|
[[Ficheiro:The Earth seen from Apollo 17.jpg|miniatura|250px|<center> A Terra, vista o [[1972]] dende o [[programa Apollo|Apollo]] 17, no que se ve un hemisferio completamente alumeado polo [[Sol]].]]
A Terra é o quinto planeta máis grande do [[Sistema Solar]] e o terceiro en orde de distancia ao [[Sol]]. É o maior dos planetas telúricos ou interiores, e o único lugar do universo no cal sábese que existe vida. As rexións más destacadas do clima da Terra son as dúas grandes rexións polares, dúas zonas amornadas relativamente estreitas e unha ampla rexión ecuatorial, tropical e subtropical<ref>Pódese atopar un resumo da descrición global do clima en: {{CiteCita web |url=http://www.blueplanetbiomes.org/climate.htm |title=World Climates |work=Blue Planet Biomes |data-acceso=21 de setembro de 2006 |lingua=en}}</ref>. Os patróns de precipitación varían moito en función do lugar, e oscila entre uns cantos metros de auga ao ano e menos dun milímetro nalgunhas zonas [[deserto|desérticas]]. Aproximadamente o 70 por cento da superficie terrestre está cuberta por [[océano]]s de auga salgada. O resto consiste en continentes e illas, e a gran maioría da terra habitable atópase no [[hemisferio norte]].
A Terra evolucionou mediante procesos xeolóxicos e biolóxicos que deixaron vestixios, trazas, que indican como debían de ser as condicións orixinais. A [[codia terrestre]], a superficie externa da terra, atópase fragmentada en varias placas tectónicas que vanse desprazando moi lentamente e de xeito gradual; nalgúns casos excepcionais este desprazamento sucedeu de xeito relativamente rápido. O interior do planeta, o [[manto terrestre]], permanece activo cunha capa grosa de materiais fundidos e un núcleo rico en [[ferro]], que xera un potente [[campo magnético]].
As condicións [[atmosfera terrestre|atmosféricas]] variaron significativamente e son diferentes das condicións orixinais; isto foi causado principalmente pola presenza de formas de [[vida]]<ref>{{CiteCita web | date = 11 de setembro de 2005 | url = http://www.sciencedaily.com/releases/2005/09/050911103921.htm | title = Calculations favor reducing atmopshere for early Earth | publisher = Science Daily | accessdate = 06-01-2007}}</ref>, que, xerando lixeiras modificacións, crearon un equilibrio ecolóxico que estabiliza as condicións da superficie. A pesar das grandes variacións rexionais do clima, pola [[latitude]] e outros factores xeográficos, o clima global medio, a longo prazo, é bastante estable, e é regulado con bastante precisión durante os [[Glaciación|períodos interglaciais]]<ref>{{CiteCita web | url = http://www.epa.gov/climatechange/science/pastcc.html | title = Past Climate Change | publisher = U.S. Environmental Protection Agency | accessdate = 07-01-2007 }}</ref>. As variacións de un ou dous graos na [[temperatura]] global media tiveron efectos moi importantes no equilibrio ecolóxico e na [[xeografía]] da Terra<ref>{{CiteCita web | autor=Hugh Anderson, Bernard Walter | data = 28 de marzo de 1997 | url = http://vathena.arc.nasa.gov/curric/land/global/climchng.html | título = History of Climate Change | editor = NASA | dataacceso = 2007-01-07 }}</ref><ref>{{CiteCita web | last = Weart | first = Spencer | date = xuño de 2006 | url = http://www.aip.org/history/climate/ | title = The Discovery of Global Warming | publisher = American Institute of Physics | accessdate = 7-01-2007}}</ref>.
=== Perspectiva histórica ===
* [[Pannotia]]. Máis tarde, os continentes volvéronse a unir formando Pannotia, que se dividiu hai uns 540 millóns de anos.
* [[Panxea]]. O derradeiro supercontinente do que se teñen probas é Panxea, que comezou a separarse fai uns 180 millóns de anos<ref>{{Cita publicación periódica |nome=J.B. |apelido=Murphy |autor2=R.D. Nance |ano=2004 |url=http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/34004;jsessionid=aaa4W2jLnnG9QG |título=How do supercontinents assemble? |revista=American Scientist |volume=92 |doi=10.1511/2004.4.324 |páxinas=324-333}}</ref>.
