Primeira guerra mundial: Diferenzas entre revisións

{{sen notas}}

{{Infobox conflito militar

|imaxe = [[Ficheiro:Gavrilo Princip captured in Sarajevo 1914.jpg|300px]]

|descrición_imaxe = Gavrilo Princip detido en Saraxevo tras o asasinato de Francisco Fernando de Austria

|}}

 

 

Enfrontou inicialmente a [[Francia]], [[Reino Unido]] e mais [[Rusia]] (os [[aliados da Primeira Guerra Mundial|aliados]]) contra [[Alemaña]] (gobernada por [[Guillerme II de Alemaña]]), [[Imperio Austrohúngaro|Austria-Hungría]], [[Bulgaria]] e mais [[Turquía]] (as [[Potencias Centrais]]). O causante da guerra foi o asasinato do arquiduque de Austria en [[Saraxevo]], pero xa houbera tensións durante os anos anteriores, especialmente na construción naval entre o Reino Unido e Alemaña. Máis tarde uniríanse á guerra outros países como os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], [[Italia]] ou o [[Xapón]].

Os vencedores foron os aliados, grazas á axuda de Estados Unidos, que entrou polo afundimento do [[RMS Lusitania]] o {{data|7|05|1915}}, e impuxeron fortes sancións económicas e territoriais a Alemaña, á vez que desmembraron os imperios de Austria-Hungría e Turquía a partir do [[Tratado de Versalles]] en [[1919]]. Creáronse moitos novos estados en Europa: algúns dunha soa nación (como [[Polonia]]) e outros de varias ([[Iugoslavia]], [[Checoslovaquia]]).

 

 

==A orixe da guerra==

No século XIX, as grandes potencias europeas mantiñan un equilibrio de poder pero en constante tensión, a este período chamaríanllle posteriormente a "Paz armada", debido ao imperialismo dos estados europeos tecéranse diversas redes de alianza político militar na que un país veciño buscaba aliarse co país veciño de seu inimigo de tal forma que para a primeira década do século XX se formaran dous bloques, por un lado o capitaneado por Alemaña xunto cos imperios Austrohúngaro e Otomán e do outro lado a tradicional rival Francia xunto con Inglaterra e Rusia.

Na primeira década do século XX consolídanse dous bandos: un central, formado por Italia, o [[Imperio Alemán]] e o [[Imperio Austro-Húngaro]]; e o outro, a ''Entente Cordiale'', formado polo [[Imperio Ruso]] e por Francia. Posteriormente, únese ao segundo grupo o [[Imperio Británico]], que vía no crecemento naval alemán unha ameaza seria. Ata 1914, todos os países organizan as tropas, mercan equipos e trazan diversos plans bélicos durante un periodo coñecido como ''Paz Armada'', en especial o Imperio Ruso, que fora derrotado polo Xapón en 1905 sufrindo unha dura derrota.

 

 

Italia decide non intervir en 1914, rompendo os acordos coas outras potencias centrais. En 1915, a cambio de promesas de conquista territorial a expensas de Austria-Hungría, Italia involúcrase na guerra a favor dos aliados. En outubro de 1914, o Imperio Otomán, axudado polos alemáns, ataca Rusia e entra na guerra no bando das potencias centrais.

 

== Frontes da guerra ==

 

=== Fronte occidental ===

[[Ficheiro:French 87th Regiment Cote 34 Verdun 1916.jpg|miniatura|200px|Soldados franceses nas trincheiras, durante a batalla de Verdún, en 1916.]]

