Jean-Baptiste Lamarck: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
http://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/poder |
Correccións. Revisalas. |
||
Liña 20:
== Vida e obra ==
=== Infancia e formación ===
Naceu na vila de [[Bazantin]] nunha vella familia da nobreza, na que había numerosos militares<ref>Szyfman (1982): 4.</ref>, pero con poucos recursos económicos para manter a numerosa descendencia. Era o undécimo fillo de Pierre de Monet, que o animou a entrar no seminario dos [[xesuítas]] de [[Amiens]], coa intención de que se
=== Vida no exército ===
Pero abandona os estudos e uníndose ao exército, para iniciar a carreira militar, en [[1761]], a pesar da súa xuventude, co nome de ''Cabaleiro de Saint-Martin''. Participou na [[Guerra dos Sete Anos]], uníndose ao exército francés na campaña de Alemaña preto de Willinghausen, [[Alemaña]], onde pouco despois da súa chegada tivo lugar a batalla que leva o nome desa cidade. Os franceses perden a batalla, e da compañía na que estaba encadrado Lamarck só sobreviviron catorce homes, entre eles os oficiais. O soldado máis vello do grupo suxeriu que Lamarck
Mentres o rexemento entraba en [[Toulon]] e [[Mónaco]], unha compañía intenta rebelarse, deixar as armas. Como consecuencia do esforzo realizado no tumulto, Lamarck tivo unha importante lesión no pescozo (unha luxación da articulación temporomandibular) que o obrigaría a deixar o exército en [[1765]] e volver a París
=== A volta a París ===
Unha vez instalado en París xunto co seu irmán Philippe-François, decide inicialmente comezar os estudos de [[música]], pero finalmente emprende o das [[Ciencia|ciencias naturais]], mentres traballa durante un tempo como contábel para un banqueiro. Comeza a estudar [[medicina]], pero pronto abandona estes estudos para concentrase na súa paixión pola [[botánica]], nunha época na que a influencia de [[Jean-Jacques Rousseau]] fixo que
E [[1778]] bautízase a súa primeira filla, Rosalie-Joséphine, froito da súa unión con Marie-Anne-Rosalie Delaporte.
Liña 37:
=== A ''Flora francesa''. Académico das Ciencias ===
En [[1779]], cando Lamarck tiña 35 anos, a ''Imprimerie royale'' publica a súa primeira obra ''[[Flora francesa]]'' (en tres volumes). A partir da terceira edición [[Augustin Pyrame de Candolle]] achega especies de [[Suíza]]). O seu obxectivo é ordenar os vexetais segundo as súas estrutures reais e, ao mesmo tempo
Para facer isto, Lamarck adopta a clasificación [[binaria]] polo xénero e especie e, sobre todo, inventa o método [[dicotomía|dicotómico]] que consiste en poñer o que se trata de determinar dunha planta sucesivamente ante dous termos contrarios entre os cales debe decidirse antes de pasar
Lamarck ordena os vexetais nunha serie que comporta seis graos: polipétalas, monopétalas, compostas, incompletas, unilobadas e critógamas.
Esta obra dálle unha notoriedade inmediata, converténdose nunha obra de referencia, e
En [[1781]] naceu o seu segundo fillo, André, e o mesmo ano Buffon conseguiu que Lamarck
Desde [[1783]] a [[1786]] foi membro asociado da Academia das Ciencias e dirixiu os dous primeiros volumes de Botánica da [[Enciclopedia Metódica]]. O ano [[1786]] nace o seu terceiro fillo, Antoine.
Liña 54:
=== A Revolución Francesa ===
A [[Revolución Francesa]] supuxo cambios importantes na vida de Lamarck. As Academias son suprimidas, e Lamarck deixa de percibir a pensión como membro da de Ciencias. Pero participa na transformación do Xardín do Rei en [[Museo Nacional de Historia Natural]], baixo o impulso de [[Lakanal]]. Nel créanse doce cátedras, unha das cales, a de animais inferiores, confíase a Lamarck que, en [[1793]], é ''Profesor de Historia Natural dos insectos, os vermes e os animais microscópicos'',
Lamarck ocúpase, ademais, da biblioteca do Museo. O mesmo ano volve casar, con Victoire-Charlotte Reverdy, coa cal tería dúas fillas máis: Aristide, nacida en 1794,
E [[1797]] créase un Instituto Nacional para substituír as anteriores Academias e Lamarck é nomeado membro da sección de Botánica, na que asistirá a todas as sesións durante os seguintes 34 anos. Durante estes anos participa na elaboración do [[calendario|calendario republicano]], baseado nos ciclos da natureza, e comeza a dar as súas clases no Museo, clases que darían lugar á creación da súa obra capital, ''Filosofía zoolóxica''.
