Canadá: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Banjo (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
Isili0n (conversa | contribucións)
Engado artigo antes de "Canadá".
Liña 52:
O '''Canadá''' é un país que ocupa a metade norte da [[América do Norte]]. Limita cos [[Estados Unidos de América]], localizado ao sur do país (Estados Unidos continental) e a noroeste (estado norteamericano de [[Alasca]]). Ao norte localízase o [[océano Ártico]], ao oeste, o [[océano Pacífico]], e ao leste, o [[océano Atlántico]].
 
O Canadá é o segundo maior país do mundo, por extensión territorial.
 
O Canadá é unha [[federación]], unha [[democracia]] parlamentaria, constituída por 10 provincias e 3 territorios. O [[xefe de estado]] do país é a raíña [[Isabel II do Reino Unido|Isabel II]] da [[Inglaterra]] -un símbolo dos lazos históricos do Canadá co [[Reino Unido]]- e dirixido por [[primeiro ministro do Canadá|primeiro ministros]]. O ministro principal actual é [[Stephen Harper]]. A capital do país é [[Otava]].
 
O país obtivo súa independencia en [[1 de xullo]] de [[1867]], do Reino Unido. Esta, porén, continuou a ter o control do Ministerio do Exterior do Canadá. O Canadá obtivo independencia total en [[1931]], segundo os termos do [[Estatuto de Westminster]].
Liña 69:
|edición = 2ª|nome = Alan | apelidos = Rayburn|editor = University of Toronto Press|ano = 2001|isbn = 978-0-8020-8293-0|páxinas = 1–22}}</ref>
 
Despois da [[Confederación de Canadá|Confederación]] en [[1867]], ''Canadá'' foi adoptado como o nome legal para o novo país, e a palabra ''[[Dominion]]'' foi conferida como título do país.<ref>{{cita libro|apelidos=O'Toole|nome=Roger|título=Holy nations and global identities: civil religion, nationalism, and globalisation|ano=2009|publisher=Brill|isbn=978-90-04-17828-1|editor=Hvithamar, Annika; Warburg, Margit; Jacobsen, Brian Arly|páxina=137|capítulo=Dominion of the Gods: Religious continuity and change in a Canadian context}}</ref> Porén, como o Canadá afirmou a súa autonomía política do [[Reino Unido]], o goberno federal incrementou o uso símplementesíimplemente de ''Canadá'' nos documentos e tratados do estado, un cambio que se reflectiu no renomeamento do día nacional de [[Dominion Day]] a [[Canada Day]] in 1982.<ref name=buckner>{{cita libro|título=Canada and the British Empire|editor= Buckner, Philip|publisher=Oxford University Press|ano=2008|páxinas=37–40, 56–59, 114, 124–125|isbn=978-0-19-927164-1}}</ref>
 
== Historia ==
Liña 77:
{{Artigo principal|Política do Canadá}}
 
O [[xefe de estadoEstado]] do Canadá é a raíña [[Isabel II do Reino Unido|Isabel II]], Raíña da [[Gran Bretaña]]. As tarefas do xefe de estado son exercidas no Canadá por un representante, polo [[Gobernador Xeral do Canadá|Gobernador Xeral]], que é xeralmente un político ou outro canadense prominente, escollido pola raíña, a través dun consello do [[primeiro ministro do Canadá]]. Nin a raíña nin o Gobernador Xeral posúen poderes, senón que o Gobernador Xeneral participa máis de cerimonias e papeis simbólicos, incluíndo a aprobación (simbólica) das leis propostas e discutidas polo [[Senado do Canadá]]. O Gobernador Xeneral tamén abre e fecha sesións do parlamento - e disolve o parlamento antes da realizacion de eleccións nacionais.
 
