Wikipedia

Segunda guerra mundial: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
m HombreDHojalata moveu a páxina "Segunda Guerra Mundial" a "Segunda guerra nundial"
minúsculas
Liña 1:
{{1000|C}}
{{Infobox conflito militar
|nome_batalla = Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial
|imaxe = [[Ficheiro:Infobox collage for WWII.PNG|300px]]
|descrición_imaxe = En sentido das agullas do reloxo, comezando dende arriba á esquerda: Forzas chinesas na [[batalla de Wanjialing]], artillería australiana na [[primeira batalla de El Alamein]], bombardeiros [[Junkers Ju 87|Stuka]] alemáns na [[Fronte Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|Fronte Oriental]] en decembro de 1943, forza naval estadounidense na [[invasión do golfo Lingayen]], [[Wilhelm Keitel]] asinando a [[Actas da capitulación alemana (1945)|capitulación de Alemaña en 1945]], forzas soviéticas na [[batalla de Stalingrado]].
|data = [[1 de setembro]] de [[1939]] - [[2 de setembro]] de [[1945]]
|lugar = [[Europa]], [[África]], [[China]], [[Sueste de Asia]], [[Oriente Medio]], [[mar Mediterráneo]], [[océano Atlántico]], [[océano Pacífico]]
Liña 13:
*Comezo da [[Guerra fría]]
|casus = Invasión alemá de [[Polonia]]
|combatentes1 = [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|'''Aliados''']]
{{URS}} <small>(1941&ndash;45)</small><br/>
{{EUA}} <small>(1941&ndash;45)</small><br/>
Liña 38:
|{{MFP}} <small>(1941&ndash;45)</small><br/>
|{{RPM}} <small>(1941&ndash;45)</small><br/>
|<small>[[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|...''Máis'']]</small>
}}
|combatentes2 = [[Potencias do Eixe|'''Eixe''']]
Liña 65:
{{GBRb}} [[Winston Churchill]] <br/>
{{RCHb}} [[Chiang Kai-shek]] <br/>
<small>[[Líderes dos Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|...''e outros'']]</small>
|comandante2 =
{{NAZb}} [[Adolf Hitler]] <br/>
Liña 71:
{{RITb}} [[Benito Mussolini]] <br/>
<small>[[Líderes das Potencias do Eixe|...''e outros'']]</small>
|baixas1 = '''Civís'''<br/>Máis de 45&nbsp;000&nbsp;000<br/>'''Militares'''<br/>Máis de 16&nbsp;000&nbsp;000<br/>'''Totais'''<br/> Máis de 61&nbsp;000&nbsp;000 <small>(1937&ndash;45)</small><br/><small>[[Vítimas da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|...''máis detalles'']]</small>
|baixas2 = '''Civís'''<br/>Máis de 4&nbsp;000&nbsp;000 <br/>'''Militares'''<br/>Máis de 8&nbsp;000&nbsp;000<br/>'''Totais'''<br/> Máis de 12&nbsp;000&nbsp;000 <small>(1937&ndash;45)</small><br/><small>[[Vítimas da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|...''máis detalles'']]</small>
|campaña = Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial
}}
A '''Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial''' foi un conflito armado a escala mundial que durou do [[1 de setembro]] de [[1939]] ó [[2 de setembro]] de [[1945]]. Involucrou á maioría de países do mundo, incluídas todas as [[Potencia mundial|grandes potencias]] que eventualmente formaron dúas alianzas militares opostas: os [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliados]] e o [[Potencias do Eixe|Eixe]]. Foi a guerra de máis alcance da historia, involucrando directamente a máis de 100 millóns de persoas de máis de 30 países. Nun estado de "[[guerra total]]", os principais participantes adicaron a súa capacidade económica, industrial e científica ó completo ó [[esforzo de guerra]], eliminando as distincións entre recursos militares e civís. Marcada polas mortes masivas de civís, incluíndo o [[Holocausto]] no que faleceron uns 11 millóns de persoas e os bombardeos estratéxicos de centros industriais e de poboación nos que faleceron ó redor dun millón de persoas, incluíndo os [[Bombardeo atómico de Hiroshima e Nagasaki|bombardeos de Hiroshima e Nagasaki]], tivo como resultado final un total de entre 50 e 58 millóns de mortes. Isto fixo da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial o conflito militar con maior número de mortos na historia da [[humanidade]].
 
En 1937 o [[Imperio do Xapón]] pretendía dominar [[Asia]] e o [[Pacífico]] e xa estaba [[Segunda guerra sino-xaponesa|en guerra]] coa [[República da China (1912–1949)|República da China]], mais a data de inicio da guerra mundial dátase xeralmente no 1 de setembro de 1939 coa [[invasión de Polonia]] por parte de [[Alemaña Nazi|Alemaña]] e as subsecuentes declaracións de guerra de Alemaña a [[Terceira República Francesa|Francia]] e o [[Reino Unido]]. Dende finais de 1939 ata comezos de 1941, mediante unha serie de campañas militares e [[Pacto Tripartito|tratados]], Alemaña conquistou ou pasou a controlar gran parte da [[Europa]] continental, e formou a alianza do [[Potencias do Eixe|Eixe]] xunto con [[Reino de Italia (1861-1946)|Italia]] e o Xapón. Por medio do [[Pacto Molotov–Ribbentrop|Pacto Molotov-Ribbentrop]] de agosto de 1939, Alemaña e a [[Unión Soviética]] dividiron e anexionaron territorios dos seus veciños europeos, incluíndo [[Invasión soviética de Polonia|Polonia]], [[Guerra de Inverno|Finlandia]], [[Romanía]] e os [[Países Bálticos|países bálticos]]. A guerra continuou entre as principais potencias europeas do Eixe e a coalición do Reino Unido e a [[Commonwealth de Nacións|Commonwealth]], con varias campañas no [[Campaña do Deserto Occidental|norte]] e [[Campaña de África Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|leste]] de [[África]], a [[Batalla de Inglaterra|batalla aérea de Inglaterra]], a [[Blitz|campaña de bombardeo do Blitz]], a [[campaña dos Balcáns (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|campaña dos Balcáns]] e a continuada [[batalla do Atlántico]]. En xuño de 1941 as potencias europeas do Eixe comezaron [[Operación Barbarossa|unha invasión da Unión Soviética]], abrindo o [[Fronte Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|maior teatro de guerra terrestre da historia]], o que bloqueou a gran parte das súas forzas nunha [[guerra de desgaste]]. En decembro de 1941 o Xapón [[Ataque a Pearl Harbor|atacou ós Estados Unidos]] e invadiu [[Invasión xaponesa da Península Malaia|territorios europeos]] no [[océano Pacífico]], conquistando con rapidez gran parte do Pacífico occidental.
 
O avance do Eixe detívose en 1942 cando o Xapón perdeu a [[batalla de Midway]] preto de [[Hawai]], e cando Alemaña sufriu sendas derrotas no [[Segunda Gatalla de El Alamein|norte de África]] e [[Batalla de Stalingrado|Stalingrado]]. En 1943, tras unha serie de derrotas alemás na [[Fronte Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|Fronte Oriental]], a invasión [[Aliados da Segunda Guerra Munidal|Aliada]] de [[Invasión Aliada de Sicilia|Sicilia]] e [[Invasión Aliada de Italia|Italia]] deron como resultado a rendición de Italia. Xunto coas vitorias Aliadas no Pacífico, o Eixe perdeu a iniciativa da guerra e levou a cabo unha retirada estratéxica en tódalas frontes. En 1944 os Aliados Occidentais [[Desembarco de Normandía|invadiron a Francia ocupada por Alemaña]], mentres que a Unión Soviética recuperou o territorio perdido e comezou unha invasión de Alemaña e os seus aliados. Durante os anos 1944 e 1945 os xaponeses sufriron varios reveses no continente asiático, no [[Segunda Campaña de Guangxi|sur]] e [[Batalla de Hunan Occidental|centro]] da China e en [[Campaña de Birmania|Birmania]], mentres que os Aliados conseguiron debilitar á [[Armada Imperial Xaponesa|Armada Xaponesa]] e capturaron varias illas chave do Pacífico Occidental.
 
A guerra en Europa concluíu coa [[Invasión Aliada de Alemaña|invasión de Alemaña]] por parte dos Aliados Occidentais e da Unión Soviética, culminando na [[Batalla de Berlín|captura de Berlín]] e a subsecuente [[rendición incondicional de Alemaña]] o [[Día da Vitoria en Europa|8 de maio de 1945]]. Trala [[Declaración de Potsdam]] dos Aliados o 26 de xullo de 1945 e o rexeitamento do Xapón da rendición baixo os seus termos, os Estados Unidos [[Bombardeo atómico de Hiroshima e Nagasaki|lanzaron bombas atómicas]] nas cidades xaponesas de [[Hiroshima]] e [[Nagasaki]] o 6 e o 9 de agosto respectivamente. Cunha inminente [[Operación Downfall|invasión do arquipélago xaponés]], a posibilidade de novos bombardeos atómicos e a [[Guerra Soviético-Xaponesa de 1945|declaración de guerra da Unión Soviética]] e a [[Invasión Soviética de Manchuria|invasión de Manchuria]], o [[Rencición do Xapón|Xapón rendeuse]] o 15 de agosto de 1945.
 
A Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial alterou os aliñamentos políticos e a estrutura social do mundo. Estableceuse a [[Organización das Nacións Unidas]] co obxectivo de fomentar a cooperación internacional e previr conflitos futuros semellantes, e as [[Potencia mundial|grandes potencias mundiais]] vitoriosas —os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], a [[Unión Soviética]], a [[China]], o [[Reino Unido]] e [[Francia]]— convertéronse en membros permanentes do seu [[Consello de Seguridade das Nacións Unidas|Consello de Seguridade]]. A Unión Soviética e os Estados Unidos xurdiron como [[superpotencia]]s mundiais, preparando o escenario da [[Guerra fría|Guerra Fría]] que duraría 46 anos. Ó mesmo tempo a influencia mundial das potencias europeas diminuíu considerablemente, dando lugar a descolonización de [[descolonización de Asia|Asia]] e [[descolonización de África|África]]. A maioría de países que viron a súa industria danada pola guerra comezaron diversos esforzos para unha [[expansión económica trala Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|recuperación económica]], e a integración política, especialmente [[Integración Europea|en Europa]], xurdiu como un esforzo para atallar conflitos evitando posibles guerras e co obxectivo de crear unha identidade común europea.
 
== Cronoloxía ==
{{AP|Cronoloxía da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial}}
O comezo da guerra en Europa adoita indicarse no 1 de setembro de 1939 coa [[Invasión de Polonia|invasión alemá de Polonia]],{{sfn|Weinberg|2005|p=6}}<ref>{{Cita libro|apelidos=Axelrod|nome= Alan|ano=2007|título=Encyclopedia of World War II|volume=1|isbn=978-0-8160-6022-1|editorial=Infobase Publishing|pp=659}}</ref>{{Sfn|Wells|2013|p=7}} aínda que a declaración de guerra por parte do Reino Unido e Francia non tivo lugar ata dous días despois.<ref>{{Cita web|url=http://www.history.com/this-day-in-history/britain-and-france-declare-war-on-germany|título=Britain and France declare war on Germany|páxina-web=History.com|data-acceso=13 de setembro de 2016}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/invasion_poland_01.shtml|título=Invasion of Poland|nome=Bradley|apelidos=Lightbody|data=30 de marzo de 2011|data-acceso=13 de setembro de 2016|páxina-web=BBC History}}</ref> A data indicada para o comezo da guerra no Pacífico é habitualmente a do comezo da [[segunda guerra sino-xaponesa]], o 7 de xullo de 1937,<ref>{{Cita libro|apelidos1=Förster|nome1=Stig|apelidos2=Gessler|nome2=Myriam|ano=2005|capítulo=The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide|título=A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945|nome-editor1=Roger|apelidos-editor1=Chickering|nome-editor2=Stig|apelidos-editor2=Förster|nome-editor3=Bernd|apelidos-editor3=Greiner|editorial=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-83432-2|p=64}}</ref> pero en ocasións tamén se indica como tal a [[invasión xaponesa de Manchuria]] o 19 de setembro de 1931.<ref>{{Cita libro|apelidos=Ghuhl|nome=Werner|ano=2007|título=Imperial Japan's World War Two: 1931 - 1945|editorial=Transaction Publishers|pp=7, 30|ISBN=978-0-7658-0352-8}}</ref><ref>{{Cita libro|apelidos1=Polmar|nome1=Norman|nome2=Thomas B.|apelidos2= Allen|ano=1991|título=World War II: America at war, 1941–1945|ISBN=978-0394585307}}</ref> Outros autores seguen a opinión do historiador británico [[A. J. P. Taylor]], que afirmou que a guerra sino-xaponesa e a guerra en Europa e nas súas colonias comezou de forma simultánea e que as dúas guerras uníronse nunha soa en 1941,<ref>{{Cita libro|apelidos=Taylor|nome=A. J. P.|ano=1961|título=The Origins of the Second World War|lugar=Londres|editorial=Hamish Hamilton|ol=13791806M|p=vii}}</ref> e outro punto de vista indica que a data de comezo da guerra na [[Segunda Guerra Italo-Abisinia|invasión italiana de Abisinia]] o 3 de outubro de 1935.<ref>{{Cita libro|apelidos=Ben-Horin|nome=Eliahu|ano=1943|title=The Middle East: Crossroads of History|lugar=Nova York|editorial=W. W. Norton & Company|p=169|ol=14295935M|lccn=43013878}}</ref><ref>{{Cita libro|nome=A. J. P.|apelidos=Taylor|ano=1979|título=How Wars Begin|lugar=Londres|editorial=Hamish Hamilton|isbn=978-0-241-10017-2|p=124}}</ref> O historiador británico [[Antony Beevor]] considerou o comezo da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial nas [[batallas de Khalkhin Gol]] entre o Xapón e as forzas de [[Mongolia]] e da Unión Soviética dende maio ata setembro de 1939.{{sfn|Beevor|2012|p=10}} Existe tamén o punto de vista que chega a considerar a [[Primeira Guerra Mundial]] e a Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial como parte da mesma guerra civil europea ou segunda guerra dos Trinta Anos".<ref>{{Cita libro|apelidos=Canfora|nome=Luciano|ano=2006|ano-orixinal=2004|título=Democracy in Europe: A History|editorial=Blackwell Publishing|isbn=978-1-4051-1131-7|p=155}}</ref><ref>{{Cita libro|apelidos=Prins|nome=Gwyn|ano=2002|título=The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century|editorial=Routledge|isbn=978-0-415-36960-2|p=11}}</ref>
 