Liña 67:
Dúas obras lle fan ser considerado como o fundador do transformismo: ''Filosofía zoolóxica'' ([[1809]]) e a introdución da ''Historia natural dos animais sen vértebras'' ([[1815]]-[[1822]]).
A propósito da recepción da ''
{{cita| ''O Emperador […] pasou a outro membro do Instituto. Non era un recén chagado: era un naturalista coñecido por fermosos e importantes descubrimentos, era M. Lamarck. O vello presenta un libro a Napoleón''.
Liña 83:
Durante esta época faise manifesta a contraposición entre [[Georges Cuvier]] e Lamarck. Lamarck xa se opuxera en 1794 a que Cuvier obtivese unha praza de naturalista no Museo e, anticipándose a [[Lyell]], manifestara a súa oposición ás teses [[catastrofismo|catastrofistas]] que defendía Cuvier. Pola súa parte, Cuvier critica con violencia e ridiculiza as ideas de Lamarck, especialmente as relacionadas coa formación dos seres vivos, mentres Lamarck o ataca nos discursos de abertura dos cursos do Museo.
El [[1809]] publica ''Filosofía zoolóxica'', unha obra que non alcanzaría a celebridade até a saída á luz das ideas [[darwinista]]s (1859). A partir dese momento sería
=== Os derradeiros anos ===
Liña 90:
A pesar dos seus problemas de saúde, Lamarck continuou traballando nas súas obras con persistencia: publícanse os derradeiros volumes da ''Historia Natural dos animais sen vértebras''. En [[1820]], o "Sistema analítico dos coñecementos positivos do home", que constitúen o seu testamento espiritual, e onde defende que a moral humana está determinada pola ciencia e non pola tradición.
Nestes últimos anos a súa filla Rosalie coida del e
Lamarck morre o 18 de decembro de 1829, á idade de 85 anos, na súa vivenda do Museo. Os funerais celébranse na igrexa de St. Médard, e os seus restos depositáronse nunha fosa común do cemiterio de [[Montparnasse]]. Como se menciona máis abaixo, este feito foi para certos autores o signo da súa miseria. Para Laurent <ref>Laurent (2001): 136.</ref>, habería que atribuílo "á falta de piedade filial" do seu fillo Auguste.
Efectivamente, durante máis
== Bioloxía e transformismo ==
Liña 110:
Na súa obra ''[[A orixe das especies]]'' (1859), Darwin non propón ningunha teoría dos seres vivos,<ref>(véxase [[A orixe das especies#Darwin e a noción de vida|Darwin e a noción de vida]])</ref> non busca máis que explicar a [[adaptación biolóxica|adaptación]] dos seres vivos ás súas condicións de existencia pola [[selección natural]], mecanismo que se aplicará en seguida a toda a evolución do vivente e a partir da cal os científicos elaborarían a [[evolución|teoría sintética da evolución]] na segunda metade do [[século XX]].
A oposición entre as concepcións de Lamarck e Darwin sitúase en realidade na tendencia ao ''aumento da complexidade dos seres vivos no
=== A invención da bioloxía ===
Liña 119:
Jean-Baptiste Lamarck é o fundador da [[bioloxía]] en tanto que ''ciencia da vida'' ou ciencia dos seres vivos. Está entre os que inventaron a palabra pero, sobre todo, comprende a bioloxía como unha ciencia á parte, como unha ciencia autónoma, é dicir, unha ciencia diferente non só da [[física]] e da [[química]], senón tamén da [[taxonomía]], da [[anatomía]], da [[fisioloxía]] e da [[medicina]]. Para Lamarck, a bioloxía ten por obxecto estudar os caracteres comúns aos [[animal|animais]] e aos [[vexetal|vexetais]], caracteres polos cales se distinguen dos obxectos inanimados.
