|
'''Ponto Euxino''' é o nome grecolatino do [[mar Negro]].
{{1000}}
{{Corpo de auga
| nome = Mar Negro
| nome_orixinal =
| imaxe = Закат над Чёрным морем у Заозерного.jpg
| medida_imaxe = 250px
| pé =
| mapa = Locatie Zwarte Zee.PNG
| medida_mapa = 250px
| pé_mapa = Localización do mar Negro.
| locator_x_mapa =
| locator_y_mapa =
| mapa2 = Black Sea Nasa May 25 2004.jpg
| medida_mapa2 = 250px
| pé_mapa2 = Vista satélite
| locator_x_mapa2 =
| locator_y_mapa2 =
| continente = [[Europa]] - [[Asia]]
| país = {{BUL}} <br /> {{GEO}} <br /> {{ROU}} <br /> {{RUS}} <br /> {{TUR}} <br /> {{UKR}}
| división_administrativa =
| subdivisión_administrativa =
| mar = [[Mar epicontinental]]
| arquipélago =
| illa =
| ecorexión =
| cunca = 2 millóns Km<sup>2</sup>
| coordenadas =
| mar_IHO = 30
| mares_contiguos = [[Mar de Azov]] <br>[[mar de Mármara]]<br> ([[mar Exeo]],<br> [[mar Mediterráneo]])
| subdivisións =
| illas = 10+
| afluentes = [[Río Danubio|Danubio]] (2.888 km), <br>[[río Dniéper|Dniéper]] (2.290 km)), <br>[[río Dnister|Dnister]] (1.352 km) <br> [[río Kubán|Kubán]] (870 km)
| cidades =
| accidentes =
| golfos_baías = [[Baía de Karkinit]] <br> [[esteiro do Dniéper]]
| cabos =
| penínsulas = [[Crimea]]
| estreitos = [[Bósforo]] (Mármara)<br> [[Dardanelos]] (Exeo) <br> [[estreito de Kerch]] (Azov)
| outros =
| superficie = 436 400 km²<ref name="ceoe">{{cita web|url=http://www.ceoe.udel.edu/blacksea/geography/index.html|título= Black Sea|obra=guía do Mar Negro pola Universidade de Delaware|dataacceso= 39 de decembro do 2915 |lingua=en}}</ref>
| lonxitude = 1175 km
| anchura =
| separación =
| perímetro =
| profundidade = 2212 m
| profundidade_media =
| altitude =
| capacidade = 547 000 km³
| campo1_nome = Salinidade
| campo1 = 17%
| campo2_nome =
| campo2 =
| campo3_nome =
| campo3 =
| campo4_nome =
| campo4 =
}}
[[Ficheiro:Black Sea relief location map.svg|miniatura|O Mar Negro coa península da Crimea e o Mar de Azov ao norte.]]
O '''mar Negro''' (en [[Lingua abkhaza|abkhaza]]: Амшын Еиқәа, {{lang-ka|შავი ზღვა}}, {{lang-tr|Karadeniz}}, en [[póntico]]: Μαύρον Θάλασσα, Εύξεινος Πόντος, {{lang-bg|Черно море}}, {{lang-ro|Marea Neagră}}, {{lang-ru|Чёрное море}}, {{lang-uk|Чорне море}}, en [[Lingua tártara de Crimea|tártaro de Crimea]]: Qara deñiz) é un [[mar]] que posúe unha saída moi angosta ao [[Mar Mediterráneo]] e que separa [[Europa Oriental]] de [[Asia Occidental]] e esta limitado polos [[montes Pónticos]], ao sur, e polo [[Cáucaso]] a leste. Este mar está, en última instancia, relacionado a través de varios estreitos co [[océano Atlántico]], vía [[mar Mediterráneo]] e [[mar Exeo]]: o [[estreito]] do [[Bósforo]] conéctao ao [[mar de Mármara]] e o estreito dos [[Dardanelos]] ao mar Exeo (parte do mar Mediterráneo); ademais, outro estreito, o de [[estreito de Kerch|Kerch]], úneo ao [[mar de Azov]].<ref name="ceoe"/>
Os [[Pobo grego|gregos]] chamárono primeiro ''Skuthikos Pontos'' ("Mar Escítico"). Os [[escitas]], pobo de lingua [[iraniano|iraniana]], designárono como ''Aksaina'' é dicir "sombrío, gris, azul escuro". Os gregos comprenderon primeiro este termo como ''axeinos'' (de ''a-'' privativo e ''xeinos'' estranxeiro") que significa "hostil aos estranxeiros", e logo, máis tarde, cando as súas correntes lles foron máis familiares e practicábeis, foi designado como ''Pontos Euxeinos'' (de ''eu-'' "ben" e ''xeinos'' "estranxeiro") ou '''Pont-Euxin''' (é dicir "Mar amigábel" ou "acolledor"). Outros pensan que era chamado acolledor precisamente por lle dar un nome contrario ao que ocorría en realidade, co fin de evitar as súas treboadas.
