Oberón (lúa): Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
m →‎Notas: Arranxos varios, replaced: {{listaref|2}} → {{Listaref|30em}} using AWB
m Arranxos varios, replaced: |coautores= → |autor2= (12) using AWB
Liña 48:
|-
! align="left" | [[Masa]]
| 3,014 ± 0,075 x 10<sup>21</sup> [[Kilogramo|kg]] (5,046 x 10<sup>−4</sup> masas da Terra)<ref name=Jacobson1992>{{cita publicación periódica|autor=Jacobson, R.A.|coautoresautor2=Campbell, J.K.; Taylor, A.H. e Synnott, S.P.|título=The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and Earth based Uranian satellite data|revista=The Astronomical Journal|volume=103|número=6|páxinas=2068–78|ano=1992| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1992AJ....103.2068J|doi=10.1086/116211}}</ref>
|-
! align="left" | [[Densidade]] media
Liña 60:
|-
! align="left" | [[Día sideral|Período de rotación]]
| [[rotación sincrónica|sincrónica]](<ref name=Smith1986>{{cita publicación periódica|autor= Smith, B.A.|coautoresautor2=Soderblom, L.A.; Beebe, A. ''e o seu equipo.'' |título=Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results|revista=Science|volume=233|páxinas=97–102|ano=1986| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1986Sci...233...43S |doi=10.1126/science.233.4759.43 |pmid=17812889}}</ref> asumida)
|-
! align="left" | [[Albedo]]
Liña 69:
|-
! align="left" | [[Magnitude aparente|Magnitude]]
| 14,1<ref name=Newton>{{cita libro|url=http://books.google.ru/books?id=l2TNnHkdDpkC|editor=Cambridge University Press|título=The guide to amateur astronomy|data=1995|autor=Newton, Bill|coautoresautor2=Teece, Philip|isbn=9780521444927|páxinas=109}}</ref>
|}
 
Liña 90:
Oberón orbita Urano unha distancia duns 584.000&nbsp;km, sendo a lúa máis afastada de Urano entre as cinco grandes lúas do planeta.{{#tag:ref|As cinco grandes lúas de Urano son [[Miranda (lúa)|Miranda]], [[Ariel (lúa)|Ariel]], [[Umbriel (lúa)|Umbriel]], [[Titania (lúa)|Titania]] e Oberón.|group=nota}} A órbita de Oberón ten unha [[excentricidade orbital|excentricidade]] pequena e a súa [[inclinación orbital|inclinación]] respecto do ecuador de Urano tamén é pequena.<ref name=orbit/> O seu [[período orbital]] ronda os 13,5&nbsp;días, o cal coincide co seu [[período rotacional]]; noutras palabras, Oberón ten unha órbita [[órbita síncrona|sincrónica]], cunha das súas cara apuntando permanentemente cara ó planeta.<ref name=Smith1986/>
 
Unha parte significativa da órbita de Oberón está dentro da [[magnetosfera]] de Urano.<ref name=Ness1986/> Coma resultado, durante parte da traxecto da súa órbita, a superficie de Oberón recibe directamente o [[vento solar]].<ref name=Grundy2006>{{cita publicación periódica|autor=Grundy, W.M.|coautoresautor2=Young, L.A.; Spencer, J.R. e o seu equipo. |título=Distributions of H2O and CO2 ices on Ariel, Umbriel, Titania, and Oberon from IRTF/SpeX observations|revista=Icarus|volume=184|páxinas=543–555|ano=2006|doi=10.1016/j.icarus.2006.04.016| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2006Icar..184..543G|id=[http://arxiv.org/abs/0704.1525 arxiv:/0704.1525]}}</ref> Este feito é importante, xa que os satélites orbitando dentro dunha magnetosfera son golpeados polo plasma magnetosférico, o cal rota solidariamente co planeta.<ref name=Ness1986>{{cita publicación periódica|autor=Ness, Norman F.|coautoresautor2=Acuna, Mario H.; Behannon, Kenneth W.; e o seu equipo.|título=Magnetic Fields at Uranus|revista=Science|volume=233|páxinas=85–89|ano=1986|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1986Sci...233...85N|doi=10.1126/science.233.4759.85|pmid=17812894}}</ref> Este bombardeo posiblemente conduza a un escurecemento dos hemisferios alcanzados polo plasma nos satélites que se encontren nesta situación, este fenómeno de escurecemento foi observado en tódalas grandes lúas de Urano excepto Oberón (a órbita da lúa só está parcialmente dentro da magnetosfera de Urano).<ref name=Grundy2006/>
 