Da mesma forma non hai un acordo total na data exacta do fin da guerra. Polo xeral acéptase que a guerra finalizou co [[armisticio]] do 14 de agosto de 1945 (o [[Día da Vitoria sobre o Xapón]]), no lugar da rendición formal do Xapón o 2 de setembro de 1945.<ref>{{Cita web|url=http://www.history.com/topics/world-war-ii/v-j-day|título=V-J DAY|páxina-web=History.com|data-acceso=13 de setembro de 2016}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/2/newsid_3582000/3582545.stm|título=1945: Japan signs unconditional surrender|páxina-web=BBC On This Day|data-acceso=13 de setembro de 2016}}</ref> Algunhas das consecuencias e eventos posteriores causados pola guerra inclúense en ocasións como parte da mesma. O [[Tratado de San Francisco|tratado de paz co Xapón]] foi asinado en 1951, formalizando varias cuestións pendentes como por exemplo as compensacións os prisioneiros de guerra Aliados que foran vítimas de atrocidades,<ref>{{Cita libro|apelidos=Masaya|nome=Shiraishi|ano=1990|título=Japanese Relations with Vietnam, 1951–1987|editorial=SEAP Publications|isbn=978-0-87727-122-2|p=4}}</ref> e outros autores chegaron incluso a considerar que a guerra non rematou realmente ata o colapso da [[Unión Soviética]] e o fin da [[Guerra Fría]], cualificando a esta última como unha continuación da Segundasegunda Guerraguerra mundial.<ref>{{Cita libro|url=https://books.google.com.mx/books?id=TfzsCwAAQBAJ&pg=PT61&dq=world+war+2+end+date&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjH5cKusIzPAhVGBiwKHc8HC20Q6AEILTAD#v=onepage&q=world%20war%202%20end%20date&f=false|título=Reconstructing Conflict: Integrating War and Post-War Geographies|nome=Colin|apelidos=Flint|nome-editor=Scott|apelidos-editor=Kirsch|editorial=Routledge|ano=2016|isbn=9781317070320}}</ref> Así mesmo, ata 1990 non se asinou o [[Tratado Dous Máis Catro]] que permitiu a [[reunificación alemá]] e resolveu outras cuestións relacionadas con orixe na Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial.<ref>{{cita web|título=Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany - September 12, 1990|url=http://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|editorial=U.S. Diplomatic Mission to Germany/Public Affairs/Information Resource Centers|data-acceso=6 de maio de 2012}}</ref>
 
== Contexto histórico ==
Liña 119:
{{AP|Guerra civil española}}
[[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|miniatura|dereita|Ruínas de [[Gernika-Lumo|Guernica]] tralo [[bombardeo de Guernica|bombardeo]] por parte da [[Lexión Cóndor]]]]
Tralo estalido da guerra civil en [[España]], Hitler e Mussolini prestaron apoio militar ós [[Bando nacional|sublevados nacionalistas]] liderados polo xeneral [[Francisco Franco]],<ref name="Payne"/><ref>{{cita libro|título=Italian Intervention in the Spanish Civil War|nome=John F.|apelidos=Coverdale|editorial=Princeton University Press|ano=2015|isbn=9781400867905|p=74}}</ref> mentres que a Unión Soviética apoiou o goberno existente, a [[Segunda República Española|Segunda República]].<ref>{{cita libro|capítulo=Foreign Intervention in the Spanish Civil War|título=The Republic and the Civil War in Spain|pp=213-238|ano=1971|doi=10.1007/978-1-349-00058-6_11|isbn=978-1-349-00058-6|serie=Problems in Focus Series|editorial=Macmillan Education|nome-editor=Raymond|apelidos-editor=Carr|nome=Robert H.|apelidos=Whealey}}</ref> Máis de 30&nbsp;000 voluntarios estranxeiros, coñecidos como as [[Brigadas Internacionais]], tamén loitaron no bando republicano contra os nacionalistas. Tanto Alemaña como a Unión Soviética empregaron esta [[guerra delegada]] como unha oportunidade para probar en combate as súas armas e tácticas máis avanzadas. O [[bombardeo de Guernica]] por parte da [[Lexión Cóndor]] en abril de 1937 provocou unha preocupación global temendo que a seguinte gran guerra incluiría [[bombardeo estratéxico|bombardeos de terror]] extensivos sobre brancos civís.<ref>{{Cite book|author=Beevor|nome=Antony|ano=2006|título=The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936–1939|editorial=Weidenfeld & Nicolson|isbn=978-0-297-84832-5|pp=258–60}}</ref><ref>{{Cita libro|apelidos=Budiansky|nome=Stephen|ano=2004|título=Air Power: The Men, Machines, and Ideas that Revolutionized War, from Kitty Hawk to Gulf War II|editorial=Viking|isbn=978-0-670-03285-3|pp=209–11}}</ref> Por outra banda, segundo [[Tony Judt]] "a estratexia comunista en España resultou ser un ensaio para a toma de poder en Europa Oriental tras 1945".<ref>{{Cita libro|apelidos1=Judt|nome1=Tony|apelidos2=Snyder|nome2=Timothy|ano=2012|título=Thinking the Twentieth Century: Intellectuals and Politics in the Twentieth Century|editorial=William Heinemann|isbn=978-0-434-01742-3|p=190}}</ref> Finalmente, o bando nacional gañou a guerra civil en abril de 1939. Franco, agora [[ditadura|ditador]] do país, levou a cabo negociacións e acordos con ámbolos dous bandos durante a Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial, enviando á [[División azul]] a loitar na [[Fronte Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|fronte oriental]] baixo ordes alemás,<ref name="DivAzul"/> aínda que España permaneceu neutral e non chegou a participar de forma activa no conflito.<ref name="Payne">{{cita libro|apelidos=Payne|nome=Stanley G.|título=Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II|editorial=Yale University Press|ano=2008|isbn=9780300122824|p=20, 146, 269}}</ref>
 
=== Invasión xaponesa da China ===
Liña 130:
<!-- {{AP|Conflitos fronteirizos soviético-xaponeses}} -->
[[Ficheiro:Battle of Lake Khasan-Red Army gunners in the interval.jpg|miniatura|dereita|Unidade de [[artillería]] soviética na [[Batalla do Lago Kazán]] en 1938]]
A mediados e finais dos anos 1930 as forzas xaponesas en [[Manchukuo]] mantiveron conflitos fronteirizos esporádicos coa Unión Soviética e [[Mongolia]]. O exército imperial xaponés favoreceu a doutrina ''[[Hokushin-ron]]'' que poñía énfase na expansión do Xapón cara ó norte,<ref name="doutrinas1">{{Cita publicación periódica|apelidos1=Dollery|nome1=Brian|nome2=Zane|apelidos2=Spindler|nome3=Craig|apelidos3=Parsons|título=Nanshin: Budget-Maximizing Behavior, the Imperial Japanese Navy and the Origins of the Pacific War|revista=Public Organization Review|volume=4|número=2|ano=2004|pp=135-155|doi=10.1023/B:PORJ.0000031626.61125.6c}}</ref><ref name="doutrinas2">{{cita publicación periódica|apelidos=Watanabe|nome= Akio|título=Pacific Ocean and US-Japan Relations: A Way of Looking Back at the 20th Century, The|revista=San Diego Int'l LJ|volume=6|ano=2004|páxina=19|url=http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/sdintl6&div=9&id=&page=}}</ref> pero non conseguiu manter esta política por mor das derrotas sufrida nas [[batallas de Khalkhin Gol]] en 1939<ref>{{Cita libro|apelidos=Goldman|nome=Stuart D.|título=Nomonhan, 1939; The Red Army's Victory That Shaped World War II|ano=2012|editorial=Naval Institute Press|ISBN=978-1-59114-329-1|pp=163, 164}}</ref> e a procura alemá dunha neutralidade cos soviéticos. O Xapón e a Unión Soviética firmarían eventualmente un [[Pacto de Neutralidade Soviético-Xaponés|pacto de neutralidade]] en abril de 1941,<ref>{{cita libro|apelidos= Slavinsky|nome= Boris|ano= 2003|título=The Japanese-Soviet Neutrality Pact -A Diplomatic History 1941-1945|editorial= Routledge| isbn = 0-203-30083-1}}</ref> e o Xapón adoptou a doutrina ''[[Nanshin-ron]]'' favorecida pola armada,<ref name="doutrinas1"/><ref name="doutrinas2"/> mudando os seus obxectivos cara ó sur e dando lugar á eventual guerra cos [[Estados Unidos]] e os [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliados]].<ref>{{cita novas|apelidos=Goldman|nome=Stuart D. |data=28 de agosto de 2012 |título=The Forgotten Soviet-Japanese War of 1939 |data-acceso=26 de xuño de 2015 |xornal=The Diplomat |url=http://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/}}</ref><ref>{{cita web |nome=Timothy|apelidos= Neeno |data-acceso=26 de xuño de 2015 |título=Nomonhan: The Second Russo-Japanese War |páxina-web=MilitaryHistoryOnline|url=http://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx}}</ref>
 
=== Tratados e ocupacións en Europa ===
Liña 191:
 
[[File:Second world war europe animation small.gif|thumb|300px|dereita|Teatro de guerra europeo de 1939 a 1945.
{{lenda|red|[[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliados occidentais]] e [[Unión Soviética|URSS]] dende 1941}}
{{lenda|green|[[Unión Soviética|URSS]] ata 1941}}
{{lenda|blue|[[Potencias do Eixe|Eixe]] e [[Francia de Vichy]]}}
{{lenda|#e5e5e5|Neutrais}}]]
O desprazamento de tres cuartos das tropas do Eixe e da maioría das súas forzas aéreas dende Francia e o Mediterráneo central cara á [[Fronte Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|Fronte Oriental]]{{sfn|Glantz|2001|p=9}} deulle pé ó Reino Unido a reconsiderar a súa estratexia global.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Farrell|nome=Brian P.|ano=1993|título=Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941|revista=Journal of Military History|volume=57|número=4|pp=599–625|jstor=2944096|doi=10.2307/2944096}}</ref> En xullo de 1941 formou xunto á Unión Soviética unha [[Tratado anglo-soviético|alianza militar contra Alemaña]],<ref>{{Cita libro|apelidos=Keeble|nome=Curtis|ano=1990|capítulo=The historical perspective|nome-editor1=Alex|apelidos-editor1=Pravda|nome-editor2=Peter J.|apelidos-editor2=Duncan|título=Soviet-British Relations Since the 1970s|editorial=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-37494-1|p=29}}</ref> [[Invasión anglo-soviética de Irán|invadindo]] [[Irán]] para asegurar o [[Corredor Persa]] e os [[campo petrolífero|campos petrolíferos]] iranianos,<ref>{{Cita libro|apelidos1=Bueno de Mesquita|nome1=Bruce|apelidos2=Smith|nome2=Alastair|apelidos3=Siverson|nome3=Randolph M.|apelidos4=Morrow|nome4=James D.|ano=2003|título=The Logic of Political Survival|editorial=MIT Press|isbn=978-0-262-02546-1|p=425}}</ref> e en agosto dese mesmo ano emitiu de forma conxunta cos Estados Unidos a [[Carta do Atlántico]].{{sfn|Beevor|2012|p=220}}
 
