Mar: Diferenzas entre revisións

A [[Terra]] é o único [[planeta]] coñecido que ten [[auga]] [[Líquido|líquida]] na súa [[Terra#Superficie|superficie]] e, polo tanto, o único que ten mares,<ref name=Stow />{{rp|page=22}} aínda que [[Marte]] esta [[Auga en Marte|dotado de auga]] en estado [[sólido]] nos seus [[Casquete de xeo|casquetes de xeo]] permanentes así como [[Vapor de auga|vapor]] na súa [[atmosfera de Marte|atmosfera]], pero ademais cabe a posibilidade da existencia de [[Análogo á Terra|planetas similares á Terra]] [[Planeta extrasolar|noutros sistemas]], onde tamén poden existir mares e océanos.<ref>{{Cita web|autor=Ravilious, Kate |data=21 de abril de 2009 |url=http://news.nationalgeographic.co.uk/news/2009/04/090421-most-earthlike-planet.html |título=Most Earthlike Planet Yet Found May Have Liquid Oceans|editor=National Geographic |lingua=en |dataacceso=6 de xaneiro do 2016}}</ref> A [[orixe da auga na Terra]] aínda é incerta; aínda que, visto desde o [[espazo exterior]], o planeta parece unha "[[A bóla azul|bóla azul]]" con varios compoñentes, entre océanos, casquetes de xeo e nubes.<ref>{{Cita web|autor=Platnick, Steven |url=http://visibleearth.nasa.gov/view.php?id=57723 |título=Visible Earth |editor= [[National Aeronautics and Space Administration|NASA]] |lingua=en |dataacceso= 6 de xaneiro do 2016}}</ref> Estímase que hai {{fmtn | 1335000000 |[[Quilómetro cúbico|km³]]}} de mar,<ref name="NOAAvol">{{cita web |título=Volumes of the World's Oceans from ETOPO1 |url=http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/global/etopo1_ocean_volumes.html|editorial=[[National Oceanic and Atmospheric Administration|NOAA]] |dataacceso= 6 de xaneiro do 2016 |lingua=en }}</ref> volume representativo de aproximadamente o 97.2 [[Porcentaxe|por cento]] da auga coñecida,<ref name=NOAAcycle>{{Cita web|editor=NOAA |url=http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson07.html |título= Lesson 7: The Water Cycle |obra= ''Ocean Explorer''|lingua=en |dataacceso=6 de xaneiro do 2016}}</ref> e cobre máis do 70 por cento da súa superficie.<ref name=Stow />{{rp|page=7}} Con todo, ao redor do 2,15% da auga da terra esta conxelada e atópase nos mares de xeo que cobren o Océano Ártico, nas capas de xeo da [[Antártida]] e nos seus alrededores, ademais de varios [[glaciar]]es e en depósitos superficiais de todo o mundo . O resto, ao redor do 0,65%, esta en [[Auga subterránea|depósitos subterráneos]] ou nas diversas etapas do [[# Ciclo da auga|ciclo da auga]], que contén a [[auga doce]] atopada e utilizada pola maioría da vida terrestre: no vapor do [[Atmosfera da Terra|ar]] nas [[nube]]s na súa [[choiva]]s, así como nos lagos e ríos formados espontáneamente e nos fluxos de auga que volven o mar.<ref name=NOAAcycle/> Tomando nota de tal dominio e da influencia do mar no planeta, o escritor británico [[Arthur C. Clarke]] dixo unha vez que a Terra sería mellor chamala "Océano".<ref name=Stow />{{rp|page=7}}

 

=== Auga do mar ===

{{Artigo principal|Auga do mar}}

[[Ficheiro:SMOS2010.png|miniatura|esquerda|alt=Mapa global de salinidade (agosto – setembro, 2010 e 2011) producido polo satélite SMOS, da Axência Espacial Europeia, lanzado no 2012.|Medias globais da salinidade da superficie oceánica, medidas polo [[satélite artificial|satélite]] [[SMOS]], da [[Axencia Espacial Europea]], en 2011. O índice salino varía do 32 ‰ ([[azul]]) a 38 ‰ ([[vermello]]).]]

 

