Gales: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Banjo (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
Breogan2008 (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
Liña 47:
O '''País de Gales''' ([[Lingua galesa|Galés]]: ''Cymru''; IPA pronunciado: /ˈkəmrɨ/, “Camri aproximadamente”) é unha das catro nacións constitutivas do [[Reino Unido]], situada nunha [[península]] ó suroeste da illa de [[Gran Bretaña]] e limitada polos condados ingleses de Cheshire, Shropshire,Herefordshire, e de Gloucestershire ó leste, a [[canle (enxeñería)|canle]] de Bristol (Môr Hafren) ó sur, o canal de San Xurxo (Sianel San Siôr) ó suroeste, e o mar irlandés (Môr Iwerddon) ó oeste e ó norte, e tamén polo [[Estuario|esteiro]] do [[río Dee]] (Afon Dyfrdwy) no nordeste. En total cobre un área de 20.720 km de norte a sur e duns 96 km de leste a oeste. Na actualidade conta cunha poboación de case tres millóns de habitantes e as cidades máis poboadas son Cardiff, capital de Gales que conta con 300.000 habitantes, e Swansea con 190.000.
 
O ascetismo monastisco galés, un sistema lexislativo secular altamente desenvolvido (Cyfraith Hywel) e unha tradición literaria distintiva ilustran un sentido forte da identidade cultural, que emerxeu nos [[pobo galés|galeses]] despois do retiro romano de Gran Bretaña no [[século V]]. Dos principais principados e reinos que existían en Gales, Gwynedd conservou a independencia ata o século XIII, cando foi conquistado tamén por [[Inglaterra]]. Porén, a anexión e a abolición formais da lei galesa non ocorreron ata o século XVI. O país de Gales (con todas as rexións unidas baixo un goberno) nunca foi un estado soberano, aínda que un número de principados rivais seguían sendo independentes ata a conquista inglesa. A partir do [[século XIX]] o País de Gales converteuse nunha das rexións máis industralizadas da época, proveendo ó imperio británico e ás súas colonias extensas cantidades de carbón e de aceiro. O sector do servizo alcanzou só recentemente á industria como principal sector na economía de Gales. A pesar dun [[PIB]] máis baixo que o doutras rexións da [[Gran Bretaña]], o diferencial entre o nivel de vida no País de Gales, con outras partes de Gran Bretaña, non é excesivamente pronunciado. A partir do [[século XX]] ten lugar un renacemento da conciencia nacional galesa (xunto cunha revogación na declinación da [[lingua galesa]]).
== Etimoloxía ==
O nome [[Lingua inglesa|inglés]] para País de Gales orixínase da palabra xermánica Walha, significando “estranxeiro” ou “foráneo”. O mesmo termo aparece tamén en” - wall " de [[Cornwall]]. Os [[pobo galés|galeses]] chámanse a si mesmos ''cymry'', “compatriotas”, e chaman ó seu país Cymru, que se pensa que significa “terra dos compatriotas” en galés antigo; isto fai referencia ao seu coñecemento que eran os habitantes orixinais do País de Gales (e tamén de Gran Bretaña en virtude dos seus antepasados britanos), e tamén para distinguirse dos invasores estranxeiros de Gran Bretaña, os anglosaxóns (ingleses). Hai tamén unha lenda medieval atopada na ''Historia Regum Britanniae'' de Sieffre o Fynwy (Geoffrey de Monmouth) que derive do nome de Camber (tamén escrito como Kamber),fillo de Brutus e, segundo a lenda, do rei epónimo de Cymru (Cambria en latín); esta porén era en meirande parte froito da imaxinación de Geoffrey. Cumberland e Cumbria no norte de Inglaterra derivan os seus nomes da mesma palabra antiga.
 
== Historia ==
Liña 62:
"Na súa formulación, había un grao de consulta cos reis de Powys e de Gwent. Na alta montaña preto de Trelystan, o dique vira ó leste, deixando eses fértiles terreos nas mans de Gales; preto de Rhiwabod, foi deseñado para asegurarse de que Cadell ap Brochwel mantivese a posesión da fortaleza de Penygadden. E para Gwent Offa tiña o dique construído claramente coa intención de recoñecer que o curso do río Wye e o seu tráfico pertencían ó reino de Gwent".
 
O Offa´s Dyke sería en gran parte a fronteira entre e[[pobo galés|galeses]] e ingleses durante varios séculos, aínda que os galeses recuperarían cara ao [[século XII]] a área entre o [[río Dee]] e o Conwy, entón coñecidos como o Perfeddwlad. Cara ao século as fronteiras do leste cos anglosaxóns foran fixadas amplamente.
 