Cara outubro o Eixe acadou os seus obxectivos operacionais en Ucraína e na rexión do Báltico, cos soviéticos aínda resistindo os asedios de [[asedio de Leningrado|Leningrado]]<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Kleinfeld|nome=Gerald R.|ano=1983|título=Hitler's Strike for Tikhvin|revista=Military Affairs|volume=47|número=3|pp=122–128|jstor=1988082|doi=10.2307/1988082}}</ref> e [[Asedio de Sebastopol (1941–1942)|Sebastopol]].<ref>{{Cita libro|apelidos=Jukes|nome=Geoffrey|ano=2001|capítulo=Kuznetzov|nome-editor=Harold|apelidos-editor=Shukman|título=Stalin's Generals |editorial=Phoenix Press|isbn=978-1-84212-513-7|p=113}}</ref> Alemaña renovou a súa [[batalla de Moscova|ofensiva en Moscova]]. Tras dous meses de batallas baixo unhas condicións atmosféricas cada vez máis duras, o exército alemán conseguira achegarse á periferia exterior de Moscova, momento no que as súas tropas xa exhaustas{{efn|Segundo Glantz, "o 1 de novembro [a [[Wehrmacht]]] perdera por completo o 20% da súa forza comprometida á guerra (686&nbsp;000 homes), ata dous terzos do seu medio millón de vehículos motorizados, e un 65% dos seus tanques. O Alto Mando alemán cualificou as súas 136 divisións como equivalentes a 83 divisións á máxima capacidade".{{sfn|Glantz|2001|p=26}}|group=lower-alpha}} víronse obrigadas a suspender a ofensiva.<ref>{{Cita libro|apelidos=Reinhardt|nome=Klaus|ano=1992|título=Moscow – The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42|editorial=Berg|isbn=978-0-85496-695-0|p=227}}</ref> O Eixe acadou unhas ganancias territoriais considerables, pero a súa campaña non conseguiu os seus obxectivos principais: dúas das cidades chave, [[Leningrado]] e [[Sebastopol]], mantíñanse baixo control soviético, a capacidade de resistencia soviética non estaba eliminada e a Unión Soviética aínda mantiña unha parte considerable do seu potencial bélico. Considérase que foi neste momento cando a fase de guerra da ''Blitzkrieg'' en Europa tivo a súa fin.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Milward|nome=A. S.|ano=1964|título=The End of the Blitzkrieg|revista=The Economic History Review|volume=16|número=3|pp=499–518|jstor=2592851|doi=10.2307/2592851}}</ref>
Liña 273:
=== Colapso do Eixe e vitoria Aliada (1944–45) ===
[[File:Yalta Conference 1945 Churchill, Stalin, Roosevelt.jpg|miniatura|dereita|[[Winston Churchill|Churchill]], [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] e [[Iosif Stalin|Stalin]] na [[Conferencia de Ialta]] de 1945]]
O 16 de decembro de 1944 Alemaña realizou un último intento na [[Fronte Occidental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|fronte occidental]] usando a maioría das súas reservas restantes para lanzar unha [[Batalla das Ardenas (1944)|contraofensiva masiva]] nas [[Ardenas]] co propósito de separar ós Aliados occidentais, arrodear grandes porcións das súas tropas e capturar o porto de [[Antuerpen]] para forzar un acordo político cos Aliados.<ref name="parkerxiii">{{Cite book|last=Parker|first=Danny S.|year=2004|title=Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944–1945||publisher=Da Capo Press|isbn=978-0-306-81391-7|pp=xiii–xiv, 6–8, 68–70, 329–330}}</ref> Cara a xaneiro de 1945 esta ofensiva foi repelida sen que Alemaña conseguise ningún dos seus obxectivos.<ref name="parkerxiii"/> En Italia, os Aliados mantiñan unha situación de táboas na liña defensiva alemá. A mediados de xaneiro os soviéticos e polacos [[Ofensiva Vístula-Oder|atacaron en Polonia]], avanzando dende o [[Río Vístula|Vístula]] ata o [[Río Oder|Oder]] e [[Ofensiva de Prusia oriental|atravesando]] [[Prusia]] oriental.<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=85}}.</ref> O 4 de febreiro [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]], [[Winston Churchill|Churchill]] e [[Iosif Stalin|Stalin]] reuníronse na [[Conferencia de Ialta]], acordando os termos da ocupación de Alemaña trala guerra e a data da entrada en guerra da Unión Soviética contra o Xapón.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=709–22}}.</ref>
En febreiro os soviéticos chegaron a [[Ofensiva de Silesia|Silesia]] e [[Ofensiva de Pomerania oriental|Pomerania]], mentres que os Aliados occidentais [[Invasión Aliada de Alemaña|entraron en Alemaña]] polo oeste achegándose ata o [[río Rin|Rin]]. Cara a marzo as forzas aliadas cruzaron o Rin polo [[Operación Plunder|norte]] e polo [[Remagen|sur]] do [[río Ruhr|Ruhr]], [[Bolsa do Ruhr|arrodeando ó Grupo B do Exército Alemán]],<ref>{{Cite book|last=Buchanan|first=Tom|year=2006|title=Europe's Troubled Peace, 1945–2000|publisher=Blackwell Publishing|isbn=978-0-631-22162-3|p=21}}.</ref> mentres que os soviéticos chegaron ata [[Viena]].<ref>{{cite book | last = Gosztony | first = Peter | title = Endkampf an der Donau 1944/45 | year = 1978 | publisher = Molden Taschenbuch Verlag | lingua=de | isbn = 3-217-05126-2 |pp=261-263}}</ref> A comezos de abril os Aliados finalmente [[Ofensiva da primavera de 1945 en Italia|conseguiron avanzar en Italia]] continuando ata chegar a Alemaña occidental, mentres que forzas soviéticas e polacas comezaron o ataque a [[Berlín]] a finais de mes. As forzas estadounidenses e soviéticas [[Día do Elba|uníronse]] no [[río Elba]] o 25 de abril.<ref>{{cita novas|título=East Germany Elbe Meeting|revista=[[Time (revista)|Time]]|apelidos=Davidson|nome=Spencer|data=6 de maio de 1985|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,967556,00.html|subscrición=si}}</ref> O 30 de abril de 1945 o [[Reichstag]] foi capturado, sinalizando a derrota militar da [[Alemaña nazi]].<ref name="Shepardson 1998">{{Cite journal|last=Shepardson|first=Donald E.|year=1998|title=The Fall of Berlin and the Rise of a Myth|journal=Journal of Military History|volume=62|issue=1|pages=135–154|jstor=120398|doi=10.2307/120398}}</ref>
Liña 284:
En maio de 1945 tropas australianas [[Campaña de Borneo (1945)|desembarcaron]] en [[Borneo]], capturando os campos petrolíferos da illa.<ref>{{cita publicación periódica|título=Prelude to invasion: covert operations before the re-occupation of Northwest Borneo, 1944-45|apelidos=Gin|nome= O. K.|revista=Journal of the Australian War Memorial|número=37|ano=2002|url=http://go.galegroup.com/ps/i.do?p=AONE&sw=w&u=litchfield_az&v=2.1&it=r&id=GALE%7CA120109460&sid=googleScholar&asid=0f55ef0d9d66fbe62b41bf612c311ee1}}</ref> Forzas británicas, estadounidenses e chinesas derrotaron ós xaponeses no [[Campaña de Birmania|norte de Birmania]] en marzo, continuando cun avance británico que chegou a [[Rangún]] cara ó 3 de maio.<ref name="Drea 2003 54-57"/> A China comezou un contraataque no [[Batalla de Hunan occidental|oeste de Hunan]] que tivo lugar entre o 6 de abril e o 7 de xuño de 1945.<ref>{{cita libro|apelidos=Wilson|nome=Dick|título=When Tigers Fight: The Story of the Sino-Japanese War, 1937-1945|ano=1982|editorial=Viking|isbn=978-0670760039|pp=246-248}}</ref> As forzas navais e anfibias estadounidenses tamén avanzaron cara ó Xapón, con vitorias nas batallas de [[Batalla de Iwo Jima|Iwo Jima]] en marzo e [[Batalla de Okinawa|Okinawa]] a finais de xuño.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=6}}</ref> Ó mesmo tempo submarinos estadounidenses interceptaron as importacións xaponesas, reducindo drasticamente a capacidade xaponesa de dar subministracións ás súas forzas militares.<ref name="results of german and american submarines">{{cite web|last=Poirier |first=Michel Thomas |title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II |url=http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |publisher=U.S. Navy |date=20 de outubro de 1999 |accessdate=13 de abril de 2008 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080409052122/http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |archivedate=9 de abril de 2008 }}</ref>
 
O 11 de xullo os líderes aliados reuníronse en [[Postdam]], [[Conferencia de Postdam|confirmando os anteriores acordos]] sobre Alemaña,<ref name="Williams 2006 90">{{Cite book|last=Williams|first=Andrew|year=2006|title=Liberalism and War: The Victors and the Vanquished|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-35980-1|p=90}}</ref> e reiterando a demanda da rendición incondicional do Xapón, afirmando especificamente que "a alternativa para o Xapón e unha rápida e completa destrución".<ref name="Miscamble 2007">{{Cite book|last=Miscamble|first=Wilson D.|year=2007|title=From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-86244-8|p=201-204}}</ref> Paralelamente a esta conferencia, o Reino Unido celebrou eleccións xerais, e [[Clement Attlee]] substituíu a Churchill como primeiro ministro do país.<ref name="Miscamble 2007"/> En agosto a USAAF [[Bombardeos de Hiroshima e Nagasaki|lanzou dúas bombas atómicas]] nas cidades xaponesas de [[Hiroshima]] e [[Nagasaki]]. Os aliados xustificaron estes bombardeos como unha necesidade militar para evitar a [[Operación Downfall|invasión do Xapón]] que tería un custo de entre 250&nbsp;000 e 500&nbsp;000 soldados Aliados e millóns de tropas e civís xaponeses.<ref>{{cite book |title=Defeating Japan: The Joint Chiefs of Staff and Strategy in the Pacific War, 1943–1945 |pages=133–144 |ano=2012 |nome=Charles F.|apelidos=Brower |publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-1137025210}}</ref> Entre os dous bombardeos os soviéticos [[Invasión soviética de Manchuria|invadiron]] o territorio xaponés en [[Manchuria]], derrotaron ó [[Exército Kwantung]], naquel momento a maior forza armada dos xaponeses,<ref>{{Cite journal|apelidos=Glantz|nome=David M. |year=2005 |title=August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria |url=http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |series=Leavenworth Papers|número=7 |publisher=Combined Arms Research Library |oclc=58391678 |accessdate=15 de xullo de 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080302130751/http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |archivedate=2 de marzo de 2008 }}</ref><ref name="Pape 1993">{{Cite journal|last=Pape|first=Robert A.|year=1993|title=Why Japan Surrendered|journal=International Security|volume=18|issue=2|pages=154–201|jstor=2539100|doi=10.2307/2539100}}</ref> e capturaron a illa [[Sakhalin]] e as [[Illas Kuriles]].<ref>{{cita publicación periódica|apelidos1=Slavinsky|nome1=B.N.|apelidos2=Erickson|nome2=L.|ano=1993|título=The soviet occupation of the Kurile Islands and the plans for the capture of Northern Hokkaidō|revista=Japan Forum|volume=5|número=1|pp=95-114|doi=10.1080/09555809308721479}}</ref> O 15 de agosto de 1945, o [[Rendición do Xapón|Xapón rendeuse de forma incondicional]], asinando os [[Instrumento da Rendición xaponesa|documentos da rendición]] na cuberta do acoirazado estadounidense [[USS Missouri (BB-63)|USS ''Missouri'']] o 2 de setembro de 1945, finalizando desta forma a Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial.<ref name="Beevor 2012 776">{{Harvnb|Beevor|2012|p=776}}.</ref>
 
