Antigüidade clásica: Diferenzas entre revisións

A '''Antigüidade clásica''' localízase no momento de plenitude das civilizacións grega e romana ([[século -V|século V a. C.]] ao [[século II]]) ou no sentido amplo, en toda a súa duración ([[século -VIII|século VIII a. C.]] ao [[século V|século V a. C.]]). O termo oponse á [[Antigüidade tardía]] e remite á herdanza da [[Arte clásica|civilización grecorromana]]. É, sobre todo, empregado pola historiografía anglosaxoa para describir a Antigüidade. Neste senso, considérase que este período comézase co poema grego de [[Homero]] (século VIII-VII a.C), o máis antigo atopado intacto até os nosos días. Este período abrangue o auxe do [[Cristianismocristianismo]] e o declive do [[imperio romano]] e remata coa disolución da cultura clásica e o principio do período denominado [[Antigüidade tardía]] (300-600 d. C.) e da [[Alta Idade Media]] (500-1000 d.C).

O termo [[clásico]] significa ''digno de imitación'', e derívase da admiración pola arte, a literatura e a cultura en xeral de Grecia e Roma que se redescubre no [[Renacemento]] tras unha [[Idade Media]] cuxos valores se desprestixiaron. O mesmo aconteceu co [[Neoclasicismo]], movemento intelectual e artístico que segue ao descubrimento das ruínas de [[Pompeia]] a mediados do [[século XVIII]].

Tal mostra ampla de historia e territorio cobre moitos períodos e culturas dispares. Por iso, a "antigüidadeAntigüidade clásica" refírese máis que nada a unha visión idealizada posterior sobre o que era esa época. A civilización dos antigos gregos foi inmensamente influente na lingua, política, sistema educativo, filosofía, ciencia, arte e arquitectura no mundo moderno, volvendo durante o [[Renacemento]] na Europa occidental e rexurdindo novamente durante varios movementos [[Neoclasicismo|neoclásicos]] no século XVIII e XIX.

[[Ficheiro:Map athenian empire 431 BC-es.svg|miniatura|250px|dereita|Liga de Delos ("Imperio ateniense"), xusto antes da [[Guerraguerra do Peloponeso]] en 431 a.C.]]

En 510 a.C., tropas [[esparta]]nas axudaron aos atenienses a derrocar ao seu rei, o tirano [[Hipias (tirano)|Hipias]], fillo de [[Pisístrato]]. Tras o cal, [[Cleómenes I]], rei de [[Esparta]], puxo no seu lugar unha oligarquía prol-espartana liderada por [[Iságoras]]. As [[Guerras Médicas|guerras médicas]] (499-449 a.C.), que concluíu coa [[Paz de Calias]], tivo como consecuencia a posición dominante de [[Atenas]] na [[Liga de Delos]], situación que levou a un conflito con Esparta e a [[Liga do Peloponeso]]. A subseguinte [[Guerraguerra do Peloponeso]] (431-404 a.C.) terminou cunha vitoria espartana e o fin do dominio ateniense.

Así, Grecia entrou ao século IV a.C. baixo unha [[hexemonía espartana]]. Pero, para 395 a.C., os gobernantes espartanos destituíron a Lisandro do seu cargo e [[Esparta]] perdeu a súa supremacía naval. [[Atenas]], [[Argos, Grecia|Argos]], [[Tebas, Grecia|Tebas]] e [[Corinto]], os dous últimos antigos aliados espartanos, desafiaron o dominio de Esparta na [[Guerraguerra de Corinto]] que tivo un fin non concluínte no 387 a.C. Logo, os xenerais tebanos [[Epaminondas]] e [[Pelópidas]] gañaron unha vitoria decisiva na [[Batallabatalla de Leuctra]] (371 a.C.). O resultado desta batalla significou o fin da supremacía espartana e o establecemento da [[hexemonía tebana]]. Tebas procurou manter a súa posición ata que, finalmente foi eclipsada polo poder crecente do [[Reino de Macedonia]] no 346 a.C.

A Grecia clásica ingresou ao [[período helenístico]] co ascenso do [[reino de Macedonia]] e as conquistas de [[Alexandre o Grande]]. A [[koiné]] converteuse na ''[[lingua franca]]'' moito máis alá da Grecia mesma, e a cultura helenística interactuou coas culturas de [[Imperio Seléucida|Persia]], [[Reino grecobactriano|Asia central]], [[Reino Indogriego|India]] e [[Período helenístico de Exipto|Exipto]]. Realizáronse avances significativos nas ciencias ([[xeografía]], [[Astronomía na Antigaantiga Grecia|astronomía]], [[matemáticas]] etc.), en particular cos [[Escola peripatética|seguidores]] de [[Aristóteles]] (''Aristotelismo'').

O período helenístico terminou co ascenso da [[República romana]] a un poder supra-rexionalsuprarrexional no [[Século II|século II a.C.]] e coa consecuente conquista de Grecia en [[-146|146 a.C.]]

[[Ficheiro:Extent_of_the_Roman_Republic_and_the_Roman_Empire_between_218_BC_and_117_AD.png|miniatura|A extensión da [[república romana]] en 218 a. C. (vermello oscuroescuro), 133 a. C. (rosado), 44 a. C. (laranxa), 14 d. C. (

amarelo), despoísdespois 14 d. C. (verde) e unha extensión máxima baixo o gobiernogoberno de [[TrajanoTraxano]], 117 d. C. (verde claro).]]

{{Artigo principal|República romana|Cultura da Antiguaantiga Roma}}

O período republicano da Roma antiga comezou co derrocamento da [[monarquía romana]] [[-509|509 a.C.]] e durou máis de 450 anos ata a súa [[subversión]], por medio dunha serie de guerras civís, nun [[Principado (Roma)|principado]] como forma de goberno e o período imperial. Durante o medio milenio da república, Roma emerxeu de ser un poder rexional no [[Latium]] a unha forza dominante en Italia e máis aló. A unificación de Italia baixo a hexemonía romana foi un proceso gradual, provocado por unha serie de conflitos no século IV e III: as [[Guerrasguerras Samnitassamnitas]], [[Guerrasguerras Latinaslatinas]] e [[Guerrasguerras Pírricaspírricas]]. A vitoria romana nas [[Guerrasguerras Púnicaspúnicas]] e nas [[Guerrasguerras Macedónicasmacedónicas]] estableceron a Roma como un poder supra-rexionalsuprarrexional para o século II a.C., seguida pola adquisición de [[Grecia romana|Grecia]] e [[Asia (provincia romana)|Asia Menor]]. Este incremento tremendo de poder foi acompañado por inestabilidade política e malestar social, factores que levaron á [[Lucio Sergio Catilina|conjuraciónconxuración de Catilina]], a [[Guerra Socialsocial (91?88 a. C.Roma)|Guerraguerra social]] e o [[Primeiro Triunvirato (Roma)|primeiro triunvirato]]. Como resultado, a república romana transformouse no imperio romano na última metade do primeiro século a.C.

LaA Antigua Roma contribuíu grandemente co desenvolvemento do [[dereito]], a [[guerra]], oa [[arte]], a [[literatura]], a [[arquitectura]] e oa [[linguaxe]] en [[Occidente]]; e a súa [[Historia de Roma|historia]] continúa tendo gran influencia no mundo actual.

[[Ficheiro:RomanEmpire 117.svg|miniatura|dereita|250px|A extensión do Imperio romano baixo o mandato de TrajanoTraxano, 117 d.C.]]