Insectos: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Xoio (conversa | contribucións)
ampla revisión
Xoio (conversa | contribucións)
arranxiño
Liña 1:
{{1000}}
{{en uso}}
{{sen referencias}}
{{Taxobox
Liña 46 ⟶ 47:
 
=== Sistema circulatorio ===
[[Ficheiro:Saltón162eue.jpg|miniatura|dereita|Saltón.]]
[[Ficheiro:Zapateiro 508eue.jpg|miniatura|esquerda|Zapateiro xantando.]]
O sistema circulatorio dos insectos é un sistema aberto no cal os órganos son bañados directamente polo sangue ([[hemolinfa]]). Salvo excepcións, só existe un vaso sanguíneo dividido en cámaras. A zona posterior deste vaso denomínase corazón e está dotada de varias aberturas laterais chamadas ostíolos que permiten a entrada de sangue.<ref>[http://academia.gal/dicionario/-/termo/ost%C3%ADolo '''ostíolo'''] no dicionario da [[RAG]].</ref> A parte anterior do vaso chámase aorta e consiste nun tubo recto e sen válvulas. O corazón aspira a hemolinfa da cavidade abdominal e propúlsaa cara á cabeza, a través da aorta, desde onde volve a filtrarse ós tecidos cara a cavidade abdominal. Nalgúns insectos existen bombas accesorias destinadas a irrigar as patas, as ás ou as antenas.
 
Liña 59 ⟶ 58:
 
=== Aparato bucal ===
 
[[Ficheiro:Insecto GDFL111.JPG|miniatura|dereita|Insecto]]
[[Ficheiro:Bolboreta detalle Bastavales Galicia.jpg|miniatura|dereita|[[Bolboreta]] en Bastavales, [[Brión]]]]
O aparato bucal sufriu diversas especializacións nos diferentes grupos de insectos, pero de forma xeral segue algúns modelos básicos que dependen dos hábitos alimenticios:
* '''Mastigador''': Suponse que é o tipo máis primitivo. Está formado por un [[labro|labio superior]] móbil, un par de mandíbulas sen [[palpo]]s, dúas [[maxila]]s libres con palpos móbiles e un [[labio (artópodos)|labio]] inferior que en realidade está formado pola soldadura de dúas maxilas e dotado de dous palpos. É propio dos [[saltón|ortóptero]]s, [[coleóptero]]s, [[neuróptero]]s, [[libélula|arquíptero]]s, moitos [[himenóptero]]s e as larvas dos [[lepidóptero]]s.
* '''Chupador''': Está constituído polo labro, epifarinxe, hipofarinxe, mandíbulas, maxilas, labio e palpos maxilares e labiais algunhas veces. Estas pezas forman en xeral un pico e cada unha alóngase como un estilete, capacitando ó insecto para picar os tecidos das plantas ou dos animais. Dentro de este apartado distínguense tres tipos:
:* O de '''probóscide''' ou '''trompa''', que presentan algúns [[mosca|díptero]]s e está constituído por un labio superior ou labro-epifarinxe acanalado, e que forma un tubo ao soldarse coa hipofarinxe; unhas mandíbulas atrofiadas, unhas maxilas moi rudimentarias e con palpos maxilares e, por último, un labio inferior carnoso, brando e sen palpos labiais. O conxunto do labio inferior constitúe a probóscide ou trompa.
[[Ficheiro:Avelaíña024eue.jpg|miniatura|dereita|[[Avelaíña]]. Entre os seus ollos vese a [[Probóscide|espiritrompa]].]]
:* A '''espiritrompa''', propia dos [[lepidóptero]]s, está formada por un labio superior rudimentario, unhas mandíbulas moi pequenas ou totalmente ausentes, un labio inferior do que só quedan os palpos labiais e unhas maxilas moi alongadas e soldadas, dando lugar a un tubo enrolado en espiral, polo que recibe o nome de espiritrompa. Os palpos maxilares son curtos.
:* O de '''pico articulado''', propio dos [[hemípteros]], está composto por un labio superior que pecha a base da canle formada polo labio inferior, unhas mandíbulas alongadas en forma de láminas perforadas, unhas maxilas semitubulares que presentan dous acanalamentos (un alimenticio e outro salivar), e un labio inferior prolongado e articulado (pico) onde se aloxan as mandíbulas e as maxilas.
Liña 72 ⟶ 69:
** O de '''trompa perforante''', propio dalgúns [[mosca|dípteros]] é formado por un labio superior en forma de estilete succionador, unhas mandíbulas e unhas maxilas afiadas e dentadas, e un labio inferior ou [[probóscide]] a modo de vaíña.
** O '''picador propiamente dito''', típico dos [[pulga|afanípteros]] está composto por un labio superior tubular ou semitubular, unhas mandíbulas en forma de láminas estreitas, puntiagudas, longas e dentadas, dúas maxilas libres con palpos e un labio inferior reducido a unha peza e con dous palpos labiais longos.
 