== Resultados ==
[[Ficheiro:Map-Germany-1945.svg|miniatura|esquerda|Divisións da [[Ocupación aliada de Alemaña|ocupación de Alemaña]] trala guerra]]
Os Aliados estableceron administracións para a ocupación en [[Ocupación aliada de Austria|Austria]] e [[Ocupación aliada de Alemaña|Alemaña]]. [[Austria]] converteuse posteriormente nun estado neutral, non aliñado con ningún bloque político,<ref>{{Cita libro|nome1=Joseph|apelidos1=Kruzel|nome2=Michael H.|apelidos2=Haltzel|título=Between the Blocs: Problems and Prospects for Europe's Neutral and Nonaligned States|editorial=Cambridge University Press|ano=1989|isbn=9780521375580|pp=xv-xviii}}</ref> mentres que [[Alemaña]] quedou divida ''de facto'', creándose os estados independentes da [[República Federal Alemá]] na zona de ocupación occidental controlada polos [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliados]], e da [[República Democrática Alemá]] na zona de ocupación oriental controlada pola [[Unión Soviética]].{{Sfn|Wettig|2008|pp=96–100}}. Nos anos seguintes á guerra instaurouse un programa de [[desnazificación]] en Alemaña que deu lugar a unha [[Xuízos de Nuremberg|persecución de criminais de guerra Nazis]] e a eliminación dos antigos Nazis do poder,<ref>{{cita libro|título= Exorcising Hitler: The Occupation and Denazification of Germany | apelidos= Taylor|nome=Frederick | editorial = Bloomsbury Press | ano= 2011 | isbn = 978-1-60819-503-9|pp=249-278}}</ref><ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Lippman|nome=M.|ano=1998|título=Pursuit of Nazi War Criminals in the United States and in Other Anglo-American Legal Systems|revista=Cal. W. Int'l LJ|volume=29|número=1}}</ref> aínda que en anos posteriores esta política deu lugar a outras enfocadas na amnistía e reintegración dos antigos nazis na sociedade da Alemaña occidental.<ref name="Frei 2002 41_66">{{Cita libro|apelidos=Frei|nome=Norbert|ano=2002|título=Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty and Integration|editorial=Columbia University Press|isbn=978-0-231-11882-8|pp=41–66}}</ref> Tralo fin da guerra Alemaña perdeu un cuarto do territorio que posuía en 1937 antes da mesma. No lado oriental, [[Polonia]] tomou os territorios de [[Silesia]], [[Neumark]] e gran parte de [[Pomerania]]. [[Prusia Oriental]] quedou dividida entre Polonia e a Unión Soviética. Uns 9 millóns de alemáns foron expulsados destas provincias, xunto a outros 3 millóns que foron expulsados de [[Sudetenland]] en [[Checoslovaquia]]. A Unión Soviética pola súa banda incorporou as provincias polacas ó leste da [[liña Curzon]], das que uns 2 millóns de polacos foron expulsados,{{Sfn|Roberts|2006|p=43}} o nordeste de [[Romanía]],{{Sfn|Roberts|2006|p=55}}{{Sfn|Shirer|1990|p=794}} partes de [[Finlandia]] oriental,<ref name="ckpipe">{{Cita libro|apelidos=Kennedy-Pipe|nome=Caroline|ano=1995|título=Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe, 1943–56|editorial=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-4201-0|pp=123-124}}</ref> e os tres [[estados bálticos]].{{Sfn|Wettig|2008|pp=20–21}}<ref name="Senn 2007 169,227?">{{Cita libro|apelidos=Senn|nome=Alfred Erich|ano=2007|título=Lithuania 1940: Revolution from Above|editorial=Rodopi|isbn=978-90-420-2225-6|pp=169, 227}}</ref>
 
[[File:EasternBloc BorderChange38-48.svg|miniatura|dereita|Expansión soviética e creación do [[Bloque do leste]] trala guerra]]
Liña 297:
En Asia, os Estados Unidos lideraron a [[ocupación do Xapón|ocupación]] do [[Xapón]] e a [[Protectorado das Illas do Pacífico|administración das illas xaponesas]] no [[Océano Pacífico|Pacífico Occidental]], mentres que os soviéticos tomaron o control de [[Sakhalin]] e das [[Illas Kuriles]].<ref name="Weinberg 2005 911">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=911}}.</ref> [[Corea]], anteriormente baixo dominio xaponés, foi [[División de Corea|dividida e ocupada]] polos Estados Unidos no [[Corea do Sur|sur]] e pola Unión Soviética no [[Corea do Norte|norte]] entre 1945 e 1948. Isto deu paso á creación de dúas repúblicas separadas polo paralelo 38 en 1948, cada unha delas reclamando o goberno lexítimo de toda a península e desembocando na [[guerra de Corea]].<ref>{{cita libro|apelidos=Stueck|nome=William|ano=2010|chapter=The Korean War|nome-editor1=Melvyn P.|apelidos-editor1=Leffler|nome-editor2=Odd Arne|apelidos-editor2=Westad|título=The Cambridge History of the Cold War, Volume&nbsp;I: Origins|pp=266–287 |editorial=Cambridge University Press |isbn= 978-0-521-83719-4}}</ref> Na China as forzas nacionalistas e comunistas [[Guerra Civil Chinesa|retomaron a guerra civil]] en xuño de 1946. As forzas comunistas saíron vitoriosas e estableceron a [[República Popular de China|República Popular da China]] no continente, mentres que as forzas nacionalistas retiráronse a [[Taiwán]] en 1949.<ref name="Lynch 2010 12_13">{{cita libro|apelidos=Lynch|nome=Michael|ano=2010|título=The Chinese Civil War 1945–49|editorial=Osprey Publishing|isbn=978-1-84176-671-3|pp=12–3}}</ref> No Oriente Medio, os países [[pobo árabe|árabes]] rexeitaron o [[Plan das Nacións Unidas para a partición de Palestina]] e a creación do estado de [[Israel]], dando lugar a un aumento na intensidade do [[conflito árabe-israelí]]. Malia que as potencias europeas tentaron manter algúns ou tódolos seus territorios coloniais, a perda de prestixio e recursos durante a guerra resultou determinante neste aspecto e deu como resultado unha [[descolonización]] global en [[África]] e [[Asia]].<ref name="JMRoberts 1996 589">{{Cita libro|apelidos=Roberts|nome=J. M.|ano=1997|título=The Penguin History of Europe|editorial=Penguin Books|isbn=978-0-14-026561-3|p=589}}</ref><ref>{{cita libro|apelidos=Darwin|nome=John|ano=2007|título=After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400–2000|editorial=Penguin Books|isbn=978-0-14-101022-9|pp=441–3, 464–8}}</ref>
 
== Galiza na Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial ==
{{Artigo principal|Galiza na Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial}}
Como o resto de [[España]], [[Galiza]] non entrou directamente no conflito. Porén, segundo un estudo dos historiadores [[Emilio Grandío Seoane|Emilio Grandío]] e [[Javier Rodríguez González|Javier Rodríguez]] tivo unha importancia estratéxica durante a guerra.<ref>{{Cita web |url=http://www.farodevigo.es/gran-vigo/2012/07/06/estudio-constata-relevancia-galicia-ii-guerra-mundial/663065.html |título=Un estudio constata la relevancia de Galicia en la II Guerra Mundial |autor=Ana González Liste |data=6 de xullo de 2012|xornal=[[Faro de Vigo]] |dataacceso=25 de maio de 2013|lingua=es}}</ref><ref>{{cita libro|título=War Zone: La Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial en el noroeste de la peninsula iberica|apelidos-editor1=Grandío Seoane|nome-editor1=Emilio|apelidos-editor2=Rodríguez González|nome-editor2=Javier|serie=Puntos de vista|editorial=Editorial Eneida|ano=2013|isbn=978-8415458043|lingua=es}}</ref> Das [[Minaría|minas]] de [[volframio]] galegas, como as de [[Minas de San Fins|San Fins]], saía o [[mineral]] co que os alemáns, entre outras cousas, blindaban os seus [[Carro de combate|tanques]],<ref>{{Cita libro |nome=Eduardo |apelidos=Rolland |ligazónautor=Eduardo Rolland |título=Galicia en guerra:Espías, batallas, submarinos e volframio: do desfile da Wehrmacht en Vigo á fuxida dos criminais nazis |ano=2006 |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]] |isbn=978-8497824651|pp=11–12|lingua=gl}}</ref> utilizando empresas tapadeira para controlar a produción e o transporte do mesmo.<ref>{{Cita web |url=http://www.usc.es/estaticos/congresos/histec05/b11_rodriguez_galdo_losada.pdf |título=El ciclo de creación de empresas mineras en Galicia vinculado a la demanda internacional de volframio |nome=María Xosé |apelidos=Rodríguez Galdo |autor2=Losada Álvarez, Abel |editorial=Universidade de Santiago de Compostela, Universidade de Vigo|lingua=es}}</ref>
 
Centos de galegos viaxaron para loitar cos alemáns na [[Fronte Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|Fronte Oriental]], dentro da [[División Azul]].<ref name="DivAzul">{{Cita publicación periódica|url=http://www.usc.es/export/sites/default/gl/departamentos/hiscoamg/descargas/Artigo_el_Tercer_Reich.pdf |título=El Tercer Reich, la Wehrmacht y la División Azul, 1941-1945: Memoria e imágenes contrapuesta |nome=Xosé Manoel |apelidos=Núñez Seixas |ligazónautor=Xosé Manoel Núñez Seixas |data=2008 |lingua=es| editorial=Asociacion de Historia Contemporánea |issn=1134-2277 |revista=Ayer|volume=69|número=1|páxinas=47-72|jstor=41325321}}</ref> Por outra banda, antigos combatentes republicanos loitaron cos aliados, sendo moitos deles recluídos en [[Campo de concentración|campos de concentración]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/6965-galegos-pasaron-polos-campos-concentracion-nazis|título=Os galegos que pasaron polos campos de concentración nazis|lingua=gl|data=17 de xaneiro de 2011|data-acceso=15 de setembro de 2016|xornal=Galicia Confidencial}}</ref> Dos portos galegos saían [[U-Boot]] alemáns, e para manter a comunicación con estes, os nazis construíron en [[Cospeito]] unha [[Torres de Arneiro|antena]] que enviaba o sinal que permitía a navegación. Unha vez rematou o conflito, moitos criminais nazis utilizaron os [[Porto (comunicacións)|portos]] de [[Porto de Vigo|Vigo]] e [[Porto de Ferrol|Ferrol]] para fuxir a [[América do Sur]].<ref>{{Cita web |url=https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxjYWl4b25kb2llc3xneDo2YWIzNzI5NjBhZDczYjIw |título=Objetivo Galicia |apelidos=Rodríguez|nome=Salvador|data=6 de setembro de 2009 |xornal=Faro de Vigo |dataacceso=30 de maio de 2013|lingua=es}}</ref>
 
== Impacto e consecuencias ==
=== Perdas humanas e crimes de guerra ===
{{VT|Holocausto}}
[[Ficheiro:Baixas da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial.png|dereita|miniatura|400px|Baixas humanas na Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial]]
A Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial foi o conflito militar con maior número de mortos na historia da [[humanidade]].<ref>{{Cita libro|apelidos=Sommerville |nome=Donald |ano=2008 |título=The Complete Illustrated History of World War Two: An Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of Decisive Encounters and Landmark Engagements |lugar=Leicester |editorial=Lorenz Books |isbn=9780754818984|p=5}}</ref> As estimacións do número total de falecidos durante a guerra varían segundo as fontes, xa que moitas das mortes non foron rexistradas. A maioría de fontes indica que faleceron ó redor duns 75 millóns de persoas, incluíndo uns 20 millóns de militares e uns 40 millóns de civís. Gran parte das baixas civís foron a causa de [[xenocidio]] deliberado, masacres, bombardeos estratéxicos, [[enfermidade]]s e [[fame]].<ref name="WWII: C&C">{{cita web|apelidos=O'Brien|nome=Prof. Joseph V|título=World War II: Combatants and Casualties (1937–1945)|url=http://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html|url-arquivo=//web.archive.org/web/20101225004221/http://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html|data-arquivo=25 de decembro de 2010|páxina-web=Obee's History Page|editorial=John Jay College of Criminal Justice|data-acceso=28 de decembro de 2013}}</ref><ref>{{cita web|nome=Matthew|apelidos=White|título=Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm|url=http://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|páxina-web=Historical Atlas of the Twentieth Century|data-acceso=20 de abril de 2007}}</ref><ref>{{cita web|título=World War II Fatalities|url=http://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|páxina-web=secondworldwar.co.uk|data-acceso=20 de abril de 2007}}</ref>
 