A fronte occidental foi iniciada en 1914 cando o Imperio Alemán atravesou Bélxica para invadir Francia. O máximo avance produciuse no outono do mesmo ano, cando foron repelidos tras a [[Primeira Batalla do Marne]]. A partir dese momento, a fronte estabilizouse ata 1918, construíndose unha serie de trincheiras dende a fronteira suíza ata a costa francesa. Desde ese período a guerra en occidente quedará determinada polos ataques de infantería de trincheira a trincheira, os continuos bombardeos da artillería e aviación, os aramados, as minas, metralladoras e francotiradores. A maior parte das batallas limítase a un ataque masivo da artillería, podendo ser axudada pola aviación, e despois un asalto coa [[baioneta]]. Ningún dos dous bandos conseguiu avanzar de forma significativa ata [[1918]]. As trincheiras carecen da hixiene básica e son unha fonte de infeccións e diversas patoloxías. Os sucesivos intentos, tanto alemáns coma aliados, non conseguen abrir unha fenda en catro anos.

 

=== Fronte oriental ===

A fronte oriental ábrese en 1914 cando o Imperio Alemán e Austria-Hungría mobilizan os seus exércitos contra o Imperio Ruso. Ao longo das fronteiras dispóñense 1.500.000 de austríacos e 1.000.000 de alemáns. A diferenza doutras frontes, a oriental é moito máis móbil e as liñas defensivas varían moito ao longo da guerra. O primeiro en atacar foi o Imperio Ruso que bombardeou Prusia oriental e o leste de Austria. O I e II Exércitos rusos invadiron o leste austríaco e prusiano con bastante sorpresa por parte das potencias centrais. O avance ruso foi detido polos xermanos en Polonia, na batalla de Tannenberg, tras a que ambos exércitos rusos foron esmagados. En 1915, Bulgaria declara a guerra aos aliados e destina os seus exércitos a dúas frontes: unha parte á fronte rusa e outra á fronte dos [[Balcáns]]. Ese mesmo ano, axudará a expulsar aos serbios do seu propio territorio. O Imperio Otomán ataca ao ruso en Armenia e entra na guerra en favor de Alemaña. En xuño de 1916, o xeneral ruso Brusilov organiza un ataque e consegue tomar parte de Austria, pero os alemáns contraatacan e recuperan os territorios no inverno do mesmo ano. En xuño de 1917, os rusos volven á carga, tras asumir o poder [[Aleksandr Kerenskii|Kerenskii]] pero as potencias centrais volven contraatacar e conquistan [[Riga]]. Despois desta derrota, Rusia perde a iniciativa e en novembro estoupa a revolución bolxevique. En 1918, Rusia réndese e a fronte oriental desaparece. Os soldados destinados nela son trasladados á occidental e á fronteira italiana.

 

=== Fronte italiana ===

A fronte italiana instaurouse en 1915 coa entrada de Italia na guerra en favor dos aliados. Antes da guerra, Italia formaba parte da ''Triple Alianza'', xunto con Austria-Hungría e o Imperio Alemán. A pesar da existencia destes acordos, Italia decidiu non axudar aos seus aliados cando se iniciou a guerra en 1914, considerando que os pactos acadados eran tan só defensivos e o conflito serbio-austríaco non era xustificación para involucrarse na contenda. En abril de 1915 deu por non válido este compromiso e en maio declaroulle a guerra a Austria-Hungría, ao Imperio Alemán e ao Imperio Otomán, coa promesa aliada de que obtería territorios austríacos. A fronte estabilizouse axiña en [[Gorizia]] e no [[río Isonzo]], onde Austria estableceu unha liña densa de trincheiras e diversos fortes. As tropas italianas pretendían realizar unha ofensiva rápida e afondar en Austria pronto, pero os transportes eran escasos e o terreo a percorrer, angosto. Despois de numerosos ataques apenas se movera a liña. Durante dous anos, Italia lanzou diversos ataques contra as defensas austríacas, sen resultado agás pequenas vitorias parciais. En 1917 produciuse o avance aliado máis importante, debido á necesidade austríaca de enviar efectivos cara a [[fronte oriental (Primeira Guerra Mundial)|fronte oriental]] durante a [[ofensiva de Brusilov]]. En 1918, os alemáns enviaron reforzos tras vencer aos rusos. Reforzaron as liñas defensivas e emprenderon novos ataques empregando tácticas distintas. As defensas italianas estiveron a punto de colapsarse pero aguantaron ata ao final da guerra.