== Características ==
Hai un importante fluxo de auga a través do Bósforo, 200 km³ por ano e de auga dóce das áreas adxacentes, especialmente da Europa Central e Oriental, totalizando 320 km³ por ano. O río máis importante a desaugar no Mar Negro é o [[río Danubio]]. O Mar Negro ten unha área de 422,000 km² e unha profundidade máxima de 2210 m.
O nome de ''Mar Negro'' tería como orixe a atribución polos [[turcos]] de cores aos [[puntos cardinais]], o "negro" para o [[norte]], o "azul" para o [[oeste]], o "branco" para o [[sur]] e o "verde" para o [[leste]]. ao estar este mar (''deniz'' en [[lingua turca|turco]]) ao norte de [[Turquía]], foi designado ''kara'' ("negro"), en turco ''Karadeniz'' ("mar negro"). Mentres que, por exemplo, o [[mar Mediterráneo]], ao sur, sempre é chamado ''mar Branco'', en [[lingua turca|turco]] ''Akdeniz'' (non confundir co [[mar Branco]] actual).
Os países que costean o Mar Negro son [[Turquía]], [[Bulgaria]], [[Romanía]], [[Ucraína]], [[Rusia]] e [[Xeorxia]]. A [[península]] da [[Crimea]] é unha república autónoma da Ucraína.
[[Categoría:Historia de Europa]]
== Formación ==
=== Teoría da conexión co Mediterráneo durante o Holoceno ===
O Mar Negro atópase conectado co sistema mundial de [[océano]]s mediante un sistema de dous [[estreito]]s encadeados, o [[Estreito dos Dardanelos]] e o [[Estreito do Bósforo]]. Os dardanelos ten unha profundidade de 55 metros e o Bósforo de 36.
Tamén existen evidencias que indican que o nivel de auga no Mar Negro era considerabelmente menor durante o período glaciar, isto explica que os arqueólogos atoparan restos de [[moluscos]] de auga doce e estruturas constituídas polo ser humano a uns 100 metros de distancia da costa actual de [[Turquía]]. A datación por radiocarbono destes moluscos indica que teñen unha idade de uns 7.000 anos.
Tendo en conta estes feitos existe un acordo en que durante a última glaciación e certos tempo despois do seu final o Mar Negro foi un lago de auga doce pechado. Tempo despois da era glaciar os niveis de auga do mar Negro e o [[mar Exeo]] eleváronse de maneira independente ata alcanzar o punto no cal se atopan na actualidade. Sobre o punto no que aínda existe debate é o momento no que ocurreu tal conexión. Unha das teorías é que o mar Negro se encheu primeiro e que a auga doce superaba os actuais estreitos do Dardanelos e Bósforo e desaugaba no Mar Mediterráneo.
=== Teoría da inundación ou o dioivo ===
En [[1997]] William Ryan e Walter Pitman, da [[Universidade de Columbia]], publicaron unha teoría segundo a cal se produciu unha gran inundación a través do Bósforo. Afirman que o mar Negro e o mar Caspio eran vastos lagos de auga doce pero que en torno ao [[-5600|5.600 a.C]] o Mediterráneo rompeu o dique natural que os separaba destes lagos creando o paso actual entre os dous mares.
== Historia ==
Dende a antigüidade foi escenario de loitas pola exemonía das súas augas, principalmente entre as grandes potencias do [[Imperio Otomán]], que controlaba a entrada ao mesmo, e o [[Imperio Ruso]]. Na época moderna adquiriu unha nova importancia ao ser unha das vías de entrada do [[gas natural]] [[Rusia|ruso]] en [[Europa]].
* [[Guerra de Crimea]] ([[1854]]-[[1856]]). Contenda entre o [[Imperio Ruso]] e o [[Imperio Otomán]], a quen apoiaban as potencias [[Europa|europeas]] [[Francia]] e [[Reino Unido]]. A contenda centrábase sobre rivalidades relixiosas entre [[Cristianismo ortodoxo|ortodoxos]] e [[Catolicismo|católicos]], e o dominio de [[Moldavia]] e [[Valaquia]] pero focalizouse principalmente na península de [[Crimea]].
== Etimoloxía ==
O nome de ''Mar Negro'' tería como orixe a atribución polos [[Turquía|turcos]] de cores aos [[Punto cardinal|puntos cardinais]], o "negro" para o [[Norte]], o "azul" para o [[Oeste]], o "branco" para o [[Sur]] e o "verde" para o [[Leste]]. Ao estar este mar (''deniz'' en [[lingua turca|turco]]) ao norte de [[Turquía]], foi designado ''kara'' ("negro"), en turco ''Karadeniz'' ("mar negro"). Mentres que, por exemplo, o mar [[Mediterráneo]], ao sur, sempre é chamado ''mar Branco'', en [[lingua turca|turco]] ''Akdeniz'' (non confundir co [[mar Branco]] actual).
== Fauna ==
[[Ficheiro:Dreissena polymorpha3.jpg|miniatura|[[Mexillón cebra]].]]