A Unión Soviética perdeu uns 27 millóns de persoas durante a guerra,<ref>{{Cita libro|apelidos=Hosking|nome=Geoffrey A.|ano=2006|título=Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union|editorial=Harvard University Press|isbn=978-0-674-02178-5|p=242}}</ref> repartidos en 8,7 millóns de militares e uns 19 millóns de civís. Das baixas militares, 5,7 millóns eran de [[etnia]] [[pobo ruso|rusa]], seguidos duns 1,3 millóns de etnia [[pobo ucraíno|ucraína]].<ref name="Ell&Mak 1994">{{Cita publicación periódica|apelidos1=Ellman|nome1=M.|apelidos2=Maksudov|nome2=S.|ano=1994|título=Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note|url=http://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|revista=Europe-Asia Studies|volume=46|número=4|páxinas=671–680|jstor=152934|doi=10.1080/09668139408412190|pmid=12288331}}</ref> En conxunto, un cuarto da poboación total da Unión Soviética sufriu feridas ou faleceu durante a guerra.<ref>{{Cita libro|apelidos=Smith|nome=J.W.|ano=1994|título=The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our Environment|editorial=Institute for Economic Democracy|isbn=0-9624423-2-1|p=204}}</ref> Alemaña pola súa banda sufriu uns 5,3 millóns de baixas militares, principalmente na [[Fronte Oriental (Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial)|fronte Oriental]] e durante as batallas finais en Alemaña.<ref name="Herf 2003">{{Cita publicación periódica|apelidos=Herf|nome=Jeffrey|ano=2003|título=The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?|revista=Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History|volume=4|número=4|pages=913–930|doi=10.1353/kri.2003.0059}}</ref>
 
Do total de falecidos na Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial, aproximadamente o 85% foron do lado [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliado]], principalmente soviéticos e chineses, mentres que o restante 15% foron do lado do [[Potencias do Eixe|Eixe]]. Moitas destas mortes foron causadas por [[crime de guerra|crimes de guerra]] levados a cabo por forzas [[crimes de guerra da Alemaña Nazi|alemás]] e [[crimes de guerra xaponeses|xaponesas]] nos territorios ocupados. As estimacións indican que entre 11 e 17 millóns de civís morreron como resultado directo ou indirecto das ideoloxías políticas [[Nazismo|nazis]],<ref>{{cita web|autor=Florida Center for Instructional Technology|url= http://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|título=Victims|obra=A Teacher's Guide to the Holocaust|editorial=Universidade de Florida do Sur|ano=2005|data-acceso=2 de febreiro de 2008}}</ref><ref name=Niewyk45>{{Cita libro|apelidos1=Niewyk|nome1=Donald L.|apelidos2=Nicosia|nome2=Francis|ano=2000|título=The Columbia Guide to the Holocaust|editorial=Columbia University Press|isbn=978-0-231-11200-0|pp=45–52}}</ref> incluíndo o xenocidio deliberado e sistemático duns 6 millóns de [[pobo xudeu|xudeus]] durante o [[Holocausto]], xunto con outros 5 ou 6 millóns de [[pobo polaco|polacos]] e outros [[pobos eslavos|eslavos]]<ref>{{Cita libro|apelidos=Fitzgerald|nome=Stephanie|ano=2011|título=Children of the Holocaust|lugar=Mankato, MN|editorial=Compass Point Books|isbn=9780756543907|p=4}}</ref><ref>{{Cita libro|apelidos1=Hedgepeth|nome1=Sonja|apelidos2=Saidel|nome2=Rochelle|ano=2010|título=Sexual Violence against Jewish Women During the Holocaust|lugar=Lebanon, NH|editorial=University Press of New England|isbn=9781584659044|p=16}}</ref> (incluíndo ucraínos e [[pobo bielorruso|bielorrusos]]),<ref>{{cita novas|url=http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml |título=Non-Jewish Holocaust Victims : The 5,000,000 others |xornal=[[BBC]]|data=2006|data-acceso=4 de agosto de 2013}}</ref> [[pobo xitano|xitanos]], [[homosexualidade|homosexuais]] e outros grupos étnicos e minoritarios (incluíndo [[Discapacidade|discapacitados]], [[Enfermidade mental|enfermos mentais]], [[comunismo|comunistas]] alemáns, [[prisioneiro de guerra|prisioneiros de guerra]] soviéticos, [[Masonaría|masóns]] e [[testemuñas de Xehová]]).<ref name=Niewyk45/><ref>{{cita libro|título=Essentials of Holocaust Education: Fundamental Issues and Approaches|nome1=Samuel|apelidos1=Totten|nome2=Stephen|apelidos2=Feinberg|editorial=Routledge|ano=2016|isbn=9781317648086|pp=19-23}}</ref> Centos de miles de [[pobo serbio|serbios]], xunto a xitanos e xudeus, foron asasinados pola [[Ustaše]] croata en [[Iugoslavia]],<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=158–60, 234–6}}.</ref> dando lugar ó posterior [[masacre de Bleiburg]] xusto tralo fin da guerra.<ref name="MacDonald pp. 170-171">{{cita libro|apelidos=MacDonald|nome=David Bruce|título=Balkan holocausts?: Serbian and Croatian victim-centered propaganda and the war in Yugoslavia|editorial=Manchester University Press|ano=2003|isbn=978-0-7190-6467-8|pp=170–171}}</ref>
 
[[Ficheiro:Chinese civilians to be buried alive.jpg|miniatura|esquerda|Prisioneiros chineses soterrados vivos durante o [[masacre de Nanking]]]]
Liña 318:
As forzas do Eixe fixeron uso tamén de armas [[guerra biolóxica|biolóxicas]] e [[guerra química|químicas]]. O [[Exército Imperial Xaponés]] empregou unha variedade deste tipo de armas durante a súa [[Segunda guerra sino-xaponesa|invasión e ocupación da China]]<ref>{{Cite book|apelidos=Gold|nome=Hal|título=Unit 731 testimony|editorial=Tuttle|year=1996|páxinas=75–7|isbn=0-8048-3565-9}}</ref><ref>{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=320}}</ref> e nos [[Batalla de Khalkhin Gol|primeiros conflitos coa Unión Soviética]].<ref>{{Cita libro|apelidos=Harris|nome=Sheldon H.|ano=2002|título=Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up|edición=2ª|editorial=Routledge|isbn=978-0-415-93214-1|p=74}}</ref> Tanto os alemáns coma os xaponeses levaron a cabo experimentos deste tipo de armas con civís,<ref>{{Cita libro|apelidos=Lee|nome=En-han|ano=2002|capítulo=The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese Controversy over the Factual Number of Massacred Victims|nome-editor1=Robert|apelidos-editor1=Sabella|nome-editor2=Fei Fei|apelidos-editor2=Li|nome-editor3=David|apelidos-editor3=Liu|título=Nanking 1937: Memory and Healing|páxinas=47–74|editorial=M. E. Sharpe|isbn=978-0-7656-0816-1}}</ref> e nalgúns casos con [[prisioneiro de guerra|prisioneiros de guerra]].<ref>{{cita novas|título=Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence|xornal=The Japan Times Online|data=27 de xullo de 2004|url=http://www.japantimes.co.jp/text/nn20040727a9.html|data-acceso=25 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120121000820/http://www.japantimes.co.jp/text/nn20040727a9.html|data-arquivo=21 de xaneiro de 2012}}</ref> A Unión Soviética foi responsable do [[masacre de Katyń]], na que faleceron uns 22&nbsp;000 polacos,<ref>{{Cita nota de prensa|apelidos=Kużniar-Plota|nome=Małgorzata|data=30 de novembro de 2004|título=Decision to commence investigation into Katyn Massacre|editorial=Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation|url=https://ipn.gov.pl/en/news/77,Decision-to-commence-investigation-into-Katyn-Massacre.html}}</ref> e do apresamento e execución de miles de prisioneiros políticos por parte da [[NKVD]] nos [[ocupación dos estados Bálticos|estados Bálticos]] e [[Polonia]] oriental anexionados polo [[Exército Vermello]].<ref>{{Cita libro|nome=Robert|apelidos=Gellately|título=Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe|editorial=Knopf|ano=2007|ISBN=1-4000-4005-1|p=391}}</ref>
 
Antes e durante a Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial non existía ningunha [[dereito positivo|lei positiva internacional]] ou [[costume internacional|costume]] [[dereito internacional humanitario|internacional humanitario]] con respecto á [[guerra aérea]].<ref>{{cita libro|título=Terror from the Sky: The Bombing of German Cities in World War II |ano=2010 |páxina=167 |editorial=Berghahn Books |isbn=1-84545-844-3}}</ref> A [[Luftwaffe]] alemá levou a cabo varios bombardeos masivos de zonas civís, os máis notables en [[Varsovia]], [[Rotterdam]] e [[Londres]], nos que se incluían como obxectivos [[hospital|hospitais civís]] e grupos de refuxiados que fuxían da guerra.<ref>{{Cita libro|apelidos=Hempel|nome=Andrew|ano=2000|título=Poland in World War II: An Illustrated Military History|ISBN=978-0-7818-0758-6|p=14}}</ref> Os Aliados pola súa banda realizaron tamén varios ataques a zonas civís, incluíndo o bombardeo de [[Toquio]] e das cidades alemás de [[Dresden]], [[Hamburgo]] e [[Colonia, Alemaña|Colonia]]. Este tipo de accións por parte dos Aliados tiveron como resultado a destrución de máis de 160 cidades e a morte de máis de 600 mil civís alemáns.<ref>{{cita novas|url= http://www.guardian.co.uk/world/2003/oct/22/worlddispatch.germany|título=Germany's forgotten victims|obra=The Guardian|lugar=Londres|data=22 de outubro de 2003|apelidos=Harding|nome=Luke|data-acceso=21 de xaneiro de 2010}}</ref> Os [[bombardeos de Hiroshima e Nagasaki]], nos que faleceron entre 129&nbsp;000 e 246&nbsp;000 civís e soldados xaponeses,<ref>{{cita publicación periódica|apelidos1=Mueller|nome1=J.|apelidos2=Mueller|nome2=K.|ano=1999|título=Sanctions of mass destruction|revista=Foreign Affairs|volume=78|número=3|pp=43-53|jstor=20049279}}</ref> foron a primeira e única vez da historia na que se empregaron [[arma nuclear|armas nucleares]] como arma ofensiva no transcurso dunha guerra.<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Tannenwald|nome=N.|ano=1999|título=The nuclear taboo: The United States and the normative basis of nuclear non-use|revista=International organization|volume=53|número=3|pp=433-468|doi=10.1162/002081899550959}}</ref><ref>{{cita libro|title=War, Violence, and Population: Making the Body Count |nome=James A.|apelidos=Tyner |page=49 |ano= 2009 |editorial=The Guilford Press|edición=1ª|isbn=1-6062-3038-7}}</ref>
 
=== Campos de concentración e traballos forzados ===
Liña 326:
O uso de [[traballos forzados|traballadores forzados]] na Alemaña nazi e nos territorios ocupados de Europa durante a guerra tivo lugar nunha escala sen precedentes ata entón,<ref>{{cita libro|apelidos=Ulrich|nome=Herbert|título=Hitler's Foreign Workers: Enforced Foreign Labour in Germany under the Third Reich|ano=1997|ISBN=9780521470001}}</ref> e foi unha parte vital da explotación económica alemá dos territorios conquistados.<ref>{{cita libro|título=Paying for Hitler's War: The Consequences of Nazi Economic Hegemony for Europe|nome1=Jonas|apelidos1=Scherner|nome2=Eugene N.|apelidos2=White|editorial=Cambridge University Press|ano=2016|isbn=9781107049703|p=67}}</ref> Alemaña capturou aproximadamente uns 12&nbsp;millóns de persoas duns vinte países europeos, uns dous terzos delas procedentes de [[Europa oriental]].<ref name="BeyerSchneider1">{{Cita informe|nome1=John C.|apelidos1= Beyer|nome2=Stephen A.|apelidos2=Schneider|título=Forced Labour under Third Reich - Part 1|url=http://www.nathaninc.com/sites/default/files/Pub%20PDFs/Forced%20Labor%20Under%20the%20Third%20Reich%2C%20Part%20One.pdf|editorial=Nathan Associates Inc.}}</ref><ref name="BeyerSchneider2">{{Cita informe|nome1=John C.|apelidos1= Beyer|nome2=Stephen A.|apelidos2=Schneider|título=Forced Labour under Third Reich - Part 2|url=http://www.nathaninc.com/sites/default/files/Pub%20PDFs/Forced%20Labor%20Under%20the%20Third%20Reich%2C%20Part%20Two.pdf|editorial=Nathan Associates Inc.}}</ref> Moitos traballadores faleceron por mor das súas condicións de vida, sufrindo maltratos, [[desnutrición]] e [[tortura]]s.<ref name="Łuczak">{{cita libro|título=Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce |editorial=Wydawnictwo Poznańskie |lugar=Poznań |ano=1979 |nome=Czesław|apelidos=Łuczak|pp=136&ndash; |título-trad=Polícita civil e económica da Alemaña Nazi na Polonia ocupada|isbn=832100010X|lingua=pl}}</ref> No seu punto álxido os traballadores forzados representaban o 20% da man de obra alemá.<ref>{{cita libro|título=Nazi Germany: Confronting the Myths|nome=Catherine A.|apelidos=Epstein|editorial=John Wiley & Sons|ano=2015|isbn=9781118294789|p=189}}</ref> Tendo en conta as mortes e substitucións, un total duns 15 millóns de homes e mulleres víronse obrigados a realizar traballos forzados nalgún momento da guerra.<ref>{{cita publicación periódica|nome=Panikos|apelidos=Panayi|título=Exploitation, Criminality, Resistance. The Everyday Life of Foreign Workers and Prisoners of War in the German Town of Osnabrück, 1939-49|revista=Journal of Contemporary History|volume=40|número=3|data=2005|pp=483-502|jstor=30036339}}</ref>
 
