Claude Bernard: Diferenzas entre revisións

En [[1869]] foi nomeado senador. Aínda así, o alcalde republicano de Villefranche negouse a erisirlleerixirlle unha estatua por suscrición popular tras a súa morte, alegando que se trataba dun antigo senador do [[Segundo Imperio Francés|Segundo Imperio]], e dun home separado.

Nin a vida profesional de Claude Bernard nin a súa vida familiar foron sinxelas. No que afecta á súa vida persoal, Bernard separouse da súa esposa en [[1869]], tras longos anos de mutua incomprensión nos que a súa muller chegou a fundar, xunto ás súas dúas fillas, un asilo para cans[[can]]s e gatos[[gato]]s co que expresaban a súa oposición á [[experimentación con animais]]. Ademais, o matrimonio houbo de enfrontar a morte prematura dun dos seus fillos. Desde o punto de vista profesional, a obra de Claude Bernard só foi recoñecida pola [[comunidade científica]] nos últimos vinte anos da súa vida.

Entre as súas contribucións á [[terapéutica]] hai que destacar as relativas ao tratamento da [[diabetes]], as indicacións da [[Sangría (tratamento médico)|sangría]], o tratamento da intoxicación por [[monóxido de carbono]] mediante ventilación mecánica, o tratamento da [[anemia]] con lactato de ferro, o descenso da temperatura corporal mediante medios físicos, o estudo dos mecanismos de antagonismo entre [[fármaco]]s, o tratamento da [[intoxicación etílica]], as aplicacións da [[morfina]], os efectos do [[anhídrido carbónico]], a administración intravenosa de [[soro fisiolóxico]], as técnicas de reanimación cardiopulmonar e a oxixenoterapia.

Bernard tamén realizó achegas importantes no ámbito da [[ciruxíacirurxía]], pois, ademais dos seus traballos sobre a anestesia, deseñou novos instrumentos cirúrxicos, propuxo novas técnicas de incisión e de sutura e describiu a [[hiperglicemia]] posthemorráxica.

Á parte das teorías concretas coas que Claude Bernard arrequeceu a [[medicina]], a [[bioloxía]] e á [[veterinaria]] da súa época, cómpre distinguir dúas categorías diferentes dentro das súas contribucións "teóricas" ao pensamento biolóxico: as relativas ao seu peculiar modo de contestar a vella pregunta de "que é a vida?", e as puramente [[epistemoloxía|epistemolóxicas]] (método e fundamentación da [[medicina experimental]]). É neste sentido no que puede falarse da existencia tanto dunha [[filosofía da vida]] como dunha [[epistemoloxía]] bernardianas. Ambas as dúas están, como se verá a continuación, profundamente relacionadas entre si.

AlAo releerreler sua súa conclusión, Claude Bernard debiódebeu de percatarse de que era necesario realizar unaunha aclaración ye añadióengadiu unaunha nota empeorándoloempeorándoo todavíaaínda másmáis:

“Uno{{Cita|Un tieneten que ser esclavoescravo de undun hechofeito; unoun puedepode decirdicir que esé un hechofeito brutal, como sise loo que dicedi fuerafora muymoi científico. CiertamenteCertamente unoun tieneten que creercrer ennos los hechosfeitos, pero nonon debe creer encrer ellosneles ciegamentecegamente. DisponemosDispoñemos deldo razonamientorazoamento para dar luz a losaos hechosfeitos, ye dedos los hechosfeitos para moderar laa imaginaciónimaxinación ye detenerdeter elo razonamientorazoamento. Por loPolo tanto, elo experimentador que envenenaenvelena a un sapo conco suseu propio venenoveleno sinsen resultados, oou a unaunha cabra con belladonabeladona sinsen resultados, dirádiría loo siguienteseguinte: ‘Soy'son coherente, sísi, pero hayhai hechosfeitos que unoun nonon puedepode creercrer porque laa mente tieneten laa certeza de que lasas cosascousas son de otradoutra maneramaneira'. Por esa razón nonon hepuiden podidocrer creer en losnos datos proporcionados por elpolo sapo. SiSe nonon hubiera tenidotivera éxito habríatería renunciado aá mimiña ocupación como fisiólogo”fisiólogo.}}

