Fórmula 1: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
*distanzas > distancias. |
Sen resumo de edición |
||
Liña 1:
{{ortografía}}
[[Ficheiro:Formula one.jpg
A '''Fórmula 1''' ou '''Fórmula Un''', referida ás veces na [[escrita]] como '''F1''', é un [[Automobilismo|deporte automobilístico]] en que compiten pilotos profesionais en [[monopraza]]s [[open-wheel]], pertencentes a diferentes [[escudería]]s, en [[circuíto automobilístico|circuítos]] situados por todo o mundo. Desde [[Campionato Mundial de Fórmula 1 de 1950|1950]] e cunha periodicidade anual dispútase o '''Campionato Mundial de Fórmula 1''', composto por un número variable de eventos por tempada, chamados '''Grand Prix''' ou '''Grandes Premios''' (abreviados '''GP'''). Ao remate dun Campionato Mundial outórganse dous títulos, o '''Campionato Mundial de Pilotos''', e o '''Campionato Mundial de Construtores''', estando as súas clasificacións determinadas pola suma dos puntos conseguidos segundo a posición acadada ó rematar cada Grand Prix.
A categoría está organizada, supervisada e rexida pola [[Federación Internacional do Automóbil]] (FIA), que está presidida
O "[[Formula racing|fórmula]]" do nome refírese a unha serie de [[Normas e regulacións da Fórmula 1|normas e regulacións]] que tódalas escuderías deben cumprir para poderen participar, mentres que o ''1'' sinala que está competición é vista como a máxima categoría do automobilismo e de feito, moitas veces chámaselle "a categoría raíña".
Liña 13:
=== As raíces (1894 - 1946) ===
[[Ficheiro:BarneyOldfield.jpg|miniatura
As raíces da Fórmula 1 remóntanse até [[1894]], cando ten lugar en [[Francia]] unha proba de fiabilidade con saída en [[París]] e chegada en [[Ruán]] , que sería a primeira competición automobilística da Historia<ref name="FIA 100C2">HUTTON, RAY (2004) "When the car was young" en HUTTON, RAY: ''FIA Centenary Book'', Capítulo 2, pp. 12-17. MRP Publishing Ltd., Inglaterra. ISBN 1-899870-75-X.</ref>, mais, oficialmente<ref name="FIA 100C2" />, a primeira carreira foi unha [[París]]-[[Bordeos]]-[[París]] disputada en [[1895]]<ref name="FIA 100C2" />. Estas probas pioneiras foron seguidas en pouco tempo por competicións en toda [[Europa]], xeralmente organizadas por [[Club automobilístico|clubs automobilísticos]].
En [[1901]], disputouse a primeira proba que incluía o termo ''"Gran Premio"'' no seu nome, o [[Gran Premio de Pau de 1901]]. Porén, esa denominación para as carreiras automobilísticas non tivo un uso estendido até [[1906]], cando o [[Automobile Club de France]] (ACF) organizou o primeiro [[Gran Premio do ACF]], que aínda se disputa de xeito regular nos nosos días baixo o nome de [[Gran Premio de Francia]]. Del
Xa en [[1900]] xurdiu a primeira tentativa de organizar unha grande proba internacional que cristalizaría na [[Gordon Bennett Cup]], mais até [[1904]] non existía unha estrutura organizativa fóra dos propios clubs automobilísticos. Nese ano, nace a [[Association Internacionale des Automobiles Clubs Reconnus]] (AIACR), que agrupou a estes clubs baixo un organigrama superior común co fin de harmonizar e categorizar a competición automobilística. Porén, en [[1922]] a AIACR delegou as súas funcións como máximo organismo do automobilismo á [[Commission Sportive Internationale]] (CSI), que foi coñecida máis tarde como [[Fédération Internationale du Sport Automobile]] (FISA). Desaparecida en [[1993]] tras unha reestruturación da FIA, encargouse no seus comezos de dotar ós Grandes Premios dunha regulación común, sendo esta abandonada polo que se coñeceu como [[Fórmula Libre]], onde cada organizador decidía as limitacións dos participantes.