O termo úsase nun senso menos xeográfico para designar unha parte do océano, como ''mar tropical'' ou ''auga do mar'' referíndose ás augas oceánicas. Aínda que o nivel de salinidade pode variar, aproximadamente o 90% da auga oceánica ten de 34 a 35 [[gramo|g]] de [[solución acuosa|sólidos disoltos]] por [[litro]]s, que produce unha medida de solución salina do 3,4 o 3,5%.<ref>Pond, Stephen (1978). ''Introductory Dynamic Oceanography''. Pergamon Press. p. 5. ISBN 0-7506-2496-5.</ref> Con todo, para a fácil descrición de pequenas diferenzas, os oceanógrafos indican usualmente ese índice en [[por mil]] (‰) ou [[Punto base|partes por mil]] no canto de porcentaxe. Tales estimacións sobre as augas da superficie do hemisferio norte son xeralmente próximas á marca do 34 ‰, mentres que o 35 ‰ é a media no hemisferio sur.<ref name=reddyornot/> Os [[soluto]]s oceánicos proceden [[Auga do mar#Salinidade|tanto do fluxo dos ríos como do fondo do mar]],<ref>Pinet, Paul. ''Invitation to Oceanography''. West Publishing Co. ([[St. Paul, Minnesota|St. Paul]]), 1996. ISBN 978-0-314-06339-7.</ref> sendo estable a súa composición relativa:<ref name="Millero"/><ref>{{cita web|URL=http://www.palomar.edu/oceanography/salty_ocean.htm|título=Why is the Ocean Salty?|autor=Swenson, Herbert|lugar=US Geological Survey|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150209191609/http://www.palomar.edu/oceanography/salty_ocean.htm|dataarquivo=15.09.2015 |dataacceso=7 de xaneiro do 2016 |lingua=en}}</ref> [[sodio]] (Na) e [[cloruro]] (Cl) constitúen preto de 85% e o restante divídese entre [[magnesio]] (Mg), [[calcio]] (Ca), [[sulfato]] (SO₄), [[carbonato]] (CO₃) e [[bromuro]]. A falta de [[# Contaminación mariña|contaminación]], a auga do mar non sería prexudicial para beber, salvo que é demasiado salina;{{efn|O [[ril]] excreta [[urina]] con salinidade do 2%,<ref name=10hut>[[Exército dos Estados Unidos|US Army]] (xuño de 1992). [http://www.basegear.com/ch6.html FM 21-76: ''Survival'']. Chapter 6: "Water Procurement".</ref> de forma que a bebida dun litro de auga de mar require o consumo de polo menos un litro de auga doce, coa intención de evitar o exceso de sodio no organismo. Sen esa auga adicional, o aumento de sal provoca [[deshidratación]].<ref>NOAA (11 de xaneiro de 2013). "[http://oceanservice.noaa.gov/facts/drinksw.html Drinking Seawater Can Be Deadly to Humans]".</ref>}} similarmente, non é posible usala para [[irrigación]] da maior parte das [[planta]]s sen a anterior [[#Industrias extrativistas|desalinización]].<ref>{{cita web|URL=http://time.com/7357/california-drought-debate-over-desalination/|título=California’s Farmers Need Water. Is Desalination the Answer?|autor=|data=14.02.2014|editor=[[Time (revista)|Time]]|dataacceso=10.08.2015}}</ref>

 

[[Ficheiro:Waves mediterranean sea.jpg|miniatura|O mar arremete contra os [[arrecife]]s.]]

As [[onda (mar)|ondas]] oceánicas son oscilacións causadas polo [[rozamento]] do [[Atmosfera terrestre|aire]] en movemento sobre a superficie marítima. Este rozamento traslada [[enerxía]] e forma ondas de superficie na auga perpendiculares á dirección do vento. A parte superior da onda é coñecida como "crista" e a base é chamada "val". A distancia entre dúas cristas é a [[lonxitude de onda|lonxitude da onda]]. Estas ondas formanse [[Onda mecánica|mecanicamente]] xa que a medida que se aproximan unhas a outras, as moléculas de auga dunha determinada posición elévanse e segundo van pasando baixan, trazando un camiño máis ou menos circular. A enerxía transita pola superficie e non supón un movemento horizontal da propia auga. O [[estado do mar|estado]] do océano é determinado polo tamaño de tales ondas, que, na [[Fluído|superficie libre]], depende da velocidade do vento e do ''[[fetch (xeografía)|fetch]]'' (''"fetch"'' é a lonxitude rectilínea máxima dunha gran masa de auga superficial que é uniformemente afectada na dirección e forza do vento). As ondas pequenas son chamadas [[Onda capilar|ondas capilares]]. Co bater de ventos, máis fortes e prolongados, nas cristas elevadas das ondas capilares, formanse ondas grandes e irregulares. En tal escenario, estas ondas alcanzan a súa altura máxima cando o ritmo no que elas viaxan case concide coa velocidade do vento e, co tempo, chegan a separarse en poderosas ondas longas,{{efn | "Cando as ondas se distancian do punto onde xurdiron, as maiores pasan diante das novas, pois a súa velocidade é maior. Aos poucos, elas caen e desfanse xunto a outras ondas que viaxan a velocidade parecida- onde diferentes ondas están no mesmo estadio, hai reforzo mutuo dunha a outra, xa cando as ondas próximas están en etapas diferentes, elas deminuen. Finalmente, desenvolvese un patrón regular de ondas altas e baixas, ou ''[[mar de fondo]]''."<ref name=Stow />{{rp|pages=83–84}}}} cunha dirección e lonxitude de onda común. Estas [[Mar de fondo|ondas]] son particularmente comúns nos [[Roaring Forties]] do [[hemisferio sur]], onde o vento sopra continuamente.<ref name="NOAA">National Oceanic and Atmospheric Administration. "[http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson09.html Ocean Waves]" in the ''Ocean Explorer''.</ref><ref>Young, I.R. (1999) ''Wind Generated Ocean Waves''. Elsevier. p. 83. ISBN 0-08-043317-0.</ref>

 

Segundo as ondas se aproximan a costa móvense en augas menos profundas que fan que muden o seu comportamento. O aproximarse dende un determinado ángulo, poden desviarse ou chocar contra rochas e promontorios. Cando as ondas alcanzan o punto onde as súas moléculas oscilantes máis profundas entran en contacto co [[relevo oceánico|chan oceánico]], a fricción inicia o seu proceso de desaceleración. Este fenómeno "poxa" as cristas preto unha das outras polo que aumenta a [[Amplitude|altura das ondas]]. No momento en que a porción da altura coa lonxitude de onda supera 1:7, "rompen", formando nunha masa de auga espumante.<ref name=mrgarrison/> Unha capa desa auga corre sobre a área de praia e retraese de volta ao mar por influencia da gravidade.<ref name=NOAA />