Abkhazia: Diferenzas entre revisións

'''Abkhazia''',<ref>Forma empregada na ''[[Enciclopedia Galega Universal]]''.</ref> '''Abkhasia'''<ref name="Diciopedia">«Abadan». {{cita libro |título=[[Diciopedia do século 21]] |outros=Isaac Díaz Pardo, Víctor F. Freixanes, Antón Mascato (edición)|ano=2007 |editor=Editorial Galaxia |páxina=26|volume=1}}</ref> ou '''Abiasia'''<ref>{{cita libro |url=http://www.udc.es/publicaciones/documentos/biblioteca/CriteriosParaUsoDaLingua.pdf |título=Criterios para o uso da lingua |editor=Servizo de Normalización Língüística, Universidade da Coruña |páxina=132 |isbn=84-9749-199-8 |autores=Goretti Sanmartín Rei ''et al.''}}</ref><ref>{{cita libro |url=http://anl.uvigo.es/UserFiles/File/manuais/Lingua_galega._Dubidas_linguisticas.pdf |páxina=110 |isbn=84-8158-266-2 |título=Lingua galega: dúbidas lingüísticas |editor=Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo |autores=Anaír Rodríguez Rodríguez, Montserrat Davila Ventura}}</ref><ref>{{Cita libro |título=Dicionario Galaxia de usos e dificultades da lingua galega |autor=Benigno Fernández Salgado (edición) |editor=Editorial Galaxia |ano=2004 |isbn=9788482887524 |páxina=1303}}</ref> (Aphsny -Аҧсны en [[lingua abkhaza|abkhazo]]-, Apkhazeti -აფხაზეთი en [[xeorxiano]]-, Abkhazia - Абха́зия en [[Lingua rusa|ruso]] e por isto transliterada Abkhazia-) é unha república autónoma de [[Xeorxia]]. Situada na vertente suroccidental da cordilleira do [[Cáucaso]] con belas costas no [[Mar Negro]]; a súa capital é a cidade de [[Sukhumi]].

 

 

Logo dunha cruenta guerra entre as tropas xeorxianas e os paramilitares ruso-abkhazos, estableceuse un cesamento ao fogo en 1994 e, desde ese momento, Abkhazia permaneceu de facto como un estado independente sen recoñecemento internacional.

== Xeografía e clima ==

[[Ficheiro:Ritsa1.jpg|250px|miniatura|esquerda|Lago Ritsa]]

 

Gran parte do territorio (preto dun 70%) de Abkhazia está cuberto por bosques de [[carballos]], [[faia]]s e [[amieiro]]s. No intervalo de altitude que vai desde o nivel do mar ata os 600 m, a rexión é pródiga en bosques [[caducifolios]]. Por encima deste nivel, e ata os 1.800 m, proliferan diversas especies de [[coníferas]], incluíndo algunhas das árbores máis altas de Europa, como abetos que superan os 70 metros. Entre os 1.800 e os 2.900 msnm, pódense localizar praderías de características alpinas. Finalmente, por encima desa altitude, esténdense as neves eternas da cordilleira e os glaciares.

Abkhazia goza dun tépedo [[clima subtropical]] debido ao efecto regulador do Mar Negro e ao biombo climático formado polo Cáucaso, evitando a entrada de ventos fríos boreais. A media anual de temperaturas alcanza os 15&nbsp;°C, con extremos de 4&nbsp;°C no inverno (xaneiro) e de 23&nbsp;°C no verán (xullo). As precipitacións, en tanto, oscilan entre os 1.100 e 1.500&nbsp;mm anuais, e a humidade é relativamente baixa. Por encima dos 1.000 msnm, a amplitude térmica aumenta, e prodúcense invernos e veráns máis duros, formando un clima de características continentais. Máis aló dos 2.000 metros de altitude, prevalece o [[clima de montaña]], e as temperaturas baixan considerablemente. Nas rexións interiores, as precipitacións aumentan, chegando aos 3.500&nbsp;mm anuais nas zonas montañosas. A neve pode acumularse ata superar os 5 metros de altura nalgunhas rexións do Cáucaso: as [[avalanchas]] son un perigo latente nos poucos centros poboados do lugar.

 

 

== Historia ==

 

Desde o II milenio adC, Abkhazia foi arrasada por invasións de pobos provenientes das estepas de [[Asia Central]], como os [[hititas]], [[celtas]], [[medos]] e [[persas]]. Por eses anos, os proto-kartvelianos formaron tres grupos étnicos ben diferenciados: os [[svans]], os [[zans]] e os [[kartvelianos]] orientais. Mentres os svans permaneceron en Abkhazia, os kartvelianos asentáronse no centro da actual Xeorxia, e os zans distribuíronse na provincia de [[Samegrelo]] e ao longo das costas do Mar Negro, ata as inmediacións de [[Turquía]].

En 656, as tropas árabes do [[Califato Omeya]] invadiron os reinos cristiáns do Cáucaso, mentres Lazica resistiu. O establecemento do [[Emirato de Tefelis]] provocou a fuxida dos habitantes kartvelianos do destruído reino de Iberia cara ao oeste. Así, Lazica, tradicionalmente habitada polos svans e os zans viuse ocupada por etnias xeorxianas.

 

 

As derrotas sufridas polos árabes permitiron a formación de novos estados no Cáucaso. A fins do século X, o rei de David de Tao-Klarjeti conquistou o Principado de Kartli. No ano 975, David deixou ao seu fillo adoptivo como rei de Kartli baixo o nome de Bagrat III. Tras a morte de Teodosio III, o Cego no ano 978, o trono de Abkhazia foi entregado a Bagrat, na súa calidade de sucesor e sobriño do defunto rei. Coa morte de David en 1001, Bagrat III asumiu como rei en Tao-Klarjeti e, finalmente, o ano 1008, anexou Kakheti e Ereti, coroándose como rei da Xeorxia unificada. Soamente as terras de Tiflis baixo dominación árabe e parte do sur de Tao gobernada por [[Constantinopla]] non formaron parte deste novo reino.

=== Reino de Xeorxia ===

[[Ficheiro:Georgia-DavidIV.jpg|thumb|upright|Rei [[David IV de Xeorgia]]]]

 

O seu sucesor, David IV, logrou manexar as invasións dos árabes. Durante a [[Primeira Cruzada]] e usando a Abkhazia como o seu centro de operacións, David o Restaurador logrou recuperar parte de Xeorxia, ata que finalmente derrotou aos selyúcidas na batalla de Didgori, o 12 de agosto de 1121. Durante o seu reinado, David IV logrou establecer a Xeorxia como unha potencia rexional e iniciou a Idade Dourada do reino. Este período de esplendor tivo o seu clímax durante o goberno da raíña Tamar. Entre os anos 1194 e 1204, Xeorxia expandiuse cara ao sur, conquistando terras de Armenia e do actual [[Irán]], como a cidade de Tabriz, e fundou o [[Imperio de Trebizonda]].

Logo da [[Revolución Rusa de 1917|Revolución Rusa]] e a creación da [[Unión Soviética]], os [[bolxeviques]] prometeron autonomía ao pobo de Abkhazia. No ano 1931, Iósif [[Stalin]] realizou unha reorganización administrativa, convertendo a Abkhazia na República Autónoma de Abkhazeti. Con todo, a mesma foi incorporada á [[República Socialista Soviética de Xeorxia]]. A pesar de ter, nominalmente, certa autonomía, esta nunca entrou en rigor, e o goberno central de Tiflis realizou unha forte campaña de xeorxización de Abkhazia. O idioma xeorxiano pasou a ser de uso obrigatorio, e o abkhazo foi prohibido. Mentres tanto, miles de abkhazios eran abatidos como parte das operacións soviéticas contra a resistencia ao réxime.

 

 

=== Guerra de Abkhazia ===

 

A tensión estalou o 16 de xullo de 1989, cando se tratou de instalar unha sede da Universidade Estatal de Tiflis en Sukhumi. A violencia contra os xeorxianos, desatada por extremistas apsuas, terminou con 16 mortos e 137 feridos. Logo de varios días de violencia, o [[Exército Vermello]] interveu para restaurar a orde na cidade.

O [[23 de agosto]] de 1990, ante o inminente colapso da Unión Soviética, o [[Soviet Supremo]] de Abkhazia declarou a súa independencia da RSS de Xeorxia e a súa inclusión como membro pleno da URSS. O ingreso á sesión foi impedido aos lexisladores de orixe xeorxiana, que tiñan desde Tiflis a orde de boicotear esta declaración.

 

 

O 22 de febreiro de 1992 foi abolida a constitución da RSS de Xeorxia, e se reinstaurou a da antiga República de Xeorxia de 1921. Para os abkhazios, isto anulaba o seu nivel de autonomía, polo que en resposta a iso declararon a súa independencia, o 23 de xullo de 1992. Aproveitando esta situación, moitos partidarios de Gamsakhurdia (zviadistas) refuxiáronse en Abkhazia.

 

=== Conflitos políticos ===

 

O [[12 de novembro]], partidarios de Bagapsh tomáronse a sede de goberno, facendo que Khashba fuxise. Nesta desorde, a lingüista abkhaza e partidaria de Bagapsh, Tamara Shakryl foi asasinada, probablemente pola garda de Ardzinba. A causa do caos en Sukhumi, Rusia deixou en claro que interviría directamente en Abkhazia se é que os seus intereses na zona vísense afectados e acusou a Bagapsh de ser o responsable da situación, ao que Xeorxia reaccionou declarando que novamente Rusia se metía en asuntos internos do país.