Batalla de Boyacá: Diferenzas entre revisións

|soldados1 = '''[[Exército patriota|Exército Libertador]]'''<br />'''Estimación antiga''':<br />2000 tropas<ref name= Vergara >Vergara y Vergara & Gaitán, 1866: 146-147. Los realistas eran 2500 infantes y 400 jinetes.</ref><br />'''Estimación moderna''':<br />2850<ref name=Ocampo >Ocampo, 2006: 130-132</ref>-2900<ref name= Semprun >Semprún, 1998: 309.</ref> tropas<br />(2200 infantes e 600 xinetes)<ref name=Thibaud>Thibaud, 2003</ref>

|soldados2 = '''[[Exército Realista en América|Exército Realista]]'''<br />'''Estimación antiga''':<br />2900 tropas<ref name= Vergara /><br />'''Estimación moderna''':<br />2670<ref name=Ocampo/><ref name= Semprun />-3500<ref>Núñez, 2001: 18.</ref> tropas<br />(1800 infantes e 400 xinetes)<ref name=Thibaud/>

A '''batalla de Boyacá''' foi a confrontación bélica da guerra de independencia de [[América do Sur]] que garantiu o éxito da [[Campaña Libertadora de Nueva Granada|Campaña Libertadora de Nova Granada.]] Tivo lugar o día [[7 de agosto]] de [[1819]] no cruzamento do río Teatinos, en inmediacións de [[Tunja|Tunja.]]. A batalla saldouse coa rendición en masa da división realista, e foi a culminación de 77 días de campaña iniciada dende [[Venezuela]] polo Libertador [[Simón Bolívar]] para independizar o [[Vicerreinado de Nova Granada]].

O sábado 7 de agosto na mañá, o exército realista desde Motavita iniciou o seu desprazamento cara a Santafé de Bogotá. O seu obxectivo era chegar á capital para unir as súas forzas coas do vicerrei Sámano e organizar unha fronte militar contra Bolívar e o exército libertador. Escolleron a vía pola ponte de Boyacá no Camiño Real, con dirección á capital do vicerreinado. Advertido deste movemento, Bolívar ordenou a marcha do seu exército, tamén cara á ponte de Boyacá, disposto a tomalo para impedir a Barreiro o seu desprazamento cara á capital neogranadina.

As tropas patriotas estaban compostas por granadinos e venezolanos. Os seus integrantes eran crioulos, mestizos, mulatos, zambos, negros e indíxenas, xeralmente xentes pobres, escasas de alimentos e mal vestidos, considerados polas autoridades realista como insurxentes. O exército tivo moito apoio popular dos granadinos, e en especial dos campesiños de Tunja.

Desde o alto de San Lázaro en Tunja, o Libertador e o estado maior observaron os movementos do exército realista. Ás 10 da mañá ordenaron impedir o paso pola ponte de Boyacá, no cal conflúen os dous camiños: o de Samacá, utilizado polos realistas desde Motavita e o Camiño Real, utilizado polos patriotas.

Ás 2 da tarde a descuberta do exército patriota, encomendada ao capitán Andrés Ibarra cos seus xinetes, descendeu do boquerón do Tobal e chegou até a Casa de Teza e os seus arredores, onde se enfrontou á vangarda realista que estaba en pleno xantar. O xeneral Francisco de Paula Santander iniciou coa vangarda o combate, e puxo en retroceso á vangarda realista até a ponte de Boyacá, onde estaba forte na beira oposta do río Teatinos.

Nese intre chegou ao campo de Boyacá o groso da división de Barreiro polo camiño de [[Samacá]] e enfrontouse á retagarda patriota comandada polo xeneral [[José Antonio Anzoátegui|José Antonio Anzoátegui.]]. Neses momentos chegou á Casa de Teza o Libertador Bolívar, quen se situou nun outeiro equidistante entre a ponte e a casa. Así di o coronel Antonio Obando nos seus Apuntamentos para a historia: "O xeneral Bolívar coa nosa retagarda seguiu o movemento de Barreiro e formouse unha fronte á beira oposta do río". Ás 3 da tarde a acción militar era intensa en dous combates simultáneos: as dúas vangardas nos arredores da ponte e o groso dos exércitos na chaira cara ao camiño de Samacá. As forzas patriotas tiñan unidade e facilidade nas comunicacións; en cambio, as realistas estaban incomunicadas e separadas polo Teatinos e a vangarda patriota.

Simultaneamente, Santander ordenou aos guías de Casanare, guiados por José María Ruiz, pasar ao regato Teatinos para volver por detrás á vangarda realista. Os patriotas rubiron polos escarpados lugares cheos de matogueiras e presentáronse de improviso para envolver por detrás á vangarda realista comandada polo coronel Francisco Jiménez. Dous escuadrones de realistas enfrontáronse aos llaneros, pero foron derrotados. O xeneral Santander aproveitou o desconcerto do inimigo para lanzar sobre a ponte de Boyacá aos batallóns Cazadores e Primeiro de Liña, comandados polos tenentes coroneis [[Joaquín París Ricaurte]] e [[Antonio Obando|Antonio Obando.]]. A vangarda patriota pasou á beira dereita do río Teatinos ou Boyacá e tomouse a ponte, o obxectivo do combate.

O xeneral Barreiro mantívose á defensiva. Tratou de refacer a súa infantaría noutra altura, pero a rapidez das tropas patriotas pechoulles o paso, polo cal a retagarda realista, cercada por todas partes, decidiu renderse. Así mesmo rendeuse a vangarda realista ante a forza militar da patriota, co seu comandante Santander, considerado o 'Heroe de Boyacá'. Os xefes españois e a división realista case ao completo, uns 1.600 soldados de tropa americana, foron feitos prisioneiros.

A batalla rematou ás 4 da tarde do 7 de agosto de 1819. Apenas morreron máis de 100 realistas, entre eles o coronel Juan Tolrá e o comandante Salazar, e 150 quedaron feridos. Dos patriotas morreron 13 soldados, entre eles o capelán da vangarda, frei Ignacio Díaz, e 53 quedaron feridos.