O Gobernador Xeneral tamén aproba - simbolicamente - o líder de goberno, o [[primeiro ministro do Canadá]], considerado por moitos tamén o xefe de estado do país (dado o papel apenas simbólico da Raíña Isabel e o seu representante no país). O primeiro ministro do Canadá é o líder do partido político que conseguiu máis votos e representantes na [[Casa dos Comúns do Canadá]]. O primeiro ministro, pola súa banda, escolle os membros do [[Gabinete do Canadá|Gabinete]], que son membros do partido político do primeiro ministro, en ambas as casas lexislativas. O Poder Executivo no país é exercido polo primeiro ministro e polo Gabinete.
Liña 142:
O [[PIB]] do Canadá é de 1.1 billóns de dólares, un dos dez máis altos do mundo. Como unha sociedade industrial influente e de alta tecnoloxía, o Canadá hoxe lembra os EUA no seu sistema económico orientado ao mercado, modelo de produción, e os altos padróns de vida. Desde [[2001]], o Canadá non afondou en depresións financeiras, posuíndo a mellor situación económica dos países da [[G8]].
 
A economía do Canadá basease no [[capitalismo]]. O país posúe unha das máis influentes economías mundiais. Favorecido pola proximidade aos [[Estados Unidos da América]], e a través do tratado de [[FTA]] (Acordo de Libre Comercio dos EUA e o Canadá de [[1989]]), posteriomente [[NAFTA]] (Acordo de Libre Comercio da América do Norte de [[1994]], que levou á inclusión do [[México]] ao FTA). Este acordo xerou un crecemento dos lazos comerciais, e da integración económica cos EUA.
 
O sector primario do Canadá - [[agricultura]], [[pesca]] e [[silvicultura]] - é responsable por 3% do PIB do país, e empregan un total de aproximadamente 675 mil persoas.
Liña 156:
[[Ficheiro:Demographics_Canada.png|250px|dereita|miniatura|Crecemento da poboación do Canadá desde [[1961]].]]
 
O Canadá é un país de baixa [[densidade de poboación]], cos seus 32 millóns de habitantes, e apenas 3.5 habitantes por quilómetro cadrado. Cerca do 75% da poboación do país vive no sur do país, máis exactamente, nunha faixa de 150&nbsp;km ao norte da fronteira sur do Canadá cos Estados Unidos, desde o Océanoocéano Atlántico ata o Océanoocéano Pacífico, en canto o norte do país é escasamente poboado, por causa do seu [[clima]] severo.
 
En [[2001]], o 66% dos canadenses eran de ascendencia europea (principalmente de orixe británica ou francesa), o 26% eran de ascendencia mixta e o 6% tiñan ascendencia exclusivamente non europea, especialmente os orixinarios da [[Asia]]. Apenas o 2% da poboación está formada pola poboación aborixe; desta, o 1% son [[metis (Canadá)|metis]]. Os maiores grupos étnicos, non ingleses ou franceses, son [[italia]]nos, [[Alemaña|alemáns]], [[China|chineses]] e [[Polonia|poloneses]].
 
O Canadá ten unha taxa de fertilidade total baixa, e semellante á dos países da Europa Occidental. Depende da inmigración para manter e aumentar a súa poboación. O Canadá desenvolveu un mecanismo sofisticado para atopar inmigrantes apropiados e para os integrar na sociedade sen conflito. Un sexto dos canadenses naceu no estranxeiro, unha porcentaxe que só fica por baixo de [[Australia]].
 
A maior parte dos canadenses é [[cristianismo|cristiá]], sendo preto de 42% [[catolicismo|católicos romanos]] e 38% [[protestante]]s. A denominación protestante máis numerosa é a [[Igrexa Unida do Canadá]] (''United Church of Canada'').
 
O Canadá foi clasificadaclasificado en primeiro lugar durante nove anos consecutivos no [[Índice de Desenvolvemento Humano]], entre [[1992]] e [[2000]]. Actualmente, o país ocupa a cuarta posición deste índice.
 
== Cultura ==
Liña 171:
Canadá é un país multicultural, onde todas as culturas son consideradas igualmente importantes e, como consecuencia, valoradas por igual. O goberno adoptou oficialmente a política de multiculturalismo en [[1971]].
 
Debido ao seu pasado colonial, a cultura do Canadá foi moi influenciada pola cultura e tradicións de [[Inglaterra]] e [[Francia]]. Dada súa proximidade cos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], a cultura dedo Canadá tamén foi influenciada pola cultura norteamericana. A pesar disto, a cultura canadense conseguiu desenvolver características propias e únicas. En moitos aspectos, unha cultura nacional máis robusta e distinta desenvolveuse en anos recentes, parcialmente por causa do [[nacionalismo]] cívico que se espallou polo país nos anos que antecederan ó Centenario do Canadá, en [[1967]], e tamén a causa dos incentivos do goberno para estimular programas que difunden a cultura e a arte no país.
 