 

=== Fronte balcánica ===

A fronte balcánica foi a primeira fronte da guerra, xa que o ''casus belli'' para Austria-Hungría foi o asasinato en xullo de 1914 do arquiduque Francisco, que se produciu en [[Saraxevo]], capital de [[Serbia]]. O mesmo mes, Austria declara a guerra a Serbia e o mecanismo das alianzas provoca que o conflito se globalice. En agosto comezan as hostilidades pero non é ata 1915 cando os austríacos rompen a fronte. Conquistan a maior parte do país e os serbios deben retirarse ao sur. En 1916 os austríacos conquistan [[Reino de Montenegro|Montenegro]]. O mesmo ano, [[Romanía]] declara a guerra ás potencias centrais e axiña é atacada por Austria. As tropas romanesas deben retirarse ata [[Moldavia]] onde resistirán coa axuda dos rusos. En 1917, [[Grecia]] entra na guerra no bando aliado e un ano despois organízase unha grande ofensiva que consegue a rendición búlgara e libera Serbia.

 

=== Fronte africana ===

En 1914, case toda África estaba colonizada por un ou outro país. As maiores potencias coloniais africanas eran Francia e o Imperio Británico. O Imperio Alemán posuía certos territorios de menor importancia, que foron atacados xa en 1914. [[Togolandia]] e [[Camerún]] foron capturadas ese mesmo ano, mentres que a África do Suroeste alemá foi conquistada en 1915 por soldados [[Suráfrica|surafricanos]]. Non obstante, [[Tanganica]] permaneceu nas mans alemás ata ao final da contenda.

 

=== Fronte asiática ===

En agosto de 1914, o Xapón envía un ultimato ao Imperio Alemán para que lle ceda as súas posesións asiáticas. Alemaña negouse e o Xapón declarou a guerra. Ese mesmo ano, atacou [[Qingdao]], un porto chinés que empregaba a mariña alemá. Ocuparon as illas Marianas e as Carolinas. [[Nova Zelandia]], aliada, ocupou a [[Nova Guinea alemá]].

 

=== Guerra naval ===

A '''gran guerra''' foi unha contenda que se iniciou e finalizou en terra, sendo protagonista a infantería e os equipos blindados. Non obstante, a mariña interviu ao longo de toda a guerra en distintas áreas.

 

* [[Winston Churchill]] combateu na guerra aínda sendo deputado no [[parlamento británico]].

* [[Tolkien]] combateu e escribiu algúns dos relatos do [[Silmarillion]] nas trincheiras.

* [[Harry S. Truman]], presidente dos Estados Unidos, que combateu como oficial de [[artillería]].

* [[Hermann Göring]], piloto de aviación, do escuadron do barón [[Manfred von Richthofen]].

As consecuencias máis graves sufríronas os perdedores da contenda, o Imperio Austro-Húngaro, o Imperio Alemán e o Imperio Otomán. Os tres imperios desapareceron dando lugar a cadansúa república: Alemaña, Austria, Hungría e Turquía. Tamén desapareceu o Imperio Ruso e xurdiu a Rusia revolucionaria. A diferenza reside en que a desaparición dos tres primeiros imperios foi parte dos acordos de paz asinados coas potencias aliadas. En cambio, o Imperio Ruso desapareceu por mor dunha revolución interna iniciada durante a guerra, en 1917.

 

 

O Imperio Austro-Húngaro tamén desapareceu, formándose os estados independentes de Austria, Hungría, Iugoslavia, Checoslovaquia, Eslovenia, Ucraína e Croacia. Tamén se redistribuíron rexións en favor de Italia e Polonia.

 

=== Consecuencias sociais ===

 

=== Consecuencias políticas ===

=== Outros artigos ===

* [[Paz armada]]

* [[Potencias Centrais]]

* [[Potencias do Eixo]]