Coma Urano orbita ó redor do [[Sol]] ''de lado'', e a súas lúas orbitan ó redor do plano ecuatorial do planeta, estas pois están (incluíndo a Oberón) suxeitas a un ciclo estacional extremo. Ámbolos dous hemisferios (tanto sur coma norte) están 42 anos na escuridade e outros 42 anos recibindo a luz do sol.<ref name=Grundy2006/> Cada 42 anos, cando Urano está no [[equinoccio]] e o seu plano ecuatorial cruza coa [[Terra (planeta)|Terra]], fai nese intre posible a ocultación mutua entre as lúas de Urano. Un destes eventos foi a ocultación de Umbriel por parte Oberón, este evento tivo lugar o 4 de maio do 2007 e durou 6 minutos.<ref name=Hidas2008>{{cita publicación periódica|autor=Hidas, M.G.|coautoresautor2=Christou, A.A.; Brown, T.M.|título=An observation of a mutual event between two satellites of Uranus|revista=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters|ano=2008|volume=384|páxinas=L38–L40|doi=10.1111/j.1745-3933.2007.00418.x|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2008MNRAS.384L..38H}}</ref>
 
== Composición e estrutura interna ==
 
Oberón é a segunda lúa máis grande e masiva das lúas de Urano, e é a novena [[satélite natural|lúa]] máis masiva do [[Sistema Solar]].{{#tag:ref|As outras oito lúas máis masivas cá Oberón son [[Ganímedes (lúa)|Ganímedes]], [[Titán (lúa)|Titán]], [[Calisto (lúa)|Calisto]], [[Ío (lúa)|Ío]], a nosa [[Lúa]], [[Europa (lúa)|Europa]], [[Tritón (lúa)|Tritón]] e [[Titania (lúa)|Titania]].<ref name=NASA>{{Cita web|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_phys_par|título=Planetary Satellite Physical Parameters|editor=Jet Propulsion Laboratory, NASA|dataacceso=31-01-2009}}</ref>|group=nota}} A súa densidade é de 1,63&nbsp;g/cm<sup>3</sup>,<ref name=Jacobson1992/> a cal é moito máis alta ca densidade típica dos satélites de Saturno, indicando que debería ter proporcións equitativas de xeo de auga e compoñentes rochosos;<ref name=Hassmann2006>{{cita publicación periódica|autor=Hussmann, Hauke|coautoresautor2=Sohl, Frank; Spohn, Tilman|título=Subsurface oceans and deep interiors of medium-sized outer planet satellites and large trans-neptunian objects|revista=Icarus|volume=185|páxinas=258–273|ano=2006|doi=10.1016/j.icarus.2006.06.005| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2006Icar..185..258H}}</ref> este segundo grupo, as rochas, poderían incluír, a parte das propias rochas, compostos orgánicos. A presenza de auga esta referendada polas obsevacións do [[Espectro electromagnético|espectro]] [[infravermello]] feitas no 2001-2005, as cales revelan a existencia de xeo de auga cristalino na superficie da lúa.<ref name=Grundy2006/> A banda de absorción do xeo de auga é máis forte no hemisferio de ''retagarda'' que no hemisferio de "vangarda", en oposición o que foi observado na meirande parte das lúas de Urano, as cales exhiben unhas liñas de absorción do xeo de auga máis fortes no hemisferio de ''vangarda''.<ref name=Grundy2006/> A causa desta asimetría é descoñecida, pero seguramente esta relacionada coa creación de solos a partir de impactos, sobre todo de micrometeoritos, o cal no caso de Oberón é moito máis intenso no hemisferio de ''vangarda''.<ref name=Grundy2006/>
 
A parte da auga, non se puido identificar outros compostos na superficie de Oberón, posibles candidatos a constitui-los materiais escuros da superficie serían as rochas, [[dióxido de carbono]], varios tipos de [[Sal (química)|sal]]es e diversos compostos orgánicos.<ref name=Smith1986/><ref name=Grundy2006/>
Liña 107:
:''Véxase tamén o artigo: [[Lista dos accidentes xeolóxicos da lúas de Urano]].''
 
