Río Missouri: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m →Impacto humano: Arranxos varios |
m Bot: Cambio o modelo: Cite book |
||
Liña 212:
O Missouri e moitos dos seus afluentes cruzan as Grandes Chairas, fluíndo ou traspasando o [[acuífero Ogallala]] cuxas rochas sedimentarias máis antigas datan de mediados do Cenozoico. A unidade inferior principal do Cenozoico depositouse aproximadamente entre 35 e 29 millóns anos atrás, dando lugar a [[formación White River]],<ref name=laramide_cliamte>{{cite news |author=Chapin, Charles E. |title=Interplay of oceanographic and paleoclimate events with tectonism during middle to late Miocene sedimentation across the southwestern USA |work=Geosphere (2008), 4(6):976 |url=http://mr.crossref.org/iPage/?doi=10.1130%2FGES00171.1 |accessdate=20 de xaneiro de 2011}}</ref><ref name=wyoming_white_river>{{cite web|author=Love, J.D.; Christiansen, Ann Coe|title=White River Formation|url=http://tin.er.usgs.gov/geology/state/sgmc-unit.php?unit=WYTwr;0|work=Mineral Resources On-Line Spatial Data|publisher=U.S. Geological Survey|accessdate=12 de febreiro de 2011}}</ref> esta componse de pedra [[arxila|arxilosa]], [[area|arenisca]], [[calcaria]] e conglomerado.<ref name=wyoming_white_river/><ref>{{cite web|author=Denson, N.M.; Gill, J.R.; Roberts, A.E.|title=White River Formation|url=http://tin.er.usgs.gov/geology/state/sgmc-unit.php?unit=MTTwr;0|work=Mineral Resources On-Line Spatial Data|publisher=U.S. Geological Survey|accessdate=12 de febreiro de 2011}}</ref> A area da canle e os depósitos fluviais ribeiregos máis finos<ref name="gs_arikaree">{{cite web|author=Martin, J. E.; Sawyer, J. F.; Fahrenbach, M. D.; Tomhave, D. W.; Schulz, L. D.|title=Arikaree Group|url=http://tin.er.usgs.gov/geology/state/sgmc-unit.php?unit=SDTa;0|work=Mineral Resources On-Line Spatial Data|publisher=U.S. Geological Survey|accessdate=12 de febreiro de 2011}}</ref> do grupo xeoloxico chamado [[grupo Arikaree]] foron depositados fai entre 29 e 19 millóns de anos.<ref name=laramide_cliamte/> A formación Ogallala, do [[Mioceno]], e lixeiramente a máis nova formación Broadwater, do [[Plioceno]], depositáronse na cima do grupo Arikaree, e están formadas por material erosionado fóra das montañas Rochosas durante unha época de aumento da xeración de relevo topográfico;<ref name=laramide_cliamte/><ref>{{cite news |author=McMillan, Margaret E. |title=Postdepositional tilt of the Miocene-Pliocene Ogallala Group on the western Great Plains: Evidence of late Cenozoic uplift of the Rocky Mountains |work=Geology (2002), 30(1):63 |url=http://mr.crossref.org/iPage/?doi=10.1130%2F0091-7613%282002%29030%3C0063%3APTOTMP%3E2.0.CO%3B2 |accessdate=20 de xaneiro de 2012}}</ref> estas formacións esténdense desde as montañas Rochosas, preto da fronteira con Iowa, e dan ás Grandes Chairas gran parte da súa suave pero persistente inclinación cara ao leste, e tamén constitúen un acuífero importante.<ref>King, P. B., pag. 128–130</ref>
Inmediatamente antes da [[Glaciación|Idade do Xeo]] do [[Era cuaternaria|Cuaternario]], o río Missouri quedou probablemente dividido en tres segmentos: unha parte superior, que drenaba cara ao norte na [[baía de Hudson]],<ref>{{cite web |last=Moak |first=William |url=http://maps.unomaha.edu/maher/2003mbfieldtrip/moakreport/pleistgeo.html |title=Pleistocene Glaciation and Diversion of the Missouri River in Northern Montana |publisher=University of Nebraska, Omaha |work=Department of Geography and Geology |accessdate=20 de agosto do 2016}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www3.northern.edu/natsource/HABITATS/Missio1.htm |title=Missouri River |publisher=Northern State University |accessdate=20 de agosto do 2016}}</ref> e as seccións medias e baixas, que fluían cara ao leste pola pendente rexional.<ref>Thornbury, 1965, pag. 248–249, 295–296</ref> Dado que a terra afundiuse na idade do xeo, unha [[glaciación pre-illinoiense]] (ou posiblemente a [[Glaciación de Riss|glaciación illinoiense]]) desviou o río Missouri cara ao sueste ata a súa actual confluencia co Mississippi e causou que se integrase nun único sistema fluvial que corta a pendente rexional.<ref>Thornbury, 1965, pag. 248–249, and references therein</ref> Crese que o Missouri, no oeste de Montana, tería que fluír unha vez cara ao norte e logo ao leste polas [[montañas Bear Paw]]. Atópanse [[zafiro]]s nalgúns puntos ao longo do río no oeste de Montana.<ref name=gemgallerymtloc>{{cite web|title=Montana Sapphires – Gemology|url=https://gemgallery.com/|publisher= Gem Gallery|accessdate=29 de outubro de 2011}} Note: Includes map of major Montana sapphire mines</ref><ref>{{
