Mar: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
→‎Correntes: texto traducido desde a wiki .en:Sea#Currents
Moedagalega (conversa | contribucións)
*-uct- > -ut-.
Liña 122:
[[Ficheiro:Waves mediterranean sea.jpg|miniatura|O mar arremete contra os [[arrecife]]s.]]
As [[onda (mar)|ondas]] oceánicas son oscilacións causadas polo [[rozamento]] do [[Atmosfera terrestre|aire]] en movemento sobre a superficie marítima. Este rozamento traslada [[enerxía]] e forma ondas de superficie na auga perpendiculares á dirección do vento. A parte superior da onda é coñecida como "crista" e a base é chamada "val". A distancia entre dúas cristas é a [[lonxitude de onda|lonxitude da onda]]. Estas ondas formanse [[Onda mecánica|mecanicamente]] xa que a medida que se aproximan unhas a outras, as moléculas de auga dunha determinada posición elévanse e segundo van pasando baixan, trazando un camiño máis ou menos circular. A enerxía transita pola superficie e non supón un movemento horizontal da propia auga. O [[estado do mar|estado]] do océano é determinado polo tamaño de tales ondas, que, na [[Fluído|superficie libre]], depende da velocidade do vento e do ''[[fetch (xeografía)|fetch]]'' (''"fetch"'' é a lonxitude rectilínea máxima dunha gran masa de auga superficial que é uniformemente afectada na dirección e forza do vento). As ondas pequenas son chamadas [[Onda capilar|ondas capilares]]. Co bater de ventos, máis fortes e prolongados, nas cristas elevadas das ondas capilares, formanse ondas grandes e irregulares. En tal escenario, estas ondas alcanzan a súa altura máxima cando o ritmo no que elas viaxan case concide coa velocidade do vento e, co tempo, chegan a separarse en poderosas ondas longas,{{efn | "Cando as ondas se distancian do punto onde xurdiron, as maiores pasan diante das novas, pois a súa velocidade é maior. Aos poucos, elas caen e desfanse xunto a outras ondas que viaxan a velocidade parecida- onde diferentes ondas están no mesmo estadio, hai reforzo mutuo dunha a outra, xa cando as ondas próximas están en etapas diferentes, elas deminuen. Finalmente, desenvolvese un patrón regular de ondas altas e baixas, ou ''[[mar de fondo]]''."<ref name=Stow />{{rp|pages=83–84}}}} cunha dirección e lonxitude de onda común. Estas [[Mar de fondo|ondas]] son particularmente comúns nos [[Roaring Forties]] do [[hemisferio sur]], onde o vento sopra continuamente.<ref name="NOAA">National Oceanic and Atmospheric Administration. "[http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson09.html Ocean Waves]" in the ''Ocean Explorer''.</ref><ref>Young, I.R. (1999) ''Wind Generated Ocean Waves''. Elsevier. p. 83. ISBN 0-08-043317-0.</ref>
Cando as ráfagas do vento amainan, as ondulacións desaparecen facilmente debido á diminución da [[tensión superficial]] da auga, pero o mar e as ondas só diminuen lentamente pola [[ondas de gravidade|gravidade]] e a [[interferencia|interferencia destrutiva]] doutras ondas.<ref name=NOAA /> A [[Interferencia|interferencia constructivaconstrutiva]], con todo, pode provocar [[onda xigante|ondas xigantes]] individuais moito máis grande que as formadas normalmente.<ref name="mrgarrison">Garrison, Tom (2012). [http://books.google.co.uk/books?id=DVgKAAAAQBAJ&pg=PA204 ''Essentials of Oceanography'']. 6th ed. pp. 204 ff. Brooks/Cole, [[Belmont, Califórnia|Belmont]]. ISBN 0-321-81405-3.</ref> A maioría das ondas teñen menos de 3 metros de altura<ref name=mrgarrison/> aínda que é normal durante tormentas fortes duplicar ou triplicar esa altura<ref>National Meteorological Library and Archive (2010). [http://www.metoffice.gov.uk/media/pdf/b/7/Fact_sheet_No._6.pdf "Fact Sheet 6—The Beaufort Scale"]. Met Office ([[Devon, England|Devon]])</ref> construcións feitas nas augas distantes da costa, tales como as plataformas de [[Enerxía eolica mariña|enerxía eólicas mariñas]] e as de [[Plataforma petrolífera|petróleo]], empregan estas medidas para a computación das [[Onda centenaria|ondas centenarias]], un tipo especial de ondas contra as que estes equipos non están deseñados para resistir.<ref>Goda, Y. (2000) ''Random Seas and Design of Maritime Structures''. pp. 421–22. World Scientific. ISBN 978-981-02-3256-6.</ref> Documentaronse ondas que alcanzaron alturas de máis de 25 metros.<ref>{{Cita publicación periódica|título = Were extreme waves in the Rockall Trough the largest ever recorded?|url = http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2005GL025238/abstract|revista = Geophysical Research Letters|data = 2006-03-01|issn = 1944-8007|páxinas = L05613|volume = 33|número = 5|doi = 10.1029/2005GL025238|lingua = en|nome = Naomi P.|apelidos = Holliday|autor2= Margaret J.}}</ref><ref>Laird, Anne (2006). [http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA462573 "Observed Statistics of Extreme Waves"]. Naval Postgraduate School ([[Monterey, California]]).</ref>
 
Segundo as ondas se aproximan a costa móvense en augas menos profundas que fan que muden o seu comportamento. O aproximarse dende un determinado ángulo, poden desviarse ou chocar contra rochas e promontorios. Cando as ondas alcanzan o punto onde as súas moléculas oscilantes máis profundas entran en contacto co [[relevo oceánico|chan oceánico]], a fricción inicia o seu proceso de desaceleración. Este fenómeno "poxa" as cristas preto unha das outras polo que aumenta a [[Amplitude|altura das ondas]]. No momento en que a porción da altura coa lonxitude de onda supera 1:7, "rompen", formando nunha masa de auga espumante.<ref name=mrgarrison/> Unha capa desa auga corre sobre a área de praia e retraese de volta ao mar por influencia da gravidade.<ref name=NOAA />