Durante moito tempo —e mesmo aínda hoxe en día— reduciuse o sistema de Lamarck unicamente
Isto débese probabelmente ao "máis grave defecto do plan da ''Filosofía zoolóxica''" <ref>Presentación de André Pichot da ''Philosophie Zoologique'' de Lamarck, éd. Flammarion GF, 1994.</ref>, a súa principal obra. Na primeira parte, Lamarck expón o seu transformismo, que non pode comprenderse sen a ''bioloxía xeral'' exposta na segunda parte. Para comprender ben o seu sistema, sería preciso
É tamén isto o que probabelmente lle valeu á tese de Lamarck o ser asimilada ao [[vitalismo]], mentres que, ao contrario, coa súa teoría dos seres vivos, trata de comprendelos unicamente en tanto que ''fenómenos físicos'', sen facer intervir ningunha "[[forza vital]]", misteriosa e descoñecida. Nela, oponse ás concepcións de [[Xavier Bichat]].
=== Teoría dos seres vivos ===
Lamarck comeza
Esta especificidade reside segundo el na ''organización'' da materia que constitúe os seres vivos. Pero este "orde de cousas" non é fixo e determinado dunha vez por todas (como
A súa teoría neste punto comprende tres elementos esenciais, tirados da bioloxía mecanicista dos séculos XVII e XVIII: as "partes continentes" (os tecidos), dos "fluídos
A [[organoxénse]] faise polo movemento dos fluídos
Recupera nisto a [[embrioxénese]] de [[Descartes]] —a cal está radicalmente en opossición da súa idea de [[animal-máquina]]— que acrecenta os coñecementos fisiolóxicos do seu tempo. Lamarck, antes de calquera cousa expón deste xeito unha ''teoría física dos seres vivos'' a partir da cal elabora en seguida unha teoría da transformación e da evolución dos seres vivos.
Liña 138:
=== Unha teoría da evolución ===
{{Artigo principal|Lamarckismo}}
Esta última consiste en dúas tendencias opostas. Por unha parte a ''complexidade'' baixo o efecto da dinámica
==== A tendencia á complexidade ====
Liña 145:
Pódese comprender a tendencia á complexidade das especies, é dicir, a aparición das ordes, clases e ramificacións, como unha consecuencia do crecemento autocatalítico do movemento dos fluídos, primeiro no individuo, despois a través das xeracións sucesivas. Este movemento que é responsábel da organización do ser vivo, e do seu crecemento, sendo a causa do aumento da complexidade desta organización no curso do [[desenvolvemento embrionario]] do individuo, non fai máis que prolongar este principio a través das xeracións, á favor da herdanza dos caracteres adquiridos. A [[reprodución]] serve de enlace entre as etapas sucesivas necesarias á natureza nas súas producións a falta dunha ''complexificacion'' continua dun só ser (el mesmo ligado ao endurecemento dos tecidos no momento do desenvolvemento). O aumento da complexidade das especies reponse entón no mesmo principio que a complexidade progresiva do organismo no curso do desenvolvemento; un prolóngase no outra a través das xeracións.
Lamarck diferencia o [[animal]] do [[vexetal]] polo feito de que os tecidos do primeiro son ''irritábeis'', mentres que os do segundo
Se Lamarck emprega as expresións "progreso na organización" e "perfeccionamento dos organismos", non hai que equivocarse sobre o seu sentido alí proxectando a [[ideoloxía]] do [[progreso]] actual <ref>Como o fai, por exemplo, [[Stephen Jay Gould]] no ''L'Éventail du vivant: le mythe du progrès'', 1996.</ref>. Lamarck conténtase con constatar empiricamente esta escala de complexificación dos seres vivos, desde os "infusorios" ao home; emprega o termo "progreso" no sentido dunha progresión a través dunha serie gradual de complexidade, non como tensión cara a un fin ideal, e o termo "perfeccionamento" no sentido de adquirir facultades máis elevadas, novas funcións e órganos diferenciados, non como unha argumentación de probas extraordinarias ou dunha mellor adaptación ao medio. Cómpre evitar proxectar sobre iso un xuízo de valor inspirado pola analoxía co progreso técnico.