Oberón é a segunda lúa máis escura de Urano despois de [[Umbriel (lúa)|Umbriel]].<ref name=Karkoschka2001a/> A superficie da lúa amosa un marcado [[efecto de oposición]]: a súa refractividade decrece dende o 31% nun ángulo de fase de 0° ([[albedo|albedo xeométrico]]) ó 22% nun ángulo do redor 1°. Oberón ten un [[albedo de bond]] moi baixo, ó redor do 17%.<ref name=Karkoschka2001a/> A súa superficie tínguese suavemente cara ó vermello, excepto os depósitos recentes procedentes de impactos, os cales son dunha cor neutral ou lixeiramente azuis.<ref name=Helfenstein1990>{{cita publicación periódica|autor=Helfenstein, P.|coautoresautor2=Hiller, J.; Weitz, C. e Veverka, J.|título=Oberon: color photometry and its geological implications|ano=1990|editor=Lunar and Planetary Sciences Institute, Hoston|revista=Abstracts of the Lunar and Planetary Science Conference|volume=21|páxinas=489–490|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1990LPI....21..489H}}</ref> O hemisferio de ''retagarda'' e o hemisferios de ''vangarda'' son asimétricos: o primeiro é menos ''vermello'' có segundo, debido a que o hemisferio de ''retagarda'' contén menos materiais escuros.<ref name=Bell1991>{{cita publicación periódica|autor=Bell III, J.F.|coautoresautor2=McCord, T.B.|título=Search for spectral units on Uranian satellites using color ration images|ano=1991|editor=Lunar and Planetary Sciences Institute, Houston|revista=Proceeding of the Lunar and Planetary Science |volume=21|páxinas=473–489|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1991LPSC...21..473B}}</ref> O ''tinguido de vermello'' das superficies podería estar debido ó bombardeo por parte de partículas cargadas de enerxía e [[micrometeoritos]] o longo de toda a existencia do [[Sistema Solar]].<ref name=Bell1991/>
 
Os científicos déronlle recoñecemento oficial a dous tipos de accidentes xeolóxicos en Oberón: [[Cráter de impacto|cráteres]], [[chasma]]ta ([[Canón (xeoloxía)|canóns]]).<ref name=Smith1986/> A vella superficie de Oberón e a máis craterizada entre tódalas lúas de Urano, cunha densidade de cráteres que está próxima a saturación —cando a formación de novos cráteres está só un pouco por riba da destrución dos antigos cráteres.{{#tag:ref|O gran número de cráteres presentes na superficie de Oberón indica que esta é a superficie máis vella de tódalas superficies das lúas de Urano.<ref name=Plescia1987>{{cita publicación periódica|autor=Plescia, J.B.|título=Cratering history of the Uranian satellites: Umbriel, Titania and Oberon|revista=Journal of Geophysical Research|volume=92|número=A13|páxinas=14.918–32|ano=1987|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1987JGR....9214918P|doi=10.1029/JA092iA13p14918}}</ref>|group=nota}}<ref name=Plescia1987/> Os diámetros dos cráteres van dende uns poucos quilómetros ata os 206&nbsp;km do cráter máis grande,<ref name=Plescia1987/> [[Hamlet (cráter)|Hamlet]].<ref name=usgsHamlet>{{Cita web|título=Oberon: Hamlet|editor=USGS Astrogeology|obra=Gazetteer of Planetary Nomenclature|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/FeatureNameDetail.jsp?feature=62509|dataacceso=06-01-2009}}</ref> Moitos dos cráteres teñen un [[sistema de raios]], depósitos de xeo relativamente fresco procedentes dos materiais expulsados durante os impactos que formaron os cráteres.<ref name=Smith1986/> O cráteres máis grandes, Hamlet, Othello e Macbeth, teñen os seus chans feitos de materiais moi escuros, depositados estes materiais despois da formación dos citados cráteres.<ref name=Plescia1987/> Un pico cunha altura aproximada de 11&nbsp;km foi atopado nas imaxes da ''Voyager'' preto do limbo sur-este de Oberón,<ref name=Moore2004>{{cita publicación periódica|autor=Moore, Jeffrey M.|coautoresautor2=Schenk, Paul M.; Bruesch, Lindsey S. e o seu equipo. |título=Large impact features on middle-sized icy satellites|revista=Icarus|volume=171| páxinas=421–43|ano=2004|url=http://lasp.colorado.edu/~espoclass/homework/5830_2008_homework/Ch17.pdf|formato=pdf|doi=10.1016/j.icarus.2004.05.009}}</ref> o cal pode se-lo pico central dun gran cráter de impacto cun diámetro do redor de 375&nbsp;km.<ref name=Moore2004/> A superficie de Oberón está cruzada por sistemas de canons, os cales non están tan entendidos coma no caso de Titania.<ref name=Smith1986/> Os canons son probablemente [[falla|fallas simples]] ou [[escarpa]]s,{{#tag:ref|Algúns canons de Oberón son [[graben]]s.<ref name=Plescia1987/>|group=nota}} os cales poden ser recentes ou vellos: os recentes atravesan os depósitos brillantes dalgúns dos grandes cráteres, indicando que se formaron con posterioridade.<ref name=Croft1989/> O canon máis destacable de Oberón é [[Mommur Chasma]].<ref name=Mommur>{{Cita web|título=Oberon: Mommur|publisher=USGS Astrogeology|work=Gazetteer of Planetary Nomenclature|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/FeatureNameDetail.jsp?feature=64127|dataacceso=06-03-2009}}</ref>
 