ElO Dr.doutor Delhoume, que introdujointroduciu abundantes notas en otrasnoutras partes deldo volumenvolume, optóoptou por ignorar esta última metedura de patazoca de Bernard, quizáquizais con lacoa esperanza de que pasara inadvertida, porque aunqueaínda susque as súas palabras fueranforan confusas ye desordenadas demuestrandemostran que elo autor se dadá de cuentaconta de que losos hechosfeitos ridiculizan susas súas teorías. Por tanto, decide simplemente ignorar “los"os hechos”feitos" relacionados con elco sapo ye laa cabra, porque de lodo contrario tendríadebería que"ter haberrenunciado “renunciado aá susúa ocupación como fisiólogo”fisiólogo". Como otrosoutros muchosmoitos vivisectores dedos los muchosmoitos que hanexistiron existidodespois después de éldel, Claude Bernard carecía de lada grandeza necesaria para admitir que toda sua pseudocienciasúa había[[pseudociencia]] sidofora erigidaerixida sobre un errorerro de proporcionesproporcións gigantescasxigantescas.

Por ese motivo realiza laa extraordinaria afirmación de que “hay«hai hechosfeitos que unoun nonon puedepode creercrer porque laa mente tieneten laa certeza de que lasas cosascousas son dedoutra otra manera”maneira". ¿YE, quéque hechosfeitos son ésoseses? ¿OOu, quéque tipo de “mente”"mente" esé ésaesa? NoNon esé posibleposíbel que seasexa laa mismamesma mente que, en ciertacerta ocasión, afirmóafirmou loo siguienteseguinte: “Si"se un hechofeito está en contradiccióncontradición con unaunha teoría dominante, unoun debe aceptar elo hechofeito ye hadeba de abandonarabandoar laa teoría, aunqueaínda que esta última haya sidofora aceptada de forma general yxeral hayae sidofora ratificada por personalidades de gran renombre”renome».

EnNo el terrenoterreo conceptual, Bernard propusopropuxo un modelo teórico para entender quéque son losos [[Ser vivo|organismos]], que resultóresultou estar dotado de undun gran valor [[heurística|heurístico]]. ConCo suseu concepto de "[[medio interno]]" quedaba legitimadalexitimada laa pretensión -puesta—posta en entredichodúbida por elpolo [[escepticismo]] de Magendie, por elpolo [[vitalismo]] de [[Xavier Bichat|Bichat]], ye porpolas lasteses tesis de losdos [[romanticismo|románticos]]-— de hacerfacer de lada medicina unaunha auténtica ciencia, a laá vez que se salvaguardabasalvagardaba elo estatuto [[ontológicoontoloxía|ontolóxico]] peculiar de losdos seres vivos. En esteNeste sentido, elo modelo deldo medio interno evitaba que losos científicos cayeran encaeran lana tentación de reducir conceptualmente losos seres vivos a meras máquinas físico-químicas extremadamente complejascomplexas. LoO que Claude Bernard ofrecióofreceu, por tanto, aá la nuevanova medicina, fuefoi unaunha certificación definitiva dedo suseu carácter científico exenta de undun [[reduccionismoreducionismo]] físico-químico en elno plano ontológicoontolóxico.

Bernard parte de lada idea de que losos organismos vivos se encuentranencontran en constante interacción físico-química con elco medio que lesos rodea. Esta interacción esé bidireccional, ye está orientada a un fin: laa [[autoconservación]] de dichodito organismo, oou sua [[interacciónsúa biológica|interacción]] con otrosoutros para laa conservación deldo [[todo]]. Dado que en losnos seres complejoscomplexos esta interacción se sitúa a [[célula|nivel celular]], dichodito medio debe ser denominado en ellosneles "medio interno" (elo medio interno esé, segúnsegundo este modelo, elo líquido que baña lasas células). LosOs fenómenos vitalesvitais vienenveñen soportados por procesos estrictamenteestritamente físico-químicos. CuandoCando un agenteaxente físico-químico interacciona con unaunha célula, éstaesta "produce" un efecto fisiológicofisiolóxico que lelle esé propio (segregar unaunha [[hormona]], contraerse, emitir unaunha descarga eléctrica, dilatarse...), sinsen que ela análisisanálise científicocientífica de losdos [[fenómenosfenómeno]]s vitales[[vida|vitais]] puedapoda extenderseestenderse másmáis alláalá. De esteDeste modo, juntoxunto concoa susúa "carta de ciudadanía cidadanía" como auténtica ciencia, Bernard imponeimpón a laá biologíabioloxía unosuns límites claros: jamásxamais podrápoderá pronunciarse acerca de lada esencia de lada vida, sise bienben será capaz de elaborar leyesleis relativas aás sussúas condicionescondicións físico-químicas. LaA ciencia deberá renunciar a dar unaunha respuestaresposta a laá viejaviella pregunta por elpolo "quéque" (quéque esé laa vida), para limitarse a un [[positivismo|positivista]] "ver para prever".