Nos [[gulag]]s [[Unión Soviética|soviéticos]] pereceron tamén cidadáns dos territorios ocupados como [[Polonia]], [[Lituania]], [[Letonia]] e [[Estonia]], ademais de [[prisioneiro de guerra|prisioneiros de guerra]] alemáns e cidadáns soviéticos sospeitosos de ser simpatizantes dos nazis.<ref>{{Cita libro|apelidos=Applebaum|nome=Anne|ano=2003|título=Gulag: A History of the Soviet Camps|lugar=Londres|editorial=Allen Lane|isbn=978-0-7139-9322-6}}</ref> Segundo [[Ulrich Herbert]] o 60 % dos prisioneiros de guerra soviéticos capturados polos alemáns finaron durante a guerra.<ref>{{Cita libro|apelidos=Herbert|nome=Ulrich|ano=1994|capítulo=Labor as spoils of conquest, 1933–1945|nome-editor1=David F.|apelidos-editor1= Crew|título=Nazism and German Society, 1933–1945|p=222|editorial=Routledge|isbn=978-0-415-08239-6}}</ref> [[Richard Overy]] pola súa banda indica que houbo un total de 5,7 millóns de prisioneiros de guerra soviéticos, dos que uns 3,6&nbsp;millóns (o 57 %) morreron ou foron asasinados.<ref name="Overy 2004 568_569">{{Cita libro|apelidos=Overy|nome=Richard|ano=2004|título=The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia|editorial=W. W. Norton & Company|isbn=978-0-393-02030-4|pp=568–569}}</ref> Os ex-prisioneiros de guerra e civís soviéticos repatriados foron tratados como sospeitosos e potenciais colaboradores dos nazis, e algúns deles foron enviados ós gulags tras ser investigados pola [[NKVD]].<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Zemskov|nome=V.N.|ano=1990|título=ON THE PROBLEM OF REPATRIATION OF SOVIET CITIZENS, 1944-1951|revista=ISTORIYA SSSR|número=4|páxinas=26-41}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Bacon|nome=Edwin|ano=1992|título=Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced Labour around World War II|revista=Soviet Studies|volume=44|número=6|páxinas=1069–1086|jstor=152330|doi=10.1080/09668139208412066}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Ellman|nome=Michael|ano=2002|título=Soviet Repression Statistics: Some Comments|url=http://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|revista=Europe-Asia Studies|volume=54|número=7|páxinas=1151–1172|jstor=826310|doi=10.1080/0966813022000017177}}</ref> Segundo o tratado dos [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliados]] na [[Conferencia de Ialta]], a Unión Soviética puido empregar a varios millóns de prisioneiros de guerra e civís como traballadores forzados trala guerra,<ref>{{Cita libro|apelidos=Davidson|nome=Eugene|título=The Death and Life of Germany: An Account of the American Occupation|ano=1999|editorial=University of Missouri Press|isbn=0-8262-1249-2|p=121}}.</ref> como no caso de [[Hungría]] no que os húngaros víronse obrigados a traballar para a Unión Soviética ata 1955.<ref>{{cita web|url=http://www.epa.hu/00400/00463/00007/pdf/155_stark.pdf|título="Malenki Robot"&nbsp;– Hungarian Forced Labourers in the Soviet Union (1944–1955)|nome=Tamás|apelidos=Stark|obra=Minorities Research|data-acceso=22 de xaneiro de 2010}}</ref>
 
[[Ficheiro:Buchenwald Corpses 07511.jpg|miniatura|Cadáveres atopados trala liberación do [[campo de concentración de Buchenwald]] en abril de 1945]]
Liña 335:
=== Economía ===
{{Véxase tamén|Plan Marshall}}
[[Ficheiro:WorldWarII-GDP-Relations-Allies-Axis-simple.svg|miniatura|dereita|Evolución da proporción de [[PIB]] entre os [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliados]] e o [[Potencias do Eixe|Eixe]]]]
En Europa, antes do comezo da guerra os Aliados tiñan unha vantaxe tanto económica como demográfica. En 1938 o [[Reino Unido]], [[Francia]], [[Polonia]] e os dominios británicos tiñan un [[produto interior bruto]] e unha poboación un 30% maior ca da [[Alemaña nazi|Alemaña]] e [[Reino de Italia (1861-1946)|Italia]]. Contando as colonias, os Aliados tiñan cinco veces máis poboación e o dobre de [[produto interior bruto]] ca estes. Analogamente, no continente asiático, a [[China]] tiña seis veces máis poboación e un PIB un 89% maior que o [[Imperio do Xapón|Xapón]]. Contando as colonias xaponesas, a China triplicaba a súa poboación e contaba cun PIB un 38% máis elevado.{{Sfn|Harrison|1998|p=3}}
 
No centro, norte e oeste de Europa (Francia, [[Noruega]], [[Dinamarca]], os [[Países Baixos (rexión histórica)|Países Baixos]] e os [[Protectorado de Bohemia e Moravia|territorios anexionados]] de [[Checoslovaquia]]), Alemaña estableceu varias políticas económicas polas que acumulou uns 69&nbsp;500 millóns de [[Reichmark]]s recadados cara ó final da guerra, número que non ten en conta o [[espolio nazi]] de produtos industriais, equipamento militar, materias primas e outros produtos.<ref>{{Cita libro|apelidos=Liberman|nome=Peter|ano=1996|título=Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial Societies|editorial=Princeton University Press|isbn=978-0-691-02986-3|p=42}}</ref> Os ingresos procedentes das nacións ocupadas sobrepasaron o 40% dos ingresos por recadación de impostos en Alemaña.<ref name="Milward 1992">{{Cita libro|apelidos=Milward|nome=A. S.|ano=1992|ano-orixinal=1977|título=War, Economy, and Society, 1939–1945|editorial=University of California Press|isbn=978-0-520-03942-1|p=138,148}}</ref> No este de Europa, Alemaña non conseguiu acadar os obxectivos do ''[[Lebensraum]]'' por mor das frontes flutuantes e das políticas soviéticas de [[terra queimada]] que limitaron os recursos dispoñibles para os invasores alemáns.<ref name="Milward 1992"/> Ó contrario que no oeste, as políticas raciais alemás promoveron unha brutalidade excesiva contra o que consideraban os "''[[Untermensch]]''" (xente inferior) de ascendencia [[pobo eslavo|eslava]], e a maioría de avances territoriais alemáns foron acompañados de [[Generalplan Ost|execucións masivas]].<ref>{{Cita libro|apelidos1=Barber|nome1=John|apelidos2=Harrison|nome2=Mark|ano=2006|capítulo=Patriotic War, 1941–1945|nome-editor=Ronald Grigor|apelidos-editor=Suny|título=The Cambridge History of Russia, Volume III: The Twentieth Century|editorial=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-81144-6|p=232}}</ref> Na maioría de territorios ocupados formáronse [[resistenia durante a Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|grupos de resistencia]] locais, mais non conseguiron afectar ás operacións alemás de forma significativa nin no este<ref>{{Cita libro|apelidos=Hill|nome=Alexander|título=The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan Movement In North-West Russia 1941–1944|editorial=Frank Cass|ano=2005|isbn=978-0-7146-5711-0|p=5}}</ref> nin no oeste<ref>{{Cita libro|apelidos1=Christofferson|nome1=Thomas R.|apelidos2=Christofferson|nome2=Michael S.|ano=2006|título=France During World War II: From Defeat to Liberation|editorial=Fordham University Press|isbn=978-0-8232-2562-0|p=156}}</ref> ata finais de 1943.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Skalidakis|nome=Y.|título=From Resistance to Counterstate: The Making of Revolutionary Power in the Liberated Zones of Occupied Greece, 1943–1944|revista=Journal of Modern Greek Studies|volume=33|número=1|ano=2015|pp=155-184|doi=10.1353/mgs.2015.0000}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|título=Restraining excesses: Resistance and counter‐resistance in nazi‐occupied Denmark 1940–1945|nome1=Bjørn Schreiber|apelidos1=Pedersen|nome2=Adam|apelidos2=Holm|revista=Terrorism And Political Violence|volume=10|número=1|ano=1998|pp=60-89|doi=10.1080/09546559808427444}}</ref><ref>{{cita libro|título=Jedburgh Operations: Support To The French Resistance In Eastern Brittany From June-September 1944|nome=Ralph D.|apelidos=Nichols|editorial=Pickle Partners Publishing|ano=2015|isbn=9781786254146|pp=7-14}}</ref><ref>{{cita libro|capítulo=Polish Resistance and Collaboration|título=In the Shadow of the Polish Eagle: The Poles, the Holocaust and Beyond|pp=137-162|ano=2000|doi=10.1057/9780333992623_8|isbn=978-0-333-99262-3|editorial=Palgrave Macmillan UK|nome=Leo|apelidos=Cooper}}</ref>
 
[[Ficheiro:WomanFactory1940s.jpg|225px|miniatura|esquerda|Muller traballando nunha fábrica de [[Fort Worth, Texas|Fort Worth]] en 1942]]
Liña 354:
Os roles militares das [[aeronaves]] avanzaron significativamente durante a guerra, en funcións de [[recoñecemento aéreo|recoñecemento]], [[Caza (avión)|caza]], [[bombardeiro|bombardeo]] e [[apoio aéreo de proximidade]].<ref>{{cita libro|título=Military Aircraft, 1919-1945: An Illustrated History of Their Impact|serie=Weapons and warfare series|nome1=Justin D.|apelidos1=Murphy|nome2=Matthew A.|apelidos2=McNiece|editorial=ABC-CLIO|ano=2009|isbn=9781851094981|pp=ix-xi}}</ref> Entre as innovacións introducidas destacaron o [[transporte aéreo]], a capacidade de transportar rapidamente subministracións, equipamento e persoal,{{sfn|Tucker|Roberts|2004|p=76}} así como os [[bombardeo estratéxico|bombardeos estratéxicos]], o bombardeo de centros industriais e de poboación para reducir a capacidade inimiga de manterse na guerra.<ref>{{Cite book|last=Levine|first=Alan J.|year=1992|title=The Strategic Bombing of Germany, 1940–1945|location=Westport, CT|publisher=Praeger|isbn=978-0-275-94319-6|p=227}}.</ref> Os sistemas e armas de [[defensa antiaérea]] recibiron avances significativos como o [[radar]]<ref>{{cita publicación periódica|título=A Radar History of World War II: Technical and Military Imperatives|apelidos1=Brown|nome1=Louis|apelidos2=March|nome2=Robert H.|revista=Physics Today|volume=53|número=10|p=82|doi=10.1063/1.1325205|bibcode=2000PhT....53j..82B|ano=2000}}</ref> e a artillería terra-aire, como por exemplo na destacada [[8.8 cm Flak 18/36/37/41|88 mm]] alemá.<ref>{{cita libro|título=German 88: The Most Famous Gun of the Second World War|nome=Terry|apelidos=Gander|editorial=Pen and Sword|ano=2009|isbn=9781783374793|p=7}}</ref> A introdución pioneira aínda que tardía dos [[avión a reacción|avións a reacción]] tivo pouco impacto na propia guerra, pero deu paso a que este tipo de avións se convertesen no estándar das forzas aéreas de todo o mundo.<ref>{{Cite journal|last1=Klavans|first1=Richard A.<!--was small caps-->|last2=Di Benedetto|first2=C. Anthony|last3=Prudom|first3=Melanie J.|year=1997|title=Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market|journal=Journal of Managerial Issues|volume=9|issue=1|pages=13–361|jstor=40604127|ref=harv}}</ref><ref>{{Cite book|last=Ward|first=Thomas A.<!--was small caps-->|year=2010|title=Aerospace Propulsion Systems|location=Singapore|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-0-470-82497-9|pp=247–51}}</ref>
 
