Osíxeno: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
m →‎Industria: arranxiño
m Bot: Cambio o modelo: Cite book; cambios estética
Liña 223:
=== Historia posterior ===
[[Ficheiro:Goddard and Rocket.jpg|miniatura|[[Robert Goddard]] e un [[Motor foguete|foguete]] de combustible de osíxeno líquido.]]
A [[Modelo atómico de Dalton|hipótese atómica]] orixinal de [[John Dalton]] asumía que todos os elementos eran monoatómicos e que os átomos dos compostos terían normalmente as relacións atómicas máis simples. Por exemplo, Dalton pensaba que a fórmula da auga era HO, presentando a [[masa atómica]] do osíxeno como 8 veces a do hidróxeno, no canto de 16, o valor que se lle dá hoxe en día.<ref>{{cita libro| título = The Interactive Textbook of PFP96 |capítulo= Do We Take Atoms for Granted?|url=http://www.physics.upenn.edu/courses/gladney/mathphys/subsubsection1_1_3_2.html |nome=Dennis |apelidos=DeTurck |apelidos2=Gladney|nome2=Larry|apelidos3=Pietrovito|nome3=Anthony| editorial=University of Pennsylvania|data=1997|dataacceso=28 de xaneiro de 2008|url-arquivo = http://web.archive.org/web/20080117230939/http://www.physics.upenn.edu/courses/gladney/mathphys/subsubsection1_1_3_2.html |dataarquivo = 17 de xaneiro de 2008|urlmorta=si}}</ref> En 1805, [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e [[Alexander von Humboldt]] mostraron que a auga está formada por dous volumes de hidróxeno e un de osíxeno e, en 1811, [[Amedeo Avogadro]] deu coa correcta interpretación da composición do líquido, baseada na que hoxe se denomina [[Lei de Avogadro]] e na suposición de moléculas diatómicas elementais.<ref>{{cita libro|título=A Treatise on Chemistry|nome=Henry Enfield |apelidos=Roscoe |apelidos2=Schorlemmer|nome2= Carl|páxina=38|ano=1883|editorial=D. Appleton and Co.}}</ref> {{Efn|Estes resultados ignoráronse na súa maior parte ata 1860. Parte deste rexeitamento debíase á crenza de que os átomos dun elemento non terían [[afinidade química]] cara aos átomos do mesmo elemento, e outra parte debíase ás aparentes excepcións á Lei de Avogadro que non foran explicadas en termos de disociación de moléculas.<ref name="Chemical Atomism in the Nineteenth Century">{{citeCita booklibro|nome=Alan J.|apelidos=Rocke |ano=1984 |título=Chemical Atomism in the Nineteenth Century |editorial=Ohio State University Press}}</ref>|group=lower-alpha}}
 
A finais do [[século XIX]], os investigadores déronse conta de que o aire podía licuarse e os seus compoñentes illarse mediante compresión e arrefriamento. Utilizando un método de [[fervenza (enxeñaría química)|fervenza]], o químico e físico [[Suíza|suízo]] [[Raoul Pictet]] [[Evaporación|evaporou]] [[dióxido de xofre]] para licuar dióxido de carbono, que pola súa banda era evaporado para arrefriar o osíxeno gaseoso o suficiente para pasalo a líquido. Enviou un telegrama á [[Academia de Ciencias de Francia]] o 22 de decembro de 1877 anunciando o seu descubrimento do [[osíxeno líquido]].<ref name="BES707">{{cita libro|título=Biographical Encyclopedia of Scientists|apelidos=Daintith|nome=John|ano=1994|editorial=CRC Press|isbn=0-7503-0287-9|páxina=707}}</ref> Só dous días despois, o físico francés [[Louis Paul Cailletet]] anunciou o seu propio método para licuar osíxeno molecular.<ref name="BES707"/> En ambos os casos só se produciron unhas poucas pingas do líquido, polo que non se puido levar a cabo unha análise concluínte. O osíxeno foi licuado de forma estable por primeira vez o [[29 de marzo]] de [[1883]] polos científicos [[Polonia|polacos]] da [[Universidade Iaguelónica de Cracovia|Universidade Iaguelónica]] [[Zygmunt Wróblewski]] e [[Karol Olszewski]].<ref>{{Cita web|url=http://www.poland.gov.pl/Karol,Olszewski,and,Zygmunt,Wroblewski:,condensation,of,oxygen,and,nitrogen,1987.html|título=Poland&nbsp;– Culture, Science and Media. Condensation of oxygen and nitrogen|data=4 de outubro de 2008|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20101004133000/http://www.poland.gov.pl/Karol,Olszewski,and,Zygmunt,Wroblewski:,condensation,of,oxygen,and,nitrogen,1987.html|data-arquivo=4 de outubro de 2010|urlmorta=si}}</ref>
Liña 263:
Os [[buceo|mergulladores]] e os tripulantes de [[submarino]]s tamén usan O<sub>2</sub> artificialmente proporcionado, pero a maioría usan unha presión normal ou unha mestura de osíxeno e aire. O uso de O<sub>2</sub> puro ou case puro en buceo a presións por encima do nivel do mar limítase xeralmente aos descansos, descompresións e tratamentos de urxencia a relativamente pouca profundidade (~6 metros ou menos). O buceo a maior profundidade require unha dilución significativa de O<sub>2</sub> con outros gases, como nitróxeno ou helio, para axudar a previr a [[toxicidade do osíxeno]].<ref name="Acott">{{cita publicación periódica|apelidos=Acott|nome=C.|título=Oxygen toxicity: A brief history of oxygen in diving|revista=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|volume=29|número=3|ano=1999|issn=0813-1988|oclc=16986801|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6014}}</ref><ref name="Longphre">{{cita publicación periódica|apelidos=Longphre|nome=J. M.|apelidos2=Denoble|nome2=PJ|apelidos3=Moon|nome3=RE|apelidos4=Vann|nome4=RD|apelidos5=Freiberger|nome5=JJ|título= First aid normobaric oxygen for the treatment of recreational diving injuries|revista=Undersea Hyperb Med.|volume=34|número=1|páxinas =43–49|ano=2007|issn=1066-2936|oclc=26915585|pmid=17393938|url=http://archive.rubicon-foundation.org/5514}}</ref>
 