A xeoloxía de Oberón estivo influenciada por dúas forzas en competencia: a formación de [[cráter de impacto|cráteres de impacto]] e a remodelación endóxena da superficie.<ref name=Croft1989/> A craterización percorre toda a historia da lúa e é a principal causa do aspecto actual da lúa<ref name=Plescia1987/>; por outro lado os procesos endóxenos son de natureza global e foron principalmente máis activos no período inmediatamente posterior á formación da lúa. Os procesos endóxenos principalmente son de carácter tectónico e seguramente causaron a formación dos canons, o cales son grandes fendas na cortiza de xeo.<ref name=Croft1989/> O rachado da cortiza foi provocado por unha expansión do interior da lúa nun 0,5%<ref name=Croft1989>Conferencia: [http://adsabs.harvard.edu/abs/1989LPI....20..205C New geological maps of Uranian satellites Titania, Oberon, Umbriel and Miranda] (1989) por Croft, S.K.; editada polo Lunar and Planetary Sciences Institute na obra Proceeding of Lunar and Planetary Sciences, vol.20,páxina 205C.</ref>, a cal ocorreu en dúas fases correspondentes coa formación dos canons vellos e dos máis recentes.
Liña 119:
Pénsase que Oberón se formou nun [[disco de acrección]] ou unha ''subnebulosa''; un disco de po e gas que existía o redor de Urano despois da formación do planeta ou creado por un impacto masivo que lle deu a Urano a súa gran [[oblicuidade]].<ref name=Mousis2004>{{cita publicación periódica|autor=Mousis, O.|título=Modeling the thermodynamical conditions in the Uranian subnebula – Implications for regular satellite composition|revista=Astronomy & Astrophysics |volume=413|páxinas=373–80|ano=2004|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2004A%26A...413..373M|doi=10.1051/0004-6361:20031515}}</ref> A composición precisa da ''subnebulosa'' é descoñecida; pero a densidade relativamente alta das lúas de Urano en comparación coa densidade das lúas de [[Saturno (planeta)|Saturno]] indica que esa nebulosa primixenia poderían ser relativamente pobre en auga.{{#tag:ref|Coma indicación, [[Tetis (lúa)|Tetis]], unha lúa de Saturno, ten unha densidade de 0,97&nbsp;g/cm<sup>3</sup>, o cal significa que está composta por auga nunha porcentaxe superior ó 90%.<ref name=Grundy2006/>|group=nota}}<ref name=Smith1986/> Poderían estar tamén presentes cantidades significativas de [[nitróxeno]] e [[carbono]] en forma de [[monóxido de carbono]] e N<sub>2</sub> no canto de [[amoníaco]] e [[metano]].<ref name=Mousis2004/> As lúas formadas nesta ''subnebulosa'' poderían conter menos xeo de auga (con CO e N<sub>2</sub> atrapado coma [[clatrato]]) e máis rochas, explicando así a súa maior densidade.<ref name=Smith1986/>
 
O acrecentamento de Oberón puido durar varios cento de anos.<ref name=Mousis2004/> Os impactos que acompañaron a acrección de material causaron o quecemento da superficie da lúa.<ref name=Squyres1988/> A temperatura máxima debeu acadar uns 230&nbsp;K e alcanzar unha profundidade de 60&nbsp;km.<ref name=Squyres1988>{{cita publicación periódica|autor=Squyres, Steven W.|coautoresautor2=Reynolds, Ray T.; Summers, Audrey L.; Shung, Felix|título=Accretional heating of satellites of Satutn and Uranus|revista=Journal of Geophysical Research|volume=93|número=B8|páxinas=8,779–94|ano=1988|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1988JGR....93.8779S|doi=10.1029/JB093iB08p08779}}</ref> Despois do remate da fase de formación, a capa interior da