[[Ficheiro:ChampiEnForet.jpg|miniatura|dereita|250px|As [[planta]]s e os [[Fungi|fungos]] forman parte da natureza polo menos dende hai 400 millóns de anos. Conseguiron adaptarse conforme os continentes fóronse desprazando ao mesmo tempo que o clima estaba a mudar<ref>{{CiteCita web |last=Colebrook |first=Michael |title=Chronology of Earth History |work=Cosmology and The Universe Story |url=http://www.greenspirit.org.uk/resources/chronology.htm |data-acceso=21 de setembro de 2006}}</ref><ref>{{Cita libro |apelido=Stanley |nome=Steven M. |ano=1999 |título=Earth System History |publicación=W.H. Freeman |lugar=New York |id=ISBN 0-7167-2882-6}}</ref>.]]
Hai uns cantos millóns de anos, unha especie de pequeno [[simio]] [[África|africán]] adquiriu a capacidade de pórse en pé e camiñar ergueito<ref>{{Cita libro |apelido=Margulis |nome=Lynn |autor2=Dorian Sagan |ano=1995 |title=What is Life? |publicación=Simon & Schuster |localización=New York |id=ISBN 0-684-81326-2}}</ref>. A evolución posterior da vida humana e o desenvolvemento da [[agricultura]] e da [[civilización]] permitiron aos humanos actuar sobre a Terra dun xeito moito máis intenso do que calquera forma de vida anterior, nun espazo de tempo relativamente curto. As accións humanas inflúen de xeito drástico na natureza en xeral e, en particular, nas outras formas de vida e no clima global do planeta, se se compara coa duración doutro grande proceso climático, a [[catástrofe do osíxeno]], producida durante o período [[Sideria]] debido á grande proliferación de [[alga]]s, necesitou 300 millóns de anos para chegar ao seu punto álxido.
[[Ficheiro:Female mallard nest - natures pics edit2.jpg|miniatura|250px|<center>[[Lavanco]] femia cos seus parrulos.<br />A reprodución é esencial para a perpetuación da vida.]]
Aínda que non exista un consenso universal sobre a definición da vida, os científicos, en xeral, aceptan que a manifestación biolóxica da vida caracterízase polos seguintes factores ou funcións: organización, [[metabolismo]], crecemento, adaptación, resposta a estímulos e [[reprodución]]<ref>{{CiteCita web | year = 2006 | url = http://www.calacademy.org/exhibits/xtremelife/what_is_life.php | title = Definition of Life | publisher = California Academy of Sciences | accessdate = 2007-01-07 }}</ref>. Os seres vivos (plantas, animais, fungos, protistas, archaea e bacterias) teñen estas propiedades comúns: están constituídos por [[célula]]s, teñen unha organización complexa baseada na [[auga]] e no [[carbono]], teñen un metabolismo e a capacidade de medrar, responder a estímulos e reproducirse. Por iso, considérase que unha entidade que reúna estas propiedades está viva.
Dun xeito máis simple, tamén pode considerarse a vida como o estado característico dos organismos. Aínda así, non todas as definicións que hai sobre a vida consideran esenciais todas estas propiedades; tamén se emprega o termo "vida" no caso de formas análogas creadas polo ser humano, e entón fálase de "[[vida artificial]]". A [[biosfera]] é a parte da capa máis externa da Terra, incluíndo o [[aire]], a terra, as rochas superficiais e a auga. É nesta parte onde se desenvolveu a vida, e onde se realizan e transforman os procesos bióticos. Dende unha visión xeofísica moi ampla, a biosfera é o sistema ecolóxico global que integra a todos os seres vivos e as súas relacións, incluíndo a súa interacción cos elementos da litosfera (rochas), a hidrosfera (auga), e a atmosfera (aire). Na actualidade, estímase que a Terra contén preto de 75.000 millóns de toneladas (uns 6,8 x 1.013 kg) de [[biomasa]], presente en varios ambientes dentro da biosfera .<ref>Vegeu, per ex., {{Cita libro |last=Leckie |first=Stephen |year=1999 |chapter=How Meat-centred Eating Patterns Affect Food Security and the Environment |chapterurl=http://www.idrc.ca/en/ev-30610-201-1-DO_TOPIC.html |title=For hunger-proof cities : sustainable urban food systems |publisher=International Development Research Centre |location=Ottawa |id=ISBN 0-88936-882-1}}, i prenen com a pes mitjà global la xifra de 60 kg, la biomassa humana total és el pes mitjà multiplicat per la població humana actual d'aproximadament 6.5 milions (vegeu, 'per ex., {{CiteCita web |title=World Population Information |url=http://www.census.gov/ipc/www/world.html |data-acceso=28 de setembro de 2006 |publisher=U.S. Census Bureau}}): La biomassa total de tota classe d'éssers vius s'estima que està per sobre de 6.8 x 10<sup>13</sup> kg (75 billions de tones)</ref>.