Os escaladores de montaña e os que viaxan en [[Avión (medio de transporte)|aviónavións]]s non presurizados ás veces teñen un suplemento de O<sub>2</sub>.{{Efn|A razón é que, incrementando a proporción de osíxeno no gas respiratorio a baixa presión, aumenta a presión parcial do O<sub>2</sub> inspirado ata preto da do nivel do mar.|group=lower-alpha}} Os pasaxeiros de avións comerciais (presurizados) teñen un fornecemento de O<sub>2</sub> para urxencias, que se lles pon automaticamente á súa disposición en caso de despresurización da cabina. Unha perda repentina de presión na cabina activa [[xerador químico de osíxeno|xeradores químicos de osíxeno]] sobre cada asento e fanse caer [[máscara de osíxeno|máscaras de osíxeno]]. Ao tirar da máscara para comezar o fluxo de osíxeno, tal e como indican as instrucións de seguridade, fórzanse as limaduras de ferro no [[clorato de sodio]] dentro do recipiente. Prodúcese, entón, un chorro constante de osíxeno debido á [[reacción exotérmica]].<ref name="NBB301"/>
 
O osíxeno, como substancia cun suposto efecto eufórico suave, ten unha historia de uso recreativo en [[deporte]]s e [[bar de osíxeno|bares de osíxeno]]. Estes son establecementos que apareceron en [[Xapón]], [[California]] e [[Las Vegas, Nevada|Las Vegas]] a finais dos anos 1990 que ofertan exposicións a niveis de O<sub>2</sub> superiores ao normal a cambio dunha determinada tarifa.<ref name="FDA-O2Bars">{{cita web|url=http://www.fda.gov/Fdac/features/2002/602_air.html| título=Oxygen Bars: Is a Breath of Fresh Air Worth It?|apelidos=Bren|nome=Linda|páxina-web=FDA Consumer magazine|editorial=U.S. Food and Drug Administration|data=2002|dataacceso=22 de xullo de 2012|urlarquivo=http://web.archive.org/web/20071018041754/http://www.fda.gov/Fdac/features/2002/602_air.html|dataarquivo=18 de outubro de 2007|urlmorta=si}}</ref> Os atletas profesionais, especialmente en [[fútbol americano]], tamén saen do campo en ocasións, durante os descansos, para poñerse máscaras de osíxeno e obter unha estimulación no seu xogo. O efecto farmacolóxico é dubidoso e o [[efecto placebo]] é a explicación máis factible.<ref name="FDA-O2Bars"/> Existen estudos que apoian esa estimulación con mesturas de O<sub>2</sub> enriquecido, pero só se se inhalan ''durante'' o exercicio aerobio.<ref>{{cita web|url=http://www.pponline.co.uk/encyc/ergogenic-aids-can-increasing-oxygen-levels-improve-sports-performance-95|título= Ergogenic Aids|dataacceso=22 de xullo de 2012|páxina-web=Peak Performance Online |urlarquivo = http://web.archive.org/web/20070928051412/http://www.pponline.co.uk/encyc/1008.htm |dataarquivo = 28 de setembro de 2007}}</ref>