[[Ficheiro:Inxecto en Bastavales, Brión.Galiza.jpg|miniatura|esquerda|Insecto común fotografado en Brión, Galiza.]]
 
=== Percepción ===
Liña 79 ⟶ 74:
 
=== Patas ===
 
[[Ficheiro:Insecto 054eue.jpg|miniatura|esquerda|Insecto con patas adaptadas á natación]]
 
As patas están divididas en cinco segmentos: [[coxa]], [[trocánter]], [[fémur]], [[tibia]] e [[Tarso (artrópodos)|tarso]]. Os dous primeiros son de pequeno tamaño, os dous seguintes forman a parte principal da pata e o último está xeralmente dividido en tres partes distintas. Ao final sitúanse un par de unllas. As patas presentan distintas adaptacións, dependendo do tipo de vida que leve o insecto; adaptadas ó salto ([[saltón]]s), á escavación ([[grilo toupa]]), á depredación ([[barbantesa|mantis]]), a marcha sobre a auga ([[pita cega]]), ou á recollida e almacenaxe de alimento ([[abella]]s).
 
Liña 99 ⟶ 91:
{{VT|Galería de imaxes de insectos de Galicia}}
<center><gallery>
Ficheiro:Insecto. A Estrada. 26-03-09. DSaltón162eue.jpg|Na [[A Estrada|Estrada]]Saltón
[[Ficheiro:Zapateiro 508eue.jpg|miniatura|esquerda|Zapateiro xantando.]]comendo
Ficheiro:Cadeladefrade 045eue.jpg|[[Cadela de frade]] en [[Bastavales, Brión]]
[[Ficheiro:Insecto GDFL111.JPG|miniatura|dereita|Insecto]]
Ficheiro:Becho.Galicia.070621 23.jpg|[[Grilo (insecto)|Grilo]] de inverno
[[Ficheiro:Bolboreta detalle Bastavales Galicia.jpg|miniatura|dereita|[[Bolboreta]] en [[Bastavales, [[Brión]]]]
File:Insecto Valverde Vilarromaris Oroso-13.jpg|[[Vagalume]], ''[[Phosphaenus hemipterus]]'' macho, [[Oroso]]
Ficheiro:Insecto. A Estrada. 26-03-09. D.jpg|Insecto na [[A Estrada|Estrada]]
Ficheiro:Cadeladefrade 045eue.jpg|[[Cadela de frade]] en [[Bastavales, Brión]]
Ficheiro:Becho.Galicia.070621 23.jpg|[[Grilo (insecto)|Grilo]] deen inverno
FileFicheiro:Insecto Valverde Vilarromaris Oroso-13.jpg|[[Vagalume]], ''[[Phosphaenus hemipterus]]'' macho, en [[Oroso]]
[[Ficheiro:Avelaíña024eue.jpg|miniatura|dereita|[[Avelaíña]]. Entre os seus ollos vese a [[Probóscide|espiritrompa]].]]
[[Ficheiro:Insecto 054eue.jpg|miniatura|esquerda|Insecto con patas adaptadas á natación]]
Ficheiro:Grasshoppermetasnodgrass.svg|Metamorfose simple dun [[saltón]], con cinco estadios de [[Ninfa (bioloxía)|ninfa]] e o [[imago]] (adulto) alado.
Ficheiro:Dragonfly metamorphosis.jpg|Unha [[libélula]] na súa última fase adulta, indo de ninfa a adulto.
</gallery></center>
 