Os pobos aborixes que vivían en Canadá antes da chegada dos primeiros europeos construíron os primeiros piares da historia e cultura do Canadá. Cada nación aborixe posuía a súa cultura, idioma e historia. Moitas destas nacións aínda existen no país. Eles pescaban, cultivaban e cazaban en todos os cantos do Canadá, e respectaban moito a [[natureza]], e crian que a súa existencia (dos homes) dependía dela (da natureza). Hábiles costureiros, usaban plantas para facer [[roupa]]s e outros utensilios. Estes pobos son a base da cultura do Canadá, e tamén os primeiros pobos do país.
Liña 188:
[[Ficheiro:manege_militaire_quebec.jpg|250px|dereita|miniatura|A [[cidade de Quebec]], centro político e cultural do Canadá francófono.]]
 
O Canadá posúe dous idiomas oficiais: o [[Lingua inglesa|inglés]] e o [[Lingua francesa|francés]]. Ambos son usados no [[Parlamento do Canadá]]. O [[7 de xullo]] de [[1969]], a lingua francesa igualouse coa lingua inglesa, para todo o sistema federal de goberno. Isto iniciou un proceso que levou aao Canadá a tornarse unha nación bilingüe e multicultural:
 
* O francés e o inglés posúen status iguais no parlamento, tribunais federais e en todas as institucións federais.
Liña 209:
A Constitución de 1982 recoñece tres grupos principais de aborixes no Canadá: os indíxenas (''First Nation''), os [[inuit]] (esquimós) e os [[metis (Canadá)|metis]]. A poboación aborixe creceu a un ritmo dúas veces maior que o resto do Canadá. Actualmente, preto de 790 mil aborixes viven no país. Destes, o 69% son indíxenas, o 26% son metis e o 5% son inuit.
 
Actualmente, fálanse 50 idiomas diferentes por estes grupos aborixes, a maioría só falados enno Canadá. O uso destas linguas decreceu e prevese que a maioría delas se extinguirán en dúas ou tres xeracións. Apenas o [[linguas inuit|inuktitut]] (idioma oficial nos [[Territorios do Noroeste]] e en [[Nunavut]], con 29 mil falantes) e os idiomas obxiwe e cree (ambos totalizando 150 mil falantes) son sustentables a longo prazo.
 
=== Símbolos nacionais ===
Liña 245:
[[Ficheiro:Eastbound over SCB.jpg|250px|dereita|miniatura|Un [[tren]] da [[Canadian Pacific Railway]].]]
 
O Canadá posúe varios [[accidente xeográfico|accidentes xeográficos]] que son grandes obstáculos para o transporte, como [[montaña]]s, grandes corpos de auga e grandes bosques. Mesmo así, o país posúe un dos mellores sistemas de transporte do mundo.
 
A rede [[ferrovía|ferroviaria]] dedo Canadá posúe máis de 80 mil quilómetros de extensión. É a terceira maior rede ferroviaria do mundo. As dúas principais empresas ferroviarias do país son a [[Canadian National Railway]] e a [[Canadian Pacific Railway]]. Ambas as dúas son controladas por empresas privadas. A [[VIA Rail]] é un servizo ferroviario interurbano de pasaxeiros, administrada polo goberno canadense. [[Montreal]] é o maior polo ferroviario do país, seguido por [[Calgary]] e [[Toronto]]. Toronto e Montreal posúen modernos sistemas de [[metro (transporte)|metro]].
 
As [[autoestrada]]s conectan as principais cidades do Canadá entre si. Destacan a ''Trans-Canada Highway'', que se estende por 8 mil quilómetros desde o [[Océano Pacífico]] ata o [[Océano Atlántico]], e a ''Autovía/Vía Expresa Macdonald-Cartier'', a vía rápida con máis movementos do mundo. Montreal é o principal polo viario do Canadá, seguido por Toronto e Calgary. Montreal posúe un extenso sistema de [[autovía]]s.