Para Lamarck, esta complexificación dos seres vivos non é pois atribuíbel unicamente ao [[azar]], non é un accidente, é un produto necesario da ''dinámica interna''
Unha interpretación errónea desta tendencia á complexificación dos seres vivos no curso da evolución consiste en amalgamar a idea mística da [[escala dos seres]] <ref>Véxase por exemplo Guillaume Lecointre (dir.), ''Guide critique de l'évolution'', éd. Belin, 2009, pp. 37 e 103.</ref>. Ora, na introdución da súa ''Histoire naturelle des animaux sans vertèbres'', Lamarck oponse explicitamente a unha tal amálgama <ref>Véxase igualmente a análise de Jacques Roger en "L’histoire naturelle au XVIIIe siècle: de l’échelle des êtres à l’évolution", artigo reproducido en ''Pour une histoire des sciences à part entière'', éd. Albin Michel, 1995:</ref>
Liña 156:
==== A tendencia á diversificación ====
Lamarck dixo claramente: se a tendencia á complexificación
A influencia das circunstancias é máis ou menos marcada segundo as partes do ser que toca. Canto menos esencial sexa un órgano para a vida, máis facilmente poderá variar segundo as circunstancias, e máis
Nos animais, polo menos nun animal un pouco evolucionado, as circunstancias externas non actúan directamente. As novas circunstancias crean novas necesidades; estas promoven novas accións do animal, que acaban sendo novos hábitos e modifican o
Dá algúns exemplos que chegaron a ser célebres e que se citan en
{{Cita|''Con respecto aos hábitos, é curioso observar o que produciu na forma particular e a talle da xirafa (camelo-pardalis): sábese que este animal, o máis grande dos mamíferos, habita no interior de África, e que vive en lugares nos que a terra, case sempre árida e sen herba, a obriga a comer a follaxe das árbores, e de esforzarse continuamente para chegar a el. Resultou de este hábito, sostido moito tempo, en todos os individuos da súa raza, que as súa patas dianteiras chegaron a ser máis longas que as traseiras, e que o seu pescozo é tan alongado, que a xirafa, sen apoiarse nas patas posteriores, eleva a súa cabeza e chega aos seis metros de altura (case vinte pés)''.|Lamarck| (P. Z., p. 256).}}
Liña 169:
=== A necesidade teórica da evolución ===
Lamarck trataba de comprender o que diferencia
Non importa que ser vivo, mesmo os máis simples
''Todo ser vivo nace a partir doutro ser vivo''. Por iso, se existen organismos máis complexos que outros é necesario que
Dito doutra maneira, a idea de evolución
Lamarck foi o primeiro en comprender este punto <ref>Cf. André Pichot, ''Histoire de la notion de vie'', 1993.</ref>. Darwin, a quen se lle opón frecuentemente fronte a Lamarck, buscaba sobre todo
=== A teoría da transmisión dos caracteres adquiridos ===
{{Artigo principal|Transmisión dos caracteres adquiridos}}
A historia da
Lamarck, en toda a súa obra, non propuxo ningunha teoría da herdanza, non fixo máis que retomar as ideas correntes entre os sabios da súa época sobre o tema. Lamarck non teorizou, máis do que os seus predecesores, esta transmisión, non fixo máis que integrala, sen discutila, na súa propia teoría da evolución, como amosa nesta cita:
Liña 202:
== Abreviaturas ==
As abreviaturas '''Lam.''' ou '''Lamk.''' empréganse para indicar a Jean-Baptiste Lamarck como autoridade na descrición, e na taxonomía en botánica. (Ver
A abreviatura '''Lamarck''' emprégase para indicar a Jean-Baptiste Lamarck como autoridade na descrición, e na taxonomía en zooloxía.
Liña 287:
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.lamarck.cnrs.fr/ Jean-Baptiste Lamarck] {{fr}}
* [http://www.gloubik.info/sciences/spip.php?article116 A orixe bearnesa da familia de Lamarck] (Artigo aparecido o 10 de
* [http://www.gloubik.info/sciences/spip.php?article117 De l’origine des espèces. Examen des théories de Lamarck et de Darwin], F. Taule, ''Revue Scientifique'' 7 e 20 de maio de 1864.
* [http://www.lecourrier.ch/index.php?name=NewsPaper&file=article&sid=442909 Lamarck, fondateur de la biologie et précurseur du transformisme] por Ivo Rens dans ''[[Le Courrier]]'' (diario suízo) do martes, 7 de xullo de 2009
|