O Mar Negro conta con especies animais características como son:
* O [[mexillón cebra]]: O Mar Negro é, xunto ao [[Mar Caspio]], o lugar de orixe desta especie de onde se foi extendendo a través da acción do home a gran parte do planeta. Na actualidade está considerada como [[especie invasora]] na maior parte destes lugares de destino.
* A [[carpa común]] ou [[Carpa europea|europea]]: É orixinaria tanto do Mar Negro coma do [[Mar Caspio|Caspio]] e o [[Mar de Aral]]. Ao igual que o mexillón cebra é unha especie invasora en gran número de ecosistemas.
* O ''[[neogobius melanostomus]]'': Tamén é orixinaria do Mar Negro e Caspio e tamén é unha perigosa especie invasora, como por exemplo nos [[Grandes Lagos, América do Norte|Grandes Lagos de América do Norte]].
== Poboación ==
As cidades máis importantes ao longo da costa inclúen [[Estambul]] (antigamente [[Constantinopla]] e [[Bizancio]]), [[Burgas]], [[Varna]], [[Constanta|Constanţa]], [[Ialta]], [[Odesa]], [[Sebastopol]], [[Batumi]], [[Trebisonda]], [[Samsun]] e [[Zonguldak]].
{|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
|-
! style="text-align:center;" colspan=11|Áreas urbanas máis poboadas en torno ao Mar Negro.
|-
!rowspan=23 width:150|<br/>
[[Ficheiro:Golden Horn and european side of Istanbul 001.jpg|border|135px|Odessa]]<br/>Estanbul<br/>
[[Ficheiro:Pantelejmonowski Kirche Odessa.jpg|border|135px|Samsun]]<br/>Odesa<br/>
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|Pos.
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|Cidade
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|País
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|Rexión
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|Poboación urbana
!rowspan=23 width:150|
[[Ficheiro:Samsun.jpg|border|135px|Sevastopol]]<br/>Samsun<br/>
[[Ficheiro:Sevastopol IMG 0919 1725.jpg|border|135px|Sochi]]<br/>Sevastopol<br/>
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|1||align=left|'''[[Estambul]]'''||[[Turquía]]||[[Provincia de Estambul|Estambul]]||13.624.240<ref>{{Cita web|url=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_ilce_koy_sehir.RDF&p_il1=34&p_kod=1&p_yil=2011&p_dil=1&desformat=html |title=Instituto Estatístico de Turquía |publisher=Rapor.tuik.gov.tr |date= |accessdate=2014-03-06}}</ref>
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|2||align=left|'''[[Odesa]]'''||[[Ucraína]]||[[Oblast de Odesa|Odesa]]||1.003.705
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|3||align=left|'''[[Samsun]]'''||[[Turquía]]||[[Provincia de Samsun|Samsun]]||535.401<ref>{{Cita web|url=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_ilce_koy_sehir.RDF&p_il1=55&p_kod=1&p_yil=2011&p_dil=1&desformat=html |title=Instituto Estatístico de Turquía |publisher=Rapor.tuik.gov.tr |date= |accessdate=2014-03-06}}</ref>
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|4||align=left|'''[[Sebastopol]]'''||[[Ucraína]]||[[Crimea]]||379,200
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|5||align=left|'''[[Sochi]]'''||[[Rusia]]||[[Krasnodar Krai]]||343,334
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|6||align=left|'''[[Varna]]'''||[[Bulgaria]]||Varna||334,870
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|7||align=left|'''[[Trebisonda]]'''||[[Turquía]]||Trebisonda||305,231<ref>{{Cita web|url=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_ilce_koy_sehir.RDF&p_il1=61&p_kod=1&p_yil=2011&p_dil=1&desformat=html |title=Instituto Estatístico de Turquía |publisher=Rapor.tuik.gov.tr |date= |accessdate=2014-03-06}}</ref>
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|8||align=left|'''[[Constanţa]]'''||[[Romanía]]||Constanța||283,872<ref>{{Cita web|author=Stiati.ca |url=http://stiati.ca/cele-mai-mari-orase-din-romania/ |title=Cele mai mari orase din Romania |publisher=Stiati.ca |date= |accessdate=2014-03-06}}</ref>
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|9||align=left|'''[[Novorosíisk]]'''||[[Rusia]]||[[Krasnodar Krai]]||241,952
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|10||align=left|'''[[Burgas]]'''||[[Bulgaria]]||[[Provincia de Burgas|Burgas]]||223,902<ref>{{Cita web|url=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_ilce_koy_sehir.RDF&p_il1=67&p_ilce1=1741&p_kod=2&p_yil=2011&p_dil=1&desformat=html |title=Instituto Estatístico de Turquía |publisher=Rapor.tuik.gov.tr |date= |accessdate=2014-03-06}}</ref>
|}
{{Clear}}
== Notas ==
{{listaref}}
== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
=== Outros artigos ===
* [[Guerra de Crimea]]
* [[Gas natural]]
* [[Frota rusa do Mar Negro]]
{{Lista de mares}}
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Negro, Mar}}
[[Categoría:Mar Negro]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Historia e xeografía)]]
| 