Gripe: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
m Arranxos varios
m →‎Historia: arranxiños​
Liña 46:
Os síntomas da gripe en humanos foron descritos por [[Hipócrates]] fai uns 2.400 anos.<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Martin |nome=P |autor2=Martin-Granel E |título=2,500-year evolution of the term epidemic |url= http://www.cdc.gov/ncidod/EID/vol12no06/05-1263.htm#cit |revista=Emerg Infect Dis |ano=2006 |volume=12 |número=6 |pmid=16707055|lingua=inglés|dataacceso=16/11/2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Hippocrates |autor2=[[Francis Adams (translator)|Adams, Francis]] (transl.) |título=Of the Epidemics |url= http://classics.mit.edu/Hippocrates/epidemics.html |data= 400 BCE |dataacceso=18-10-2006}}</ref> Desde entón o virus causou, ademais da epidemia anual, numerosas pandemias. Os datos históricos sobre a gripe son difíciles de interpretar porque os síntomas poden ser similares aos doutras enfermidades, como a [[difteria]], a [[pneumonía]], o [[Dengue (enfermidade)|dengue]] ou o [[tifo]]. Desde 1510 describíronse unhas 31 [[pandemia]]s. O primeiro rexistro detallado dunha pandemia gripal produciuse en [[1850]]. Comezou en [[Asia]] e estendeuse a [[Europa]] e a [[África]]. As pandemias sucedéronse durante os séculos [[século XVII|XVII]] e [[século XVIII|XVIII]], sendo a de [[1830]]-[[1833]] especialmente virulenta e de gran [[morbilidade]], xa que infectou aproximadamente a unha cuarta parte da poboación exposta.<ref name=Potter>{{cita publicación periódica|apelidos=Potter |nome=CW|título=A History of Influenza |url= http://www.blackwell-synergy.com/doi/full/10.1046/j.1365-2672.2001.01492.x |revista= J Appl Microbiol. |ano=2006 |volume=91 |número= 4 |páxinas=572–579 |pmid=11576290 | doi = 10.1046/j.1365-2672.2001.01492.x <!--Retrieved from URL by DOI bot-->}}</ref>
 
A pandemia máis letal e coñecida foi a denominada [[Gripe de 1918|gripe española]] ([[Influenzavirus A|virus A]], subtipo [[H1N1]]), que durou desde [[1918]] a [[1919]]. Denomínase así porque España era o país que publicaba máis datos sobre o desastre sanitario que estaba ocasionando pois moitos os censuraban con motivo da [[Primeiraprimeira Guerraguerra Mundialmundial]] na cal estaban inmersos. As estimacións máis antigas falaban duns 40 ó 50 millóns de mortos causados por ela,<ref name=Patterson1>{{cita publicación periódica|apelidos=Patterson |nome=KD |autor2=Pyle GF |título=The geography and mortality of the 1918 influenza pandemic |revista= Bull Hist Med. |ano=1991 |volume=65 |número=1 |páxinas=4–21 |pmid=2021692}}</ref> aínda que as aproximacións máis actuais sitúan a cifra entre 50 e 100 millóns de persoas falecidas por aquela gripe en todo o mundo.<ref name=Knobler>{{cita libro |editor=Knobler S, Mack A, Mahmoud A, Lemon S |título=The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary (2005) |capítulo=1: The Story of Influenza |páxinas=60–61 | urlcapítulo = http://darwin.nap.edu/books/0309095042/html/60.html |editorial=The National Academies Press |localización=Washington, D.C.}}</ref> Esta pandemia foi descrita como o maior [[holocausto]] médico da historia, e causou polo menos tantos mortos como a [[peste negra]].<ref name=Potter /> Esta gran mortalidade foi debida á gran taxa de [[infectividade]] (ata o 50% da poboación exposta) e á gravidade dos síntomas causados pola produción masiva de [[citoquina]]s) ([[tormenta de citoquinas]]).<ref name=Patterson1 /> A isto hai que sumar que os primeiros síntomas, en 1918, foron atribuídos a outras enfermidades como [[Dengue (enfermidade)|dengue]], [[cólera]], ou a [[febre tifoide]]. Un observador escribía que "unha das peores complicacións é a [[hemorraxia]] das [[mucosa]]s, especialmente a [[fosa nasal|nasal]], a do [[estómago]] ou a [[intestino|intestinal]]. Tamén son frecuentes o sangrado de oídos e as [[petequia]]s".<ref name=Knobler /> A maior parte das mortes ocorreron por [[pneumonía bacteriana]], unha infección secundaria provocada pola gripe, pero o virus tamén matou, directamente, a consecuencia das hemorraxias masivas e o [[edema pulmonar]].<ref name=Taubenberger>{{cita publicación periódica|apelidos=Taubenberger |nome=J |autor2=Reid A, Janczewski T, Fanning T |título=Integrating historical, clinical and molecular genetic data in order to explain the origin and virulence of the 1918 Spanish influenza virus |revista=Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci |volume=356 |número=1416 |páxinas=1829–39 |ano=2001 |pmid=11779381 |url= http://www.journals.royalsoc.ac.uk/(3sud2455cjw1ut55yowx1d45)/app/home/contribution.asp?referrer=parent&backto=issue,3,22;journal,61,225;linkingpublicationresults,1:102022,1 |doi=10.1098/rstb.2001.1020}}</ref>
 