Sin embargoPorén, elo [[positivismo]] de Claude Bernard nonon esé un positivismo estrictoestrito. EnfrentándoseEnfrontándose a lasás influyentesinfluentes tesisteses de [[Comte]], Bernard será unoun dedos los pocospoucos científicos franceses partidarios de lada [[teoría celular]]. MientrasMientres que losos científicos dedo suseu entornocontorno encontraban en dichadita teoría sospechosossospeitosos vestigiosvestixios de ideologíaideoloxía romántica -frente—fronte a laá que elo positivismo de Comte precisamente se había erigidoerixira en reacción-reacción—, Claude Bernard reservóreservou siempresempre enna susúa epistemologíaepistemoloxía un lugar privilegiadoprivilexiado para lasas [[hipótesis (método científico)|hipótesishipótese]]s. DeDeste este modoxeito, aúnaínda reconociendorecoñecendo laa carga hipotética -y—e, por tanto, especulativa-especulativa— de lada teoría de [[Schleiden|Matthias Schleiden]] ye [[Theodor Schwann]], Claude Bernard ve en ellanela unaunha auténtica [[teoría científica]]. Dado que laa ciencia nonon puedepode prescindir de lasdas hipótesishipóteses (Claude Bernard huyefuxe deldo empirismo de Magendie), laa única condición que leslles impusoimpuxo laa epistemología bernardiana -con el—co fin de salvaguardarsalvagardar sua súa medicina experimental de losdos excesos deldo romanticismo-romanticismo— fuefoi un constante sometimientosometemento alao [[experimentación|control experimental]]. Con elloiso, elo traperotrapeiro de Magendie dejadeixa de servir como imagenimaxe ilustradora de lado labor de losdos científicos. A partir de ahora,agora quedan legitimadoslexitimados para estructurarestruturar losos hechosfeitos que recogenrecollen -en el—no [[laboratorio]] oou enna lacabeceira cabecera de losdos [[enfermidade|enfermos-]]— en hipótesishipóteses másmáis oou menos ambiciosas oou arriesgadasarriscadas. EsE másaínda máis, esé precisamente laa presenciapresenza previa (Claude Bernard utilizaráutilizaba laa expresión "[[a priori]]") de hipótesishipóteses en lana mente deldo investigador loo que lelle permite observar ye registrarrexistrar hechosfeitos. UnaUnha mente sinsen hipótesishipóteses esé, para Bernard, unaunha mente ciegacega, incapaz de abrirse a laá naturalezanatureza.

SegúnSegundo Bernard, laa práctica experimental se desarrolladesenvólvese en cuatrocatro momentos. En primerprimeiro lugar, se produceprodúcese ante losos ojosollos deldo científico un [[hechofeito científico|feito]] que constata de forma precisa. A continuación, surgexorde unaunha [[idea]] acerca de lada posibleposíbel causa de dichodito [[fenómeno]]. Esta idea constituyeconstitúe laa '''hipótesishipótese científica''', que sólosó tendráterá valor en lana medida en que puedapoida contrastarse experimentalmente. Para elloiso, elo científico deduce de dichadita hipótesishipótese otrasoutras que son susas súas consecuencias lógicaslóxicas, ye pasa a diseñardeseñar '''experimentos''' oou a buscar [[observación|observaciones]]s que lasas confirmen. LasAs teorías científicas nonon son en realidadrealidade másmáis que hipótesishipóteses controladas experimentalmente mediante un proceso que establece un delicado equilibrio entre laa [[razón]] ye laa [[experiencia]]. De ahíaí suo seu carácter necesariamente provisional ye lasas difíciles eleccioneseleccións que a menudomiúdo elo científico debe hacerfacer entre losos hechosfeitos ye lasas teorías cuandocando hayhai discordancia entre ambos. Incluso cuandocando losos hechosfeitos parezcanparezan confirmar laa hipótesishipótese, éstaesta deberá ser sometida a laá [[contrapruebacontraproba]]. LaA contrapruebacontraproba esé laa herramientaferramenta lógicalóxica que garantizagarante alao científico laa existencia de undun auténtico [[causa|nexo causal]] entre dosdous fenómenos, ye no denon unadunha mera coincidencia en elno tiempotempo.