A [[guerra naval]] avanzou en case tódolos aspectos, de forma máis notable no uso de [[portaavións]] e [[submarino]]s.<ref>{{cita libro|título=Aircraft Carriers: A History of Carrier Aviation and Its Influence on World Events, Volume I: 1909-1945|isbn=978-1574886634|ano=2006|oclc=933516683|editorial=Potomac Books|edición=2ª}}</ref>{{sfn|Dear|Foot|2001|p=1070-1071}} Malia que a guerra [[aeronáutica]] tivo pouco éxito relativo nos comezos da guerra, as accións militares en [[Batalla de Tarento|Tarento]], [[Ataque a Pearl Harbor|Pearl Harbor]] e no [[Batalla do mar do Coral|mar do Coral]] estableceron ó portaavións como o navío principal no lugar do [[acoirazado]].{{sfn|Tucker|Roberts|2004|p=163}}<ref>{{Cita libro|apelidos1=Bishop|nome1=Chris|apelidos2=Chant|nome2=Chris|título=Aircraft Carriers: The World's Greatest Naval Vessels and Their Aircraft|p=7|editorial=Silverdale Books|ano=2004|isbn=1-84509-079-9}}</ref><ref>{{Cita libro|apelidos1=Chenoweth|nome1=H. Avery|apelidos2=Nihart|nome2=Brooke|título=Semper Fi: The Definitive Illustrated History of the U.S. Marines|editorial=Main Street|ano=2005|isbn=1-4027-3099-3|p=180}}</ref> No [[Océano Atlántico|Atlántico]], os [[portaavión de escolta|portaavións de escolta]] foron unha parte vital dos convois [[Aliados da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Aliados]], incrementando o radio de protección aérea efectivo.<ref>{{Cita libro|apelidos1=Sumner|nome1=Ian|apelidos2=Baker|nome2=Alix|ano=2001|título=The Royal Navy 1939–45|editorial=Osprey Publishing|isbn=978-1-84176-195-4|p=25}}</ref> Os portaavións resultaban tamén máis económicos que os acoirazados por mor do baixo custo relativo das aeronaves<ref>{{Cita libro|apelidos=Hearn|nome=Chester G.|ano=2007|título=Carriers in Combat: The Air War at Sea|editorial=Stackpole Books|isbn=978-0-8117-3398-4|p=14}}</ref> e o seu menor [[blindaxe]].<ref>{{Cita libro|apelidos-editor1=Gardiner|nome-editor1=Robert|apelidos-editor2=Brown|nome-editor2=David K.|ano=2004|título=The Eclipse of the Big Gun: The Warship 1906–1945|editorial=Conway Maritime Press|isbn=978-0-85177-953-9|p=52}}</ref> Os submarinos, xa probados de forma efectiva durante a [[Primeira Guerra Mundial]],<ref name="Bur&Ryd 1995 15-16">{{Cita libro|apelidos1=Burcher|nome1=Roy|apelidos2=Rydill|nome2=Louis|ano=1995|título=Concepts in Submarine Design|editorial=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-55926-3|pp=15-16}}</ref> foron unha parte importante para ámbolos dous bandos. Os británicos enfocaron o seu desenvolvemento nas tácticas e armas [[guerra antisubmarina|antisubmarinas]], como o [[sonar]] e os convois, mentres que Alemaña centrouse en mellorar a súa capacidade ofensiva con deseños como o [[Submarino alemán Tipo VII|submarino Tipo VII]], os [[U-Boot]] e as [[Rudeltaktik|tácticas de manda]].<ref name="Bur&Ryd 1995 15-16"/> A vitoria aliada viuse gradualmente favorecida polas melloras tecnolóxicas como os [[Foco Leigh|focos Leigh]],{{sfn|Owen|2007|pp=94-95}} as armas [[Hedgehog]]{{sfn|Owen|2007|p=144}} e [[Squid]],{{sfn|Owen|2007|p=154}} e os [[Torpedo FIDO|torpedos guiados]].{{sfn|Owen|2007|pp=159-160}}
 
A guerra terrestre mudou as frontes estáticas da Primeira Guerra Mundial cara a unha maior mobilidade e [[armamento combinado]].<ref>{{cita libro|título=Toward Combined Arms Warfare: A Survey of 20th-century Tactics, Doctrine, and Organization|nome=J. M.|apelidos=House|editorial=DIANE Publishing|ano=1985|capítulo=5 - World War II -- The Complexity of Total War, 1942-1945|isbn=9781428915831}}</ref> O [[tanque]], empregado na Primeira Guerra Mundial principalmente como apoio da infantería, evolucionou ata converterse unha arma principal da guerra.{{Sfn|Tucker|Roberts|2004|p=125}} A finais dos anos 1930 o deseño de tanques atopábase considerablemente máis avanzado que na guerra anterior,<ref>{{Cita libro|apelidos=Dupuy|nome=Trevor Nevitt|título=The Evolution of Weapons and Warfare|editorial=Jane's Information Group|isbn=0-7106-0123-9|ano=1982|p=231}}</ref> e os avances continuaron durante toda a guerra con melloras significativas na súa velocidade, blindaxe e armamento.<ref>{{cita informe| url=http://usacac.army.mil/cac2/CGSC/CARL/download/csipubs/EvolutionOfTankInArmy_Steadman.pdf | título=The Evolution of the Tank in the U.S. Army | editorial=United States Army - Combat Studies Institute | data=21 de abril de 1982 | data-acceso=21 de maio de 2015 | apelidos=Steadman|nome=Kenneth A. | pp=2–10}}</ref> Nos comezos da guerra a maioría dos comandantes consideraban que para facer fronte ós tanques inimigos era necesario empregar tanques con especificacións superiores.{{Sfn|Tucker|Roberts|2004|p=108}} Esta idea viuse confrontada pola baixa eficacia dos canóns relativamente lixeiros dos primeiros tanques contra o blindaxe e a doutrina alemá de evitar os combates entre tanques. Estes factores xunto co uso do armamento combinado foron uns dos elementos chave do gran éxito da táctica alemá da [[Blitzkrieg]] en [[Polonia]] e [[Francia]].{{Sfn|Tucker|Roberts|2004|p=125}} Durante a guerra empregáronse diversos medios para [[guerra antitanque|combater os tanques]], incluíndo a [[fogo indirecto|artillería indirecta]], [[arma antitanque|armas antitanque]] (tanto remolcadas como [[canón autopropulsado|autopropulsadas]]), [[Mina (arma)|minas]] e armas de infantería antitanque de curto alcance.{{Sfn|Tucker|Roberts|2004|p=108}} Malia a mecanización a grande escala, a infantería mantívose como a columna vertebral de tódalas forzas,{{sfn|Tucker|Roberts|2004|p=734}} cun equipamento semellante ó da Primeira Guerra Mundial durante gran parte da guerra.<ref name="Comp_221">{{Cita libro|apelidos-editor1=Cowley|nome-editor1=Robert|apelidos-editor2=Parker|nome-editor2=Geoffrey|ano=2001|título=Readers Companion Military History|editorial=Houghton Mifflin Company|isbn=978-0-618-12742-9|p=221}}</ref> O uso de [[metralladora]]s espallouse de forma notable, con exemplos como a [[MG34]] alemá e varias [[metralleta]]s axeitadas para o [[combate en espazos reducidos]] e nas zonas de [[Selva tropical|xungla]].<ref name="Comp_221" /> O [[rifle de asalto]] foi un desenvolvemento de finais da guerra que combinou moitas das características dos [[rifle]]s e das metralletas, converténdose na arma de infantería estándar de posguerra para a maioría dos exércitos.<ref>{{cita libro|título=Machine Guns: An Illustrated History of Their Impact|serie=Weapons and Warfare series|nome=James H.|apelidos=Willbanks|editorial=ABC-CLIO|ano=2004|isbn=9781851094806|pp=125-128}}</ref><ref>{{cita informe|título=The AK-47: the worlds favourite killing machine |obra=Control Arms Campaign|editorial=[[Amnistía Internacional]], [[International Action Network on Small Arms|Iansa]], [[Oxfam]]|nome=Oliver |apelidos=Sprague |nome2=Hugh |apelidos2=Griffiths |url=http://www.amnesty.org/en/library/asset/ACT30/011/2006/en/11079910-d422-11dd-8743-d305bea2b2c7/act300112006en.pdf |data-acceso=14 de novembro de 2009 |year=2006|deadurl=yes |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110430165110/http://www.amnesty.org/en/library/asset/ACT30/011/2006/en/11079910-d422-11dd-8743-d305bea2b2c7/act300112006en.pdf |archivedate=30 de abril de 2011 }}</ref>
Liña 366:
=== Na cultura popular ===
[[Ficheiro:To-Hell-and-Back-Poster.jpg|miniatura|dereita|Póster do filme ''[[To Hell and Back]]'' de 1955]]
A guerra é unha figura prominente na literatura mundial, particularmente abundante na segunda metade do [[século XX]], estando presente en miles de [[novela]]s e outras obras literarias,<ref>{{cita libro|título=World War II in Literature for Youth: A Guide and Resource Book|nome1=Patricia Hachten|apelidos1=Wee|nome2=Robert James|apelidos2=Wee|editorial=Scarecrow Press|ano=2004|isbn=9780810853010}}</ref> moitas delas conmemorando os eventos nas distintas frontes de batalla,{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=12}} as accións de [[espionaxe]]{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=56}} e os homes e mulleres que participaron e víronse afectados pola guerra.{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=1}} Pola súa parte, os grupos e eventos de recreación da Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial, que experimentaron un auxe a partir dos anos 1970,<ref>{{cita libro|título=The History Buff's Guide to World War II: Top Ten Rankings of the Best, Worst, Largest, and Most Lethal People and Events of World War II|nome=Thomas R.|apelidos=Flagel|editorial=Sourcebooks, Inc.|ano=2012|isbn=9781402271465|p=344}}</ref> procuran a [[recreación histórica]] da guerra con eventos de [[historia vivente]] e recreacións de operacións tácticas e batallas co obxectivo de axudar a revivir os eventos e experiencias da guerra cun carácter educativo.<ref>{{cita libro|título=Basic Guide for World War II Reenacting|nome=David R.|apelidos=Hustler|editorial=Dorrance Publishing|ano=2012|isbn=9781434912428|p=16}}</ref>
 
A guerra serviu tamén de fonte para moitos filmes e programas de televisión, converténdose nun dos xéneros máis populares, influentes e economicamente lucrativos no cinema.<ref>{{cita enciclopedia|título=War movies|enciclopedia=Encyclopaedia of Contemporary American Culture|p=764|nome1=Robert|apelidos1=Gregg|nome2=Gary W.|apelidos2=McDonogh|nome3=Cindy H.|apelidos3=Wong|editorial=Routledge|ano=2005|isbn=9781134719297}}</ref> A produción de filmes de guerra no Reino Unido e nos Estados Unidos chegou o seu punto álxido a comezos e mediados mediados dos anos 1950,<ref>{{cite book |last=Mayer |first=Geoff |title=Guide to British Cinema |url=https://books.google.com/books?id=7FOX_OWDyHEC&pg=PA83 |year=2003 |publisher=Greenwood Publishing Group |isbn=978-0-313-30307-4 |p=83}}</ref> con máis de 200 filmes producidos en cada unha das décadas de 1950 e 1960.<ref name=Pulver>{{cite web |last1=Pulver |first1=Andrew |url=http://www.theguardian.com/film/2014/jul/17/why-so-obsessed-second-world-war-films |title=Why are we so obsessed with films about the second world war? |publisher=The Guardian |accessdate=7 March 2015 |date=17 July 2014}}</ref> Nestes anos destacaron filmes como ''[[Battleground]]'' (1949),{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=21}} ''[[Sands of Iwo Jima]]'' (1949),{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=21}} [[Twelve O'Clock High]] (1949),{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=21}} ''[[The Flying Leathernecks]]'' (1951),{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=21}} ''[[Operation Pacific]]'' (1951),{{sfn|Holsinger|Schofield|1992|p=21}} ''[[To Hell and Back (filme)|To Hell and Back]]'' (1955), ''[[Mister Roberts]]'' (1955), ''[[Run Silent, Run Deep]]'' (1958),<ref name="WW2film"/> ''[[The Longest Day]]'' (1962),<ref name="WW2film"/> ''[[The Great Escape (filme)|The Great Escape]]'' (1963), ''[[Play Dirty]]'' (1969) e ''[[Battle of Britain]]'' (1969) entre outros.
 