Liña 25:
=== Os anos de asentamento ({{f1|1950}} - {{f1|1958}}) ===
[[Ficheiro:Fangio-MB-W196-3lMotor-1986.jpg
O primeiro Campionato Mundial de Fórmula 1 foi o de {{F1|1950}}, sendo o [[Gran Premio do Reino Unido de 1950|Gran Premio do Reino Unido]], o [[13 de maio]] no [[Circuíto de Silverstone]], o que tivo a honra de inaugura-la competición. Nese ano, e tras sete carreiras disputadas, o [[italia]]no [[Giuseppe Farina]], cun [[Alfa Romeo]], foi o primeiro gañador do Campionato, rematando só a tres puntos de distancia do seu compañeiro na escudería, o [[Arxentina|arxentino]] [[Juan Manuel Fangio]]. Mais o arxentino sería quen de gañar 5 títulos nos 7 anos vindeiros, sendo a súa xeira interrompida unicamente por [[Alberto Ascari]] en {{F1|1952}} e {{F1|1953}}, converténdose dese xeito no grande dominador da primeira década da Fórmula 1.
Liña 33:
=== Os "garaxistas" ({{f1|1959}}- {{f1|1980}}) ===
[[Ficheiro:1971 Emerson Fittipaldi, Lotus 72 (kl).JPG|miniatura
En {{F1|1958}} prodúcese o primeiro cambio importante na configuración estrutural dos monoprazas, cando [[Cooper Car Company|Cooper]] comeza a colocar os seus motores na parte media do automóbil. Este deseño mostrouse eficaz cando en {{F1|1959}}, [[Jack Brabham]] conseguiu o título de pilotos cun monopraza con esta característica, repetindo en {{F1|1960}}. Para {{F1|1961}}, tódolos coches xa adaptaran este troco.
Liña 43:
=== A Fórmula 1 como negocio ({{f1|1981}} - {{f1|2000}}) ===
[[Ficheiro:Ayrton Senna 1988 Canada.jpg
Esta disputa entre a FISA e a FOCA remataba en [[1981]] co asinamento do primeiro [[Acordo da Concordia]]. Este Pacto é un contrato subscrito pola [[Formula One Management]] (FOM) e o conxunto das escuderías que asegura a repartición dos cartos procedentes da venda dos dereitos de retransmisión televisiva dos eventos, e que contribuíu de xeito decisivo a que [[Bernie Ecclestone]] se asegurara o control financeiro da Fórmula 1. Foi renovado en [[1992]], en [[1997]] e en [[2007]]. Porén, en [[1993]] unha reestruturación da FIA desmantelou a FISA, eliminándoa do panorama institucional.
Liña 56:
Canto a competición en se mesma, [[Team McLaren|McLaren]], primeiro con motores [[Porsche]] e logo cos de [[Honda Racing F1 Team|Honda]], dominou a meirande parte da década dos 80, mentres que [[WilliamsF1|Williams]], con motores [[Renault F1 Team|Renault]], gañou catro títulos a mediados dos 90. Estas dúas escuderías, [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] e [[Renault F1 Team|Renault]] (antigamente [[Benetton Formula|Benetton]]) conseguiron gañar tódolos campionatos disputados dende {{F1|1984}} até a actualidade. Por ese motivo, son alcumados como "''Os Catro Grandes''".
Durante parte destes anos, moita atención pública estaba enfocada á rivalidade entre [[Ayrton Senna]] e [[Alain Prost]] dende {{F1|1988}} até {{F1|1993}}, data en que Prost se retirou do mundo da Fórmula 1 como piloto,
=== O retorno dos grandes fabricantes ({{f1|2001}} - {{f1|2009}}) ===
[[Ficheiro:M schumacher box cheste 2006-02.jpg|miniatura
Os grandes dominadores do comezo desta etapa e até a súa retirada en {{F1|2006}}, foron [[Michael Schumacher]] e unha rexurdinte [[Scuderia Ferrari]]. O tándem formado por piloto e equipo levou ó [[Alemaña|alemán]] a acada-la vitoria en cinco Campionatos Mundiais consecutivos ({{F1|2000}} a {{F1|2004}}), que sumados ós dous que conseguiu en {{F1|1994}} e {{F1|1995}} con [[Benetton Formula|Benetton]] convertíano, cun total de sete, no piloto con máis copas de Campión Mundial na súa vitrina, superando ós cinco de Fangio. Alén diso, lograron esnaquizar unha grande cantidade de marcas, por exemplo, en {{F1|2001}}, Schumacher bate o récord de Grandes Premios gañados, que estaba en posesión de [[Alain Prost]] con 51, pasando a estar en 91 no momento da súa retirada; en {{F1|2004}}, tras gañar 13 de 18 probas disputadas, acada o récord de GP's gañados nunha única tempada; batiu a marca de putos totais acadados con 1369. Porén, en {{F1|2005}}, [[Fernando Alonso]] e [[Renault F1 Team|Renault]] conseguiron alzarse con ambos títulos, repetindo en {{F1|2006}}. Alonso sería así o piloto máis mozo en levar o Campionato de Pilotos, e tamén o máis mozo en ser bicampión. Mais en {{F1|2007}}, e tras unha tempada moi convulsa e polémica entre [[Team McLaren|McLaren]] e os seus dous pilotos, o propio Alonso e [[Lewis Hamilton]], e [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] e os seus dous, [[Felipe Massa]] e [[Kimi Räikkönen]], sería este derradeiro o que acadaría o título final tras remontar 17 puntos en dúas carreiras.