Preto de nove décimas partes da biomasa da terra é de orixe vexetal, da cal depende a supervivencia da vida animal.<ref>{{CiteCita web |first=Peter V. |last=Sengbusch |title=The Flow of Energy in Ecosystems - Productivity, Food Chain, and Trophic Level |work=Botany online |publisher=University of Hamburg Department of Biology |url=http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/e54/54c.htm |data-acceso=23 de setembro de 2006}}</ref>. Ata a data, identificáronse máis de 2 millóns de especies de plantas e animais<ref>{{CiteCita web |last=Pidwirny |first=Michael |year=2006 |work=Fundamentals of Physical Geography (2nd Edition) |title=Introduction to the Biosphere: Species Diversity and Biodiversity |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/9h.html |data-acceso=23 de setembro de 2006}}</ref>, as estimacións realizadas sobre a cantidade real de especies existentes varían entre uns poucos millóns e máis de 50 millóns de especies.<ref>{{CiteCita web |url=http://faculty.plattsburgh.edu/thomas.wolosz/howmanysp.htm |title=How Many Species are There? |work=Extinction Web Page Class Notes |data-acceso=23 de setembro de 2006}}</ref><ref>"Animal." World Book Encyclopedia. 16 vols. Chicago: World Book, 2003. This source gives an estimate of from 2-50 million.</ref><ref>{{CiteCita web |url=http://www.sciencedaily.com/releases/2003/05/030526103731.htm |title=Just How Many Species Are There, Anyway? |publisher=Science Daily |year=2003 |data-acceso=26 de setembro de 2006 }}</ref>
A cantidade de [[especie]]s existentes na Terra oscila constantemente, posto que continuamente están a aparecer unhas novas e outras deixan de existir, nunha dinámica continúa<ref>{{CiteCita web |last=Withers |first=Mark A. |autor2=et al. |title=Changing Patterns in the Number of Species in North American Floras |work=Land Use History of North America |url=http://biology.usgs.gov/luhna/chap4.html |year=1998 |data-acceso=26 de setembro de 2006 }} Web basada en els continguts del llibre: {{Cita libro |editor=Sisk, T.D., ed. |year=1998 |title=Perspectives on the land use history of North America: a context for understanding our changing environment |publisher=U.S. Geological Survey, Biological Resources Division |id=USGS/BRD/BSR-1998-0003 |edition=Revisat el setembre de 1999}}</ref><ref>{{CiteCita web |title=Tropical Scientists Find Fewer Species Than Expected |url=http://www.sciencedaily.com/releases/2002/04/020425072847.htm |year=2002 |publisher=Science Daily |data-acceso=27 de setembro de 2006 }}</ref> Na actualidade, a cantidade total de especies está a experimentar unha rápida baixada.<ref>{{Cita publicación periódica |last=Bunker |first=Daniel E. |autor2=et al. |title=Species Loss and Aboveground Carbon Storage in a Tropical Forest |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/310/5750/1029 |journal=Science |year=2005 |volume=310 |issue=5750 |pages=pp. 1029-31 |id={{Doi|10.1126/science.1117682}} }}</ref><ref>{{Cita publicación periódica |last=Wilcox |first=Bruce A. |title=Amphibian Decline: More Support for Biocomplexity as a Research Paradigm |journal=EcoHealth |year=2006 ç |volume=3 |issue=1 |url=http://www.ecohealth.net/pdfs/Vol3/ECH_Editorial_3_1.pdf |id={{Doi|10.1007/s10393-005-0013-5}} |pages=pp.1-2 }}</ref><ref>{{Cita libro |editor=Clarke, Robin, Robert Lamb, Dilys Roe Ward eds. |year=2002 |title= Global environment outlook 3 : past, present and future perspectives |chapter=Decline and loss of species |chapterurl=http://www.grida.no/geo/geo3/english/221.htm |publisher=Nairobi, Kenya : UNEP |location=London; Sterling, VA |id=ISBN 92-807-2087-2}}</ref>.
=== Evolución ===
|