=== Medievo ===
As terras meridionais e do leste perdidas a mans dos invasores coñecíanse en Galés como Lloegyr ([[Lingua galesa|Galés]] moderno Lloegr), que puideron referirse ó reino de Mercia orixinariamente, e que veu referirse a Inglaterra na súa totalidade. As tribos xermánicas que agora dominaban estas terras foron chamadas Saeson, significando "Saxóns". Os anglosaxóns, alternadamente, etiquetaron os Romano-Britanos como Walha, significando o "estranxeiro". Os [[pobo galés|galeses]] continuaron chamándose a si mesmos Brythoniaid (britanos), aínda que o primeiro uso de Cymru e de Cymry atopase dende 633 no [[Y Gododdin|Gododdin]] de [[Aneirin]]. En Armes Prydain, escrito arredor de 930, as palabras Cymry e Cymro utilízanse como 15 veces. Non será sobre o [[século XII]] en que o termo Cymry comece a acadar o mesmo uso que Brythoniaid nos escritos.
 
A partir do ano 800, unha serie de unións dinásticas levarían ó reinado de Rhodri Mawr (R. 844-877) de Gwynedd e de Powys. Os seus fillos alternadamente crearían tres dinastías principais (Aberffraw para Gwynedd, Dinefwr para Deheubarth, e Mathrafal para Powys), cada unha competindo pola hexemonía sobre as outras. Un neto de Rhodri, Hywel Dda (r.900-950) de Deheubarth a través das súas herdanzas maternais e paternais de Dyfed e de Seisyllg, expulsa os Aberffraw de Gwynedd e de Powys, e codifica a lei galesa en 930, finalmente indo nunha peregrinación a Roma (alegando que o facía para que os códigos da lei fosen bendicidos polo Papa). Maredudd ab Owain (r.986-999) de Deheubarth (neto de Hywel), (outra vez) expulsa temporalmente á liña de Aberffraw polo control de Gwynedd e Powys. Un descendente de Maradudd (a través da súa filla a princesa Anghared) Gruffydd ap Llywelyn (r.1039-1063) conquistaría os reinos dos seus primos en Powys, e incluso amplía a súa autoridade en Inglaterra. Owain Gwynedd (1100-1170) da liñaxe de Aberffraw foi o primeiro príncipe galés en usar o titulo de ''princeps Wallensium'' (príncipe dos galeses) a raíz da súa vitoria nas montañas de Berwyn, segundo o historiador John Davies. A dinastía de Aberffraw perdería a súa preeminencia co neto de Owain Gwynedd, Llywelyn Fawr (o grande) (b.1173-1240), recibindo a homenaxe de outros señores galeses en 1216 no consello de Aberdyfi, converténdose no primeiro príncipe de País de Gales. O seu neto Llywelyn II tamén asegurou o seu recoñecemento do título de príncipe de País de Gales por parte de [[Henrique III de Inglaterra]] co [[tratado de Montgomery]] en [[1267]].
Liña 124:
 
== Sociedade e Cultura ==
Hoxe en día, a influencia da veciña [[Inglaterra]] na vida social é total. Malia os anteriores intentos de colonización e subxugación cultural por parte dos ingleses con medidas tales coma a prohibición da lingua ou a inmigración de colonos ingleses, Gales segue a manter unha gran personalidade que é reflectida a través da súa lingua e da súa cultura. Cunha idiosincrasia e uns costumes diferenciados dos do resto do [[Reino Unido]], a actual sociedade galesa carece de complexos e mantén os seus costumes fronte aos ingleses. Nos diversos pubs que nas cidades e, sobre todo, vilas galesas pódense atopar mesas redondas compostas por todo tipo de persoas que manteñen coloquios sobre calquera asunto. Os [[pobo galés|galeses]] son un pobo de poetas, cantantes, actores ou narradores, proba diso son os famosos galeses ou de orixes galesas, dos cales moitos atópanse acotío na primeira liña de actualidade e son coñecidos polo mundo enteiro. [[Richard Burton]], [[sir Tom Jones]], [[sir Anthony Hopkins]], [[Catherine Zeta-Jones]], [[Tom Cruise]], [[Susan Sarandon]], [[Russell Crowe]] ou [[Kylie Minogue]]; son exemplos de famosos de orixe galesa ou de parentesco relacionado con Gales.
 
O santo patrón do País de Gales é San David, ou "Dewi Sant", en [[lingua galesa|galés]]. Existe algunha polémica, de cariz nacionalista, sobre o día de San David, o [[1 de marzo]], que, para algúns debería ser festivo público no País de Gales. No mesmo sentido, outros propoñen, tamén para festivo público o [[16 de setembro]] (día en que comezou a rebelión de [[Owain Glyndŵr]]).