A pandemia da gripe española tivo un orixe xeográfico aínda hoxe en día dubidoso e estendeuse por todo o planeta ata o [[Ártico]] e as remotas illas do [[Océano Pacífico]]. A gravidade inesperada da enfermidade produciu a morte de entre o 2 e o 20% de todos os infectados, (fronte á [[taxa de mortalidade|taxa habitual de mortalidade]] da gripe común, que está en torno ao 0,1%).<ref name=Knobler /><ref name=Taubenberger /> Outra característica diferencial desta pandemia foi que a mortalidade afectou sobre todo a adultos novos, cun 99% das mortes en persoas por baixo dos 65 anos, e máis da metade en adultos entre os 20 e os 40 anos.<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Simonsen |nome=L |autor2=Clarke M, Schonberger L, Arden N, Cox N, Fukuda K |título=Pandemic versus epidemic influenza mortality: a pattern of changing age distribution |revista=J Infect Dis |volume=178 |número=1 |páxinas=53–60 |ano=1998 |pmid=9652423}}</ref> A gripe común ten as súas maiores taxas de mortalidade, pola contra, nos estratos de poboación máis nova (menores de dous anos) e sobre todo entre os maiores de 70. A mortalidade total real da pandemia de gripe de 1918-1919 non se coñece con certeza pero estímase que en torno ao 2.5% e o 5% da poboación mundial morreu pola súa causa (uns 25 millóns de persoas só nas primeiras 25 semanas). Foi a pandemia máis mortífera da historia da humanidade, superando á da peste negra. Vaia como comparación que o [[Virus da inmunodeficiencia humana|virus do sida]] causou esa mesma cantidade de mortes nos seus primeiros 25 anos de existencia.<ref name=Knobler />
Liña 82:
O primeiro paso significativo cara á prevención da gripe foi o desenvolvemento dunha vacina de virus mortos por [[Thomas Francis, Jr.|Thomas Francis, Jr]] en [[1944]]. Posteriormente [[Frank Macfarlane Burnet]] demostrou que os virus perden virulencia ao ser cultivados en proteína de ovo, posibilitándose así as vacinas de virus inactivados, moito máis eficaces.
 
A aplicación desta observación permitiu a un grupo de investigadores da [[Universidade de Míchigan]] desenvolver a primeira vacina empregada en poboación,<ref name="Nobel">[http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1960/burnet-bio.html Sir Frank Macfarlane Burnet: Biography] The Nobel Foundation. Accessed 22 Oct 06</ref> coa colaboración do [[Armada dos Estados Unidos|exército dos Estados Unidos]].<ref>{{cita publicación periódica|apelidos=Kendall |nome=H |título=Vaccine Innovation: Lessons from World War II |url= http://docstore.ingenta.com/cgi-bin/ds_deliver/1/u/d/ISIS/32620254.1/pal/jphp/2006/00000027/00000001/art00005/FB2494BF0313967611615398189A7A906334373166.pdf?link=http://www.ingentaconnect.com/error/delivery&formato=pdf |revista=Journal of Public Health Policy |volume=27 |número=1 |páxinas=38–57 |ano=2006 |doi=10.1057/palgrave.jphp.3200064}}</ref> A decisión do exército de participar no desenvolvemento desta vacina debeuse á súa experiencia coa gripe durante a [[Primeiraprimeira Guerraguerra Mundialmundial]], cando miles de soldados morreron polo virus en cuestión de poucos meses.<ref name= Knobler />
 
Aínda que se desataron algúns temores coa gripe do porco de [[New Xersei]] en [[1976]], en [[1977]] cun rebrote da gripe rusa e en [[Hong Kong]] e outros países asiáticos en 1997 (coa variante [[H5N1]] da [[gripe aviar]]), non houbo ningunha pandemia de importancia desde a gripe de Hong Kong de 1968. En maio de 2009 [[México]] tivo unha alerta de A([[H1N1]]) (gripe A) que mantivo á poboación da Cidade de México en corentena. A inmunidade adquirida coas pandemias previas e as campañas de vacinación parecen limitar a extensión do virus e poden axudar a previr futuras pandemias.<ref name=Hilleman />