Liña 113:
 
=== Bibliografía ===
* Arnett, R. H. Jr. (2000): ''American insects''. 2ª ed. Boca Raton, Londres, New York, Washington, D.C.: CRC Press. ISBN 0-8493-0212-9.
* Coronado, R. y Maruqez, A. (1972): ''Introducción a la entomología''. Editorial Limusa-Wiley.
* Barrientos, J. A. (ed.) (2004): ''Curso práctico de entomología''. Alicante: Asociación Española de Entomología. ISBN 84-4902-383-1.
* Martul, C. (1986): ''Ciencias Naturales: Zoología y Ecología''. Ediciones Ingelek, S.A.
* Borror, D. J., DeLong, D. M. & Triplehorn, C. A. (1976): ''An introduction to the study of insects''. 4ª ed. New York / Chicago: Holt, Rinehart and Winston. ISBN 0-0308-8406-3.
* Naumann, I.D. (Ed). ''The Insects of Australia''. Cornell University Press. NY.
* Brusca, R. C. & Brusca, G. J. (2005): ''Invertebrados'', 2ª edición. Madrid: McGraw-Hill Interamericana. ISBN 0-8789-3097-3.
* Osuna, E. (1995): ''Morfología del exoesqueleto de los insectos''. Volumee I e II. CDCH. Universidad Central de Venezuela.
* Nieto NafriaCoronado, J. MR. & Mier DuranteMárquez, M. PA. (19851972): ''TratadoIntroducción dea la entomología''. BarcelonaMéxico D.F.: EdicionesEditorial Limusa-Wiley. ISBN Omega96-8180-066-4.
* Frings, H. e Frings, M. (1975): ''Conceptos de Zoología''. Madrid: Editorial Alhambra. ISBN 84-205-0505-6.
* Grassé, P.-P., E. A. Poisson e O. Tuzet (1976): ''Invertebrados''. (En Grassé, P.-P., Zoología, vol. 1) Barcelona: Toray-Masson. ISBN 84-311-0200-4.
* Hickman, C. P., Ober, W. C. & Garrison, C. W. (2006): ''Principios integrales de zoología'', 13ª edición. Madrid: McGraw-Hill-Interamericana. ISBN 84-481-4528-3.
* Martul, C. (1986): ''Ciencias Naturales:. Zoología y Ecología''. MaDRID: Ediciones Ingelek, S.A. ISBN 978-84-7708-022-0.
* Nieto Nafria, J. M. & Mier Durante, M. P. (1985): ''Tratado de entomología''. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-0748-8.
* Remane, A., Storch, V. & Welsch, U. (1980): ''Zoología sistemática. Clasificación del reino animal''. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-2820-608-2.
* Wigglesworth, V. B. (1974): ''Insect Physiology'', 7ª ed. London: Chapman and Hall.
 
=== Outros artigos ===
* [[ArtrópodoArtrópodos]]
* [[InsectívoroEntomoloxía]]
* [[Galería de imaxes de insectos de Galicia]]
 
Liña 129 ⟶ 135:
* [http://entomologia.rediris.es/ Entomología. Comunidad virtual.] {{es}}
* [http://thales.cica.es/rd/Recursos/rd98/Naturales/05/index1.html Entomología] {{es}}
* [http://wwwbugguide.biodiversidadvirtual.orgnet/insectariumnode/search.php?edit_search=1view/222292 FotografíasOrdes de insectos] {{en}} biodiversidadvirtual.org
* [http://www.aegaweb.com/ Arquivos entomolóxicos galegos] {{gl}}
 
{{Control de autoridades}}