Liña 94:
Na primeira fase, de 15 minutos de duración, os 22 coches toman a saída e dan tódalas voltas que desexen dentro do tempo establecido, e dos que 6, os que teñan os peores tempos, son eliminados. A segunda fase ten a mesma estrutura, iniciándose cos 16 coches restantes. Nestas dúas roldas os monoprazas poden cargar todo o combustible que os enxeñeiros das escuderías crean oportuno.
Na terceira fase, de tamén 15 minutos, toman parte os mellores 10 coches da segunda fase. Os mecánicos xa deben cargar a gasolina coa que o monopraza vai toma-la saída na carreira, que é pesada antes de saír ó ''pit lane''. A organización repón o combustible utilizado en base a un cálculo de consumo por volta prefixado, e só ten en conta as voltas que baixen do 110% do tempo da ''[[Pole Position|pole]]'', porcentaxe que sobe ó 120 en caso de que sexan voltas de saída ou de entrada en boxes. En calquera outro caso o combustible non será
O domingo celébrase a [[Carreira de Fórmula 1|carreira]]. Comeza cunha volta de quecemento, que os pilotos acostuman aproveitar para aumenta-la temperatura dos pneumáticos e ve-lo estado da pista. Despois dela, os pilotos volven á grella de saída colocándose na orde establecida na cualificación e prepáranse para comeza-la carreira en si. Se un piloto non é capaz de arrancar na volta de quecemento e o resto o adiantan, debe comezar dende o derradeiro posto, pero se non é adiantado por tódolos pilotos, pode volver ó seu posto orixinal. Ademais, o condutor ten a posibilidade de saír dende boxes se hai problemas de última hora, tendo que esperar a que pasen todos antes de poder comezar a correr.
Liña 108:
==== O coche de seguridade ====
{{Artigo principal|Coche de seguridade}}
[[Ficheiro:2009 Turkish GP safety car.jpg
O [[coche de seguridade]], tamén coñecido polo seu nome en inglés ''Safety Car'', é o vehículo pertencente á organización encargado de neutralizar a carreira agrupando aos participantes cando a Dirección de Carreira así o requira, xa fóra por un accidente ou por eventos
Cando Dirección de Carreira da a orde, o Safety Car sae inmediatamente coas luces laranxas acendidas, sendo irrelevante a posición dos monoprazas na pista. Amósase a bandeira de aviso regulamentaria e nos monitores de tempos aparece a mensaxe ''"SAFETY CAR DEPLOYED"'' (en galego ''"Coche de seguridade
O seu primeiro uso foi no [[Gran Premio de Canadá de 1973]], aínda que até 1993 non se volveu a usar de
==== O coche médico ====
{{Artigo principal|Coche médico}}
[[Ficheiro:Sebastien Buemi driving medical car.jpg
O [[coche médico]] (en inglés ''medical chase car'') sitúase en todas as carreiras na saída do [[pit lane]]. Nel, alén do condutor, que desde o comezo da temporada {{F1|2009}} é [[Alan van der Meuwe]]<ref>[http://www.thef1.com/noticias/noticias-2009/marzo-2009/el-coche-medico-de-la-f1-tiene-nuevo-piloto El coche médico de la F1 tiene nuevo piloto.] {{es}} ''en thef1.com''. Consultado o 06-08-2009.</ref>, vai o Delegado Médico Xefe da FIA, o [[Gary Harstein|Dr. Gary Harstein]].<ref>[http://www.formula1.com/inside_f1/safety/medical_and_track_safety/7439.html Medical and Track Safety - Medical] {{en}} ''en formula1.com''. Consultado o 06-08-2009.</ref> A súa misión é levar ao doutor o antes posible ao sitio do accidente para que o piloto ou pilotos accidentados poidan recibir os primeiros coidados médicos, e reanimalos e estabilizalos se cómpre. Tamén ten o labor de seguir os vehículos participantes durante a primeira volta ao circuíto ou se isto non é posible, até onde o sexa, para atender rapidamente aos pilotos en caso de accidente.<ref>{{cita libro
