manxadoiras dos porcos.
Liña 116:
Outra diferenza é que a xardinaxe ou horticultura particular faise de xeito intensivo e caracterízase polo [[minifundio|minifundismo]] (''[[bocage]]'') cun pequeno desembolso de diñeiro, un abonamento simple ([[esterco]], [[estrume]]...), cunhas poucas ferramentas ([[legón]]s, [[sacho]]s, [[fouce|fouciños]], [[angazo]]s, [[queipo]]s, [[regador]]es, [[aspersor]]es...). Pola contra a agricultura usa [[sistema de rega|sistemas de rega]], [[fertilizante]]s especiais, [[agroquímico]]s, maquinaria pesada. Aínda así a xardinaxe cada vez está máis especializada e tecnificada: maquinaria, cortadores de céspede automáticos, [[aspirador]]es de follas etc.
As máis das veces a agricultura a pequena escala ou xardinaxe é moito máis produtiva por unidade de terreo que a profesional. Na [[Unión Soviética]], a metade do subministro de alimentos viña de pequenas hortas e das granxas colectivas promovidas polo goberno, malia seren pequenos cachos de terra.<ref>{{
Ás veces tamén se emprega o termo agricultura de precisión para describir unha xardinaxe que usa unha [[tecnoloxía adecuada|tecnoloxía intermedia]] (máis que simples ferramentas tradicionais e algo menos que as grandes máquinas colleiteiras), especialmente na [[agricultura ecolóxica]] ou orgánica. Unha boa xardinaxe a pequena escala con hortas pode alimentar a unha aldea cunha poboación de 100 habitantes. Unha variante é a xardinaxe comunitaria, que ofrece pequenas hortas para cidadáns urbanos.
Liña 123:
{{VT|Paisaxismo}}
[[Ficheiro:Schultenhof Mettingen Bauerngarten 8.jpg|miniatura|Xardín en [[Mettingen]], [[Alemaña]].]]
O deseño de xardíns considérase unha arte na maioría das culturas, diferenciándose da xardinaría, que só acostuma se referir ao coidado dos mesmos. O deseño de xardíns pode dividirse nunha temática moi variada: xardíns perennes, de bolboretas, salvaxes, xaponeses, acuáticos, tropicais, sombrizos.<ref>{{
Hoxe, os paisaxistas e deseñadores de xardíns continúan a producir deseños artisticamente creativos para espazos públicos e privados.
Liña 154:
Outro exemplo en céspedes poden ser os [[brión]]s, ás veces imposíbeis de erradicar. Nalgúns prados os [[lique]]s como ''[[Peltigera]] lactucfolia'' ou ''P. membranacea'', poden ser difíciles de controlar e se consideran pestes.
Ademais [[pulgón]]s, [[araña]]s, [[lesma]]s, [[caracol|caracois]], [[escaravello]]s, [[formiga]]s e mesmo algúns [[paxaro]]s, [[toupa]]s ou [[gato]]s, considéranse pragas do xardín.<ref>{{
Hai diferentes xeitos de eliminar as pragas do xardín. A técnica depende da praga, o obxectivo final e mais da filosofía do xardineiro. Por exemplo, os caracois poderíanse eliminar con [[pesticida]]s químicos, orgánicos, apañándoos a man ou incluso co uso de plantas resistentes aos mesmos. Cómpre ter en conta que algúns [[becho]]s, como as [[xoaniña]]s ou algunhas [[aves]] son beneficiosas, e poden verse afectadas polo uso de pesticidas. Un exemplo é a toxicidade dos [[neonicotinoide]]s, que poden ser fatais para as [[abella]]s do mel.<ref>{{
== Galicia ==
Liña 239:
* [http://www.garden.org National Gardening Association] ([[Estados Unidos de América|EUA]])
* [http://www.greeniesglobe.com/info_green_gardening.html Eco friendly Gardening]
* {{
| url = http://chestofbooks.com/gardening-horticulture/American-Horticultural-Manual-Vol1/index.html
| title = American Horticultural Manual Vol1
Liña 246:
| publisher = John Wiley & Sons
}}
* {{
| url = http://chestofbooks.com/gardening-horticulture/American-Horticultural-Manual-Vol2/index.html
| title = American Horticultural Manual Vol2
Liña 253:
| publisher = John Wiley & Sons
}}
* {{
* {{
| url = http://chestofbooks.com/gardening-horticulture/Thomas-Joseph-Dwyer/Guide-To-Hardy-Fruits-And-Ornamentals/index.html
| title = Guide To Hardy Fruits And Ornamentals
Liña 261:
| publisher = T. J. Dwyer & Son
}}
* {{
| url = http://chestofbooks.com/gardening-horticulture/Robert-Hogg/The-Fruit-Manual-Descriptions-and-Synonymes/index.html
| title = The Fruit Manual
| |||