A temática continuou sendo popular no resto do século XX e a comezos do XXI, aínda que nun número máis reducido, incluíndo filmes como ''[[Patton (filme)|Patton]]'' (1970),<ref name="WW2film">{{cita libro|título=World War II, Film, and History|editorial=Oxford University Press|ano=1996|nome1=John Whiteclay|apelidos1=Chambers|nome2=David|apelidos2=Culbert|isbn=9780199728732|p=5}}</ref> ''[[Kelly's Heroes]]'' (1970), ''[[Midway (filme)|Midway]]'' (1976),<ref name="WW2film"/> ''[[A Bridge Too Far]]'' (1977), ''[[The Big Red One]]'' (1980),<ref name="partfive"/> ''[[Escape to Victory]]'' (1981),<ref name="filmholo"/> ''[[Hope and Glory]]'' (1987), ''[[The Thin Red Line]]'' (1998),<ref name="partfive"/> ''[[Saving Private Ryan]]'' (1998), ''[[Enemy at the Gates]]'' (2001), ''[[Pearl Harbor (filme)|Pearl Harbor]]'' (2001) e ''[[Flags of Our Fathers]]'' (2006) entre outros. Xa no século XXI producíronse varias series de televisión populares, incluíndo as miniseries ''[[Band of Brothers]]'' (2001), ''[[Dunkirk]]'' (2004) e ''[[The Pacific]]'' (2010). A maioría dos filmes sobre a Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial representárona dende a perspectiva dos Aliados, cunha consideración da guerra como necesaria e cunha visión dun bando bo (os Aliados) loitando contra un bando malo (o Eixe).<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Pollard|nome=T|ano=2002|título=The Hollywood war machine|revista=New Political Science|volume=24|número=1|pp=121-139|doi=10.1080/07393140220122671}}</ref><ref>{{cita libro|título=Monsters in the Mirror: Representations of Nazism in Post-war Popular Culture|nome1=Sara|apelidos1=Buttsworth|nome2=Maartje M.|apelidos2=Abbenhuis|editorial=ABC-CLIO|ano=2010|isbn=9780313382161|pp=xix-xx}}</ref> Algunhas excepcións a este punto de vista foron os filmes ''[[Cross of Iron]]'' (1977),<ref name="partfive">{{cite web|title=The 50 greatest World War II movies: part five|url=http://www.timeout.com/london/film/the-50-greatest-world-war-ii-movies-part-five|work=Time Out Magazine|accessdate=20 de outubro de 2016|date=2009|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140716071232/http://www.timeout.com/london/film/the-50-greatest-world-war-ii-movies-part-five|data-arquivo=3 de agosto de 2014|urlmorta=si|nome1=Adam Lee|apelidos1=Davies|nome2= Dave|apelidos2= Calhoun|nome3= Paul|apelidos3= Fairclough|nome4= David |apelidos4=Jenkins|nome5= Tom |apelidos5=Huddleston|nome6= Quentin |apelidos6=Tarantino|ligazón-autor6=Quentin Tarantino}}</ref> ''[[Das Boot]]'' (1981),<ref name="partfive"/> ''[[Stalingrad (filme de 1993)|Stalingrad]]'' (1993), ''[[Der Untergang]]'' (2004) e ''[[Letters from Iwo Jima]]'' (2006) entre outros.
 
Tamén se fixeron filmes e series de televisión sobre o [[Holocausto]] e outros [[crime de guerra|crimes de guerra]], amosando as facetas do [[racismo]] e [[discriminación]] do [[nazismo]]. Filmes como ''[[The Diary of Anne Frank (filme de 1959)|The Diary of Anne Frank]]'' (1959),<ref name="filmholo"/> ''[[Hanna's War]]'' (1988),<ref name="filmholo"/> ''[[A lista de Schindler]]'' (1993),<ref name="holoamerican">{{cita libro|título=The Holocaust in American Life|nome=Peter|apelidos=Novick|editorial=Houghton Mifflin Harcourt|ano=2000|isbn=9780547349619|pp=214}}</ref> ''[[Life Is Beautiful]]'' (1997),<ref name="filmholo"/> ''[[The Devil's Arithmetic]]'' (1999), ''[[O pianista]]'' (2002) e ''[[The Boy in the Striped Pyjamas]]'' (2008) representan as duras condicións polas que tiveron que pasar os [[pobo xudeu|xudeus]] e outras minorías nos [[campo de concentración|campos de concentración]] alemás como os de [[Auschwitz-Birkenau]].<ref name="filmholo">{{cita libro|título=Indelible Shadows: Film and the Holocaust|nome=Annette|apelidos=Insdorf|editorial=Cambridge University Press|ano=2003|isbn=9780521016308|pp=3-4, 6, 12, 17, 290}}</ref>
Liña 376:
A Unión Soviética sufriu o maior número de baixas durante a guerra, e a súa historia deu pé a un gran número de obras literarias e filmes sobre o tema. Algúns dos filmes soviéticos máis destacados foron entre outros, ''[[Letyat zhuravli]]'' (1957),<ref name="rbth">{{cita novas|título=10 must-see films about World War II|data=2 de maio de 2015|nome=Stephen M.|apelidos=Norris|url=http://rbth.com/arts/2015/05/02/10_must-see_films_about_world_war_ii_45425.html|xornal=Russia Beyond The Headlines|data-acceso=20 de outubro de 2016}}</ref> ''[[Ivanovo detstvo]]'' (1962) e ''[[Idi i smotri]]'' (1985),<ref name="rbth"/> este último amplamente recoñecido como un dos mellores filmes sobre a guerra.<ref>{{cite web|title=The 50 greatest World War II movies: part six|url=http://www.timeout.com/london/film/the-50-greatest-world-war-ii-movies-part-six|work=Time Out Magazine|accessdate=20 de outubro de 2016|date=2009|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140803134610/http://www.timeout.com/london/film/the-50-greatest-world-war-ii-movies-part-six|data-arquivo=3 de agosto de 2014|urlmorta=si|nome1=Adam Lee|apelidos1=Davies|nome2= Dave|apelidos2= Calhoun|nome3= Paul|apelidos3= Fairclough|nome4= David |apelidos4=Jenkins|nome5= Tom |apelidos5=Huddleston|nome6= Quentin |apelidos6=Tarantino|ligazón-autor6=Quentin Tarantino}}</ref><ref>{{cita web|título=The 100 Best Films Of World Cinema|revista=Empire|data=11 de xuño de 2010|data-acceso=20 de outubro de 2016|url=http://www.empireonline.com/movies/features/100-greatest-world-cinema-films/}}</ref> Na China os filmes sobre a guerra nos anos últimos anos da década de 1940 fixeron unha clara promoción do heroismo e o martirio do pobo chinés en tempos de crise nacional, con dramas sobre a fronte de guerra dominando as pantallas dos cinemas,<ref>{{cita libro|apelidos-editor1=Berry|nome-editor1=M.|apelidos-editor2=Sawada|nome-editor2=C.|ano=2016|título=Divided Lenses: Screen Memories of War in East Asia|editorial=University of Hawai'i Press|url=https://muse.jhu.edu/book/45702|isbn=978-0-8248-5151-4|capítulo=War, History, and Remembrance in Chinese Cinema|nome=Yingjin|apelidos=Zhang|pp=21-39}}</ref> mentres que pola súa banda no Xapón os filmes sobre a guerra foron escasos durante os anos de ocupación estadounidense, centrándose en temáticas antiguerra e na victimización dos soldados e civís xaponeses, con directores destacados como [[Ichikawa Kon]] e [[Kobayashi Masaki]].<ref>{{cita libro|apelidos-editor1=Berry|nome-editor1=M.|apelidos-editor2=Sawada|nome-editor2=C.|ano=2016|título=Divided Lenses: Screen Memories of War in East Asia|editorial=University of Hawai'i Press|url=https://muse.jhu.edu/book/45702|isbn=978-0-8248-5151-4|capítulo=Under the Flag of the Rising Sun: Imagining the Pacific War in the Japanese Cinema|nome=David|apelidos=Dresser|pp=74-100}}</ref>
 
Os videoxogos sobre a Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial convertéronse nun aspecto lucrativo e popular na industria dos videoxogos, con moitos títulos publicados cada ano.<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Fisher|nome=S.|ano=2011|título=Playing with World War II: A small-scale study of Learning in Video Games|revista=Loading...|volume=5|número=8|issn=1923-2691|pp=71-89|url=http://journals.sfu.ca/loading/index.php/loading/article/view/96/191}}</ref><ref>{{cita novas|título=When will they stop setting video games in World War II?|data=7 de abril de 2015|nome=Phil|apelidos=Hartup|data-acceso=20 de outubro de 2016|xornal=New Statesman|url=http://www.newstatesman.com/culture/2015/04/when-will-they-stop-setting-video-games-world-war-ii}}</ref> A maioría destes xogos adoitan encadrarse dentro do xénero da [[videoxogo de acción|acción]], malia que tamén hai un número considerable deles dentro do xénero da [[videoxogo de estratexia|estratexia]] [[estratexia en tempo real|en tempo real]] e por quendas. Algúns dos videoxogos máis populares sobre a guerra son, entre outros, os ''[[shooter]]s'' ''[[Battlefield 1942]]'',<ref name="paste"/> ''[[Medal of Honor (serie)|Medal of Honor]]'',<ref name="paste"/> ''[[Call of Duty (serie)|Call of Duty]]'',<ref name="paste"/> ''[[Close Combat (serie)|Close Combat]]'', ''[[Day of Defeat]]'', ''[[Day of Defeat: Source]]'', ''[[Brothers in Arms (serie)|Brothers in Arms]]'' e ''[[Wolfenstein 3D]]'',<ref name="paste"/> a serie de simuladores de [[submarino]]s ''[[Silent Hunter]]'',<ref name="Kotaku"/> a serie [[Commandos (serie)|Commandos]]'',<ref name="Kotaku"/> a serie de grande estratexia ''[[Hearts of Iron (serie)|Hearts of Iron]]''<ref name="Kotaku">{{cita web|url=http://thebests.kotaku.com/the-best-world-war-two-video-games-1755330908|título=The Best Second World War Video Games|nome=Luke|apelidos=Plunkett|data=2 de febreiro de 2016|revista=Kotaku|data-acceso=20 de outubro de 2016}}</ref> e o xogo de estratexia en tempo real ''[[Company of Heroes]]''.<ref name="paste">{{cita web|url=https://www.pastemagazine.com/blogs/lists/2014/05/the-10-best-world-war-ii-videogames.html|título=The 10 Best World War II Videogames|nome=Reid|apelidos=McCarter|data=15 de maio de 2014|data-acceso=20 de outubro de 2016|revista=Paste}}</ref>
 
== Notas ==
Liña 386:
== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
{{Galicitas|Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro|apelidos=Balabkins|nome=Nicholas|ano=1964|título=Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of Industrial Disarmament 1945–1948|editorial=Rutgers University Press|isbn=978-0-8135-0449-0|ref=harv|lingua=en}}
Liña 417:
* {{Cita libro|apelidos=Marston|nome=Daniel|ano=2005|título=The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima|editorial=Osprey Publishing|isbn=978-1-84176-882-3|ref=harv|lingua=en}}
* {{Cita libro|apelidos=Mazower|nome=Mark|ano=2008|título=Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe|lugar=Londres|editorial=Allen Lane|isbn=978-1-59420-188-2|ref=harv|lingua=en}}
* {{Cita libro |título=La Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial. T. I, Los éxitos del eje: septiembre de 1939-enero de 1943 |nome=Henri |apelidos= Michel |ano=1990 |editorial=[[Akal]]|localización= |isbn=9788476006207|lingua=es|ref=harv}}
* {{Cita libro |título=La Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial. T. II, La victoria de los aliados: enero de 1943-septiembre de 1945 |nome=Henri |apelidos= Michel |ano=1991 |editorial=Akal |isbn=84-7600-620-9|lingua=es|ref=harv}}
* {{Cita libro|apelidos=Murray|nome=Williamson|ano=1983|título=Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933–1945|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|lugar=Maxwell Air Force Base|editorial=Air University Press|isbn=978-1-4294-9235-5|ref=harv|lingua=en}}
* {{Cita libro|apelidos1=Murray|nome1=Williamson|apelidos2=Millett|nome2=Allan Reed|ano=2001|título=A War to Be Won: Fighting the Second World War|editorial=Harvard University Press|isbn=978-0-674-00680-5|ref=harv|lingua=en}}
Liña 443:
* {{Cita web|url=http://www.westpoint.edu/history/SitePages/WWII%20Asian%20Pacific%20Theater.aspx|título=Department of History - WWII Asian Pacific Theater|páxina-web= United States Military Academy - West Point|lingua=en}}
 
{{Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial}}
{{Ocupacións Alemaña nazi}}
{{Barra portal|Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial|Historia}}
{{Control de autoridades}}
 
[[Categoría:Segundasegunda Guerraguerra Mundialmundial]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Historia e xeografía)]]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Segunda_guerra_mundial»