O alcumo do Missouri, o "Big Muddy", foi inspirado polas enormes cargas de sedimentos ou limo que transporta, das máis grandes de todos os ríos de América do Norte.<ref name=benke/>{{rp|432–434}}<ref name="Spotlight">{{cite web|url=http://www.mostreamteam.org/Documents/Fact%20Sheets/FactSheet2WWW.pdf|title=Spotlight on the Big Muddy|publisher=Missouri Stream Team|accessdate=14 de xaneiro de 2012}}</ref> No seu estado de pre-desenvolvemento, o río transportaba uns 193-290 millóns de toneladas por ano.<ref>{{cite web |url=http://www.mostreamteam.org/Documents/Research/BigRiver/MissouriRiverSediment.pdf |title=Missouri River Sediment |publisher=Missouri River Stream Team Website |work=Missouri River Recovery Plan Fact Sheet, U.S. Army Corps of Engineers |accessdate=6 de outubro de 2010}}</ref> A construción de represas e diques reduciu hoxe en día drasticamente estes sedimentos a uns 18-23 millóns de toneladas por ano. Gran parte deste sedimento é derivado desde a [[chaira de inundación]] do río, tamén chamado o cinto meandro; cada vez que o río cambiaba de curso, erosionaría toneladas de terra e rocas das súas beiras. Con todo, a construción de presas e a canalización do río impediulle agora chegar ás súas fontes naturais de sedimentos ao longo da maior parte do seu curso. Os encoros ao longo do Missouri capturan aproximadamente 32,9 millóns toneladas de sedimentos cada ano.<ref name="MainstemSystem"/>
Malia isto, o río aínda transporta máis da metade do total de sedimentos que desembocan no golfo de México; o [[delta do Mississippi]], formado por depósitos sedimentarios na desembocadura do Mississippi, está constituído na súa maior parte polos sedimentos transportados polo Missouri.<ref name="sediment-management">{{cite web |url=http://dels.nas.edu/Report/Missouri-River-Planning-Recognizing-Incorporating/13019 |title=Missouri River Planning: Recognizing and Incorporating Sediment Management (2010) |publisher=The National Academies |work=Division on Earth and Life Studies |accessdate=7 de outubro de 2010}}</ref><ref>{{cite news |last=Schliefstein |first=Mark |url=http://www.nola.com/politics/index.ssf/2010/09/missouri_river_helped_build_lo.html |title=Missouri River helped build Louisiana coast, but it won't help restore it |publisher=New Orleans Net |date=29 de setembro de 2010 |accessdate=6 de outubro de 2010}}</ref>
Liña 220:
=== Primeiras nacións ===
[[Ficheiro:A Mandan village 0049v cropped.jpg|miniatura|[[Karl Bodmer]], ''A Mandan Village'', c. 1840–1843]]
As evidencias arqueolóxicas, especialmente no estado de Missouri, suxiren que o home fixo a súa primeira presenza na conca do Missouri fai entre 10000 e 12000 anos, cara ao final do [[plistoceno]].<ref name="archaeology">{{
Os nativos americanos que vivían ao longo do Missouri tiñan acceso a alimentos suficientes, auga e refuxio. Moitos animais migratorios habitaban nas chairas nesa época, provendose de carne, roupa e outros artigos de uso diario. Había tamén grandes áreas ribeiregas nas chairas de inundación do río que lles proporcionaban herbas naturais e alimentos de primeira necesidade. Non existen rexistros escritos das tribos e pobos da época preuropea, xa que non utilizaban a escritura. De acordo cos escritos dos exploradores, as tribos máis importantes no Missouri foron os [[pobo otoe|otoe]], [[pobo missouria|missouria]], [[Pobo omaha|omaha]], [[pobo ponca|ponca]], [[brulé]]s, [[Pobo lakota|lakota]], [[síux]], [[pobo arikara|arikara]], [[pobo hidatsa|hidatsa]], [[pobo mandan|mandan]], [[pobo assiniboine|assiniboine]], [[pobo atsina|atsina]] e [[pobo pés negros]].
Liña 435:
{{Commonscat}}
=== Bibliografía ===
* {{
* {{
* {{
* {{
=== Obras citadas ===
* {{
|last=Athearn
|first=Robert G.
Liña 448:
|year=1965
|isbn=0-8032-5008-8}}
* {{
|last=Baldridge
|first=W. Scott
Liña 455:
|year=2004
|isbn=0-521-01666-5}}
* {{
|last1=Benke
|first1=Arthur C.
Liña 464:
|year=2005
|isbn=0-12-088253-1}}
* {{
|last=Cech
|first=Thomas V.
Liña 471:
|year=2009
|isbn=0-470-13631-6}}
* {{
|last=Christensen
|first=Lawrence O.
Liña 478:
|year=1999
|isbn=0-8262-1222-0}}
* {{
|last=Demoth
|first=I. MacDonald
|title=The History of Pettis County, Missouri
|year=1882}}
* {{
|last=Dick
|first=Everett
Liña 490:
|year=1971
|isbn=0-8032-5744-9}}
* {{
|last=Edwards
|first=Elwyn Hartley
Liña 496:
|publisher=Willow Books
|year=1987|isbn=0-00-218216-5}}
* {{
|author=Federal Writers' Project
|title=Montana: A State Guide Book
|publisher=U.S. History Publishers
|isbn=1-60354-025-3}}
* {{
|title=Wild mammals of North America: biology, management, and conservation
|publisher=JHU Press
Liña 507:
|isbn=0-8018-7416-5
|author=Feldhamer, George A.; Thompson, Bruce Carlyle; Chapman, Joseph A.}}
* {{
|last=Greene
|first=Jerome A.
Liña 514:
|year=2003
|isbn=0-8061-2669-8}}
* {{
|last=Houck
|first=Louis
Liña 521:
|publisher=R.R. Donnelley and Sons, Co.
|year=1908|isbn=0-405-02856-3}}
* {{
|last=Kellogg
|first=Louis Phelps
Liña 529:
|year=1917
|isbn=}}
* {{
|last=King
|first=Philip B.
Liña 537:
|year=1971
|isbn=}}
* {{
|last1=Lott
|first1=Dale F.
Liña 546:
|year=2003
|isbn=0-520-24062-6}}
* {{
|last=Mattes
|first=Merrill J.
Liña 553:
|year=1987
|isbn=0-8032-8153-6}}
* {{
|last1=McFarlan
|first1=Donald
Liña 562:
|year=1992
|isbn=0-553-29537-3}}
* {{
|editor=Morris, Charles
|title=Twentieth Century Encyclopædia: A Library of Universal Knowledge
Liña 568:
|publisher=Syndicate Publishing Co.
|year=1912}}
* {{
|last=Mulvaney
|first=Tom
Liña 575:
|year=2008
|isbn=0-7385-5977-6}}
* {{
|last1=Roberts
|first1=David C.
Liña 584:
|year=2001
|isbn=0-618-16438-3}}
* {{
|title=Water Resources and Environmental History
|publisher=ASCE Publications
|year=2004
|isbn=0-7844-0738-X|author = Rogers, Jerry R.; Brown, Glenn Owen; Garbrecht, Jürgen}}
* {{
|last=Singer
|first=Siegfried Fred
Liña 596:
|year=1970
|isbn=90-277-0151-2}}
* {{
|author=South Dakota State Historical Society, South Dakota Department of History
|title=South Dakota historical collections
Liña 602:
|publisher=State Publishing Co
|year=1902}}
* {{
|last=Sunder
|first=John E.
Liña 609:
|year=1993
|isbn=0-8061-2566-7}}
* {{
|last=Thornbury
|first=W.
| |||