| autor= RFEDA
Liña 137:
Os encargados de realizar as penalizacións son os comisarios de pista. As penalizacións adoitan levarse a cabo por algúns feitos tales como: saltarse a saída, manobras perigosas, facer caso omiso ás bandeiras, ir demasiado rápido na rúa de boxes etc. Dependendo, ao seu xuízo, da severidade da actuación incorrecta e ilegal, determinarán cal dos castigos seguintes será utilizado:<ref>{{Cita web|título=FIA Reglamento y Regulaciones: 2006. Penalizaciones a pilotos|editorial=www.formula1.com|fecha=|url=http://www.formula1.com/insight/rulesandregs/20/5247.html}}</ref>
* '''Stop-and-go''' ("pare e siga"): o piloto deberá entrar en boxes e
* '''Drive-through''' ("pase e siga"): consiste en obrigar a un piloto a pasar pola rúa dos boxes sen deterse.
* '''Penalización con dez postos''': nesta penalización o piloto deberá de retroceder 10 posicións na seguinte carreira. Na clasificación, esta penalización habitualmente sucede polo cambio dun motor que non terminou o ciclo de dous grandes premios seguidos, perdendo 10 postos na grella de saída.
Liña 195:
== Escuderías ==
{{
[[Ficheiro:Minardi_garage.jpg
Unha '''escudería''' é cada un dos equipos que compite polo título de Campión Mundial de Construtores e axuda a se proclamar Campión Mundial de Pilotos a cada un dos seus condutores titulares aportándolles o coche e o material necesario. A [[Ferrari|Scudería Ferrari]] ten o récord de Campionatos Mundiais de Construtores, con 14 dende 1950.
Liña 202:
Após practicamente desaparecer de maneira total da competición a principios da década dos 80, os equipos dos grandes fabricantes volveron a partir da década dos 90, conformando na actualidade a metade da grella, coa presenza de [[Toyota]], [[BMW]], [[Ferrari]], que é propiedade de [[FIAT]], [[Honda]] e [[Renault]]. Alén diso, [[Mercedes-Benz]] é dono do 40% de [[McLaren]] e fabrica os motores do equipo. O resto merca os motores doutras escuderías ou de [[Cosworth]], o último construtor externo polo momento, retirado da competición dende que finalizou o seu contrato con [[WilliamsF1]] en [[2006]].
[[Ficheiro:PresupostoF1.PNG|miniatura|esquerda
Ó inicio da competición en [[Campionato Mundial de Fórmula 1 de 1950|1950]] só oito equipos estaban apuntados, dos que varios retiraríanse axiña debido ós grandes gastos que esta competición carrexa. De feito, era tal a falta de competición que na meirande parte da primeira década de historia as grellas completábanse con coches procedentes da [[Fórmula 2]]. [[Ferrari]] é a única escudería que disputou tódolos Campionatos Mundiais ata a actualidade, sendo en [[Campionato Mundial de Fórmula 1 de 2006|2006]] once os equipos en competición con dous monoprazas cada un, estando prevista a ampliación do número a doce coa entrada do equipo [[Prodrive]], encabezado por [[David Richards]] <ref>{{En}} [http://www.fia.com/mediacentre/Press_Releases/FIA_Sport/2006/April/280406-02.html. A confirmación de Max Mosley da entrada de Prodrive na web oficial da FIA]</ref>, con data indefinida<ref>{{Es}} [http://f1.gpupdate.net/es/noticias/2007/11/23/prodrive-no-competira-en-la-f1-en-2008/ Prodrive non competirá na Fórmula 1 en 2008, en gpupdate.com]</ref>. A pesar de que os equipos moi poucas veces dan información sobre os seus orzamentos, estímase que van dende os 50 ós 500 millóns de dólares <ref>''[[F1 Racing]]'', páxina 73 do número 86, de abril de 2006.</ref>. Deses orzamentos, o 50% destínanse ao desenvolvemento do motor, e preto dun 9% a I+D<ref>''[[F1 Racing]]'', marzo de 2007</ref>.
Liña 211:
== Pilotos ==
{{VT|Lista de pilotos de Fórmula 1|Lista de pilotos campións do mundo de Fórmula 1}}
[[Ficheiro:Montoya, M Schumacher, Alonso.jpg
O '''piloto''' é o profesional encargado de conducir o monopraza nas diferentes probas ou adestramentos. Aínda que o número de mulleres que participaron ao longo da historia foi moi pequeno, está permitida a súa participación, sendo a máis exitosa [[Lella Lombardi]], que rematou no sexto lugar no [[Gran Premio de España de 1975]]<ref>{{En}} [http://emagazine.credit-suisse.com/article/index.cfm?fuseaction=OpenArticle&aoid=83811&lang=EN A muller na Fórmula 1, artigo na web de Credit Suisse, patrocinador de BMW Sauber]</ref>. O piloto máis premiado da historia da Fórmula 1 é [[Michael Schumacher]], posuidor de sete Campionatos Mundiais.
Liña 254:
{{Artigo principal|Gran Premio de Fórmula 1}}
{{VT|Lista de Grandes Premios de Fórmula 1|Historia dos Grandes Premios automobilísticos}}
[[Ficheiro:2006 Malaysian Grand Prix.jpg|miniatura
Os '''Grandes Premios''', '''Grands Prix''' ou '''GP's''', son actualmente cada unha das probas puntuábeis para o Campionato Mundial de Fórmula 1. Compóñense de tres tipos de probas, os [[Adestramentos libres de Fórmula 1|adestramentos libres]], a [[Calificación de Fórmula 1|cualificación]] e a propia [[Carreira de Fórmula 1|carreira]]. Así e todo, non tódalas carreiras puntuábeis para o Campionato até [[1961]] foron Grandes Premios, incluíanse tamén as [[500 Millas de Indianápolis]].
Liña 330:
== Circuítos ==
{{VT|Lista de circuítos da Fórmula 1}}
[[Ficheiro:Ims_aerial.jpg|miniatura
[[Ficheiro:Formula_1_all_over_the_world.svg|miniatura
Os '''circuítos''' son lugares especialmente preparados onde se dispuntan os Grandes Premios de Fórmula 1, aínda que hai excepcións, como as carreiras urbanas, que se disputan nas rúas dunha cidade determinada.
Liña 359:
=== Os seareiros ===
[[Ficheiro:25 September 2005 BrazilGP.jpg
A Fórmula 1 é o deporte máis caro do mundo, e como tal a súa economía inflúe na dos países que posúen algún Gran Premio ou nos que algunha escudería ten a súa base. Por mor diso, o seu estado económico e as decisións políticas internas son moi observadas dende fóra. Tradicionalmente o terreo principal de operacións da Fórmula 1 foi [[Europa|o continente europeo]], pero nos últimos tempos o deporte vaise facendo máis internacional, ata o punto de que na actualidade tres das escuderías teñen base [[Asia|asiática]], onde a acollida do automobilismo é bastante boa.
Liña 408:
* Tremayne, David & Hughes, Mark (1999). ''The Concise Encyclopedia of Formula One''. Parragon.
=== Outros artigos ===
* [[Federación Internacional do Automóbil|FIA]]
* [[FOCA]]
* [[FISA]]
* [[GP2]]
* [[Fórmula 3]]
* [[World Series by Renault]]
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.
* [http://www.
* [http://www.f1racing.net/es f1racing.net, a web da revista, con novas, entrevistas etc...] {{Es}}
* [http://www.f1-facts.com/ F1 Facts, Estatísticas completas da Fórmula 1 ó longo da súa historia.] {{En}}
▲* [http://www.f1db.com/tiki-index.php F1db, Base de datos de Fórmula 1.] {{En}}
{{Fórmula 1}}
{{Campionatos F1}}
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Artigos destacados]]
[[Categoría:Fórmula 1| ]]
|