LaA consecuencia epistemológicaepistemolóxica másmáis importante de lada concepción bernardiana deldo método científico esé elo protagonismo de lada [[deduccióndedución]]: lasas hipótesishipóteses a partir de lasdas cualescales se establecen losos silogismos de la[[siloxismo]]s deducciónda surgendedución enxorden lana mente deldo experimentador con ocasión de lada observación de determinados [[HechoFeito científico|hechosfeitos]], pero nonon son elo resultado de undun proceso de [[RazonamientoRazoamiento inductivoindutivo|inducciónindución]] llevadolevado a cabo a partir de ellosdeles. En contra dedos los supuestos desupostos losdos inductivistasindutivistas, Bernard entendía que loo [[Universal (metafísica)|universal]] sólosó puedepode proceder de lodo universal.

De hechofeito, Bernard empleaemprega amoitas menudoveces laa equívoca expresión “ideas"ideas a priori”priori" para referirse a lasás hipótesishipóteses científicas. Con elloiso quierequere ponerpoñer de manifiestomanifesto que éstasestas nonon deben serseren entendidas como un mero destilado dedos los hechosfeitos que nuestraa nostra mente se limita a recogerrecoller ye a plasmar. ElO proceso de génesisxénese de dichasditas hipótesishipóteses se debedébese, másmáis bienben, a laá [[creatividadcreatividade]] deldo científico que lasas elabora. Proceden dedunha unacualidade cualidad psicológica apsicolóxica laá que Bernard denomina [[sentimiento]]'sentimento' oou [['corazón]]', siaínda bienque nonon puedenpoden carecer de unosduns criterios mínimos de racionalidadracionalidade.

LaA epistemologíaepistemoloxía bernardiana se sitúasitúase, de estedeste modo, en unnun punto equidistante de losdos cuatro polos que configuran suo sue entorno científico ye filosófico: elo ''[[empirismo]]'' de Magendie (ye suo consiguienteseu [[Escepticismoconsiguinte filosófico|escepticismo]]), elo ''[[racionalismo]]'' de losdos científicos románticos (ya susas súas excesivamente especulativas teorías biológicasbiolóxicas), elo ''[[vitalismo]]'' de Bichat (que hacía defacía losdos fenómenos vitalesvitais elo terrenoterreo propio deda la [[espontaneidad]]espontaneidade, inaccesibleinaccesíbel alao conocimientocoñecemento científico), ye elo ''[[positivismo]]'' de Comte (conco suseu rechazo derexeitamento lasdas hipótesishipóteses).

AlgunosAlgúns opositores de lada experimentación animal acusan a Bernard de falta de empatía porpolos losanimais animalessuxeitos sujetosda desúas sus exploracionesexploracións científicas. EnNa susúa ''"Introduction"'', Bernard escribe que “El«o fisiólogo nonon esé unaunha personapersoa normal, esé un científico, un hombrehome absorbido por lapola idea científica que persigue; élel yaxa nonon oyeoe los lloroschoros dedos los animalesanimais, yaxa nonon ve lao sangresangue que derraman, solamentesoamente ve sua súa idea ye losos organismos que lelle esconden losos problemas que élel deseadesexa descubrir. NoNon sientesente que está perpetrando unaunha horriblehorríbel carnicería; bajobaixo laa influencia de unadunha idea científica élel examina con placer elo repugnante filamento nervioso ye laa carne lívida que a cualquiercualquera otraoutra personapersoa provocarían disgustodesgusto ye horror…”horror...». ElO escritor inglés [[John Vyvyan]] afirmóafirmou que sise Bernard hubierahoubera vivido enna nuestranosa época nonon habría publicadopublicaría esas líneasliñas, porque son un ejemplo'exemplo de libro de texto' de esquizofrenia paranoide.<ref>Citado en: ''Slaughter of the innocent''. Hans Ruesch. Bantam Books, 1978. ISBN 05531115150-5531-1151-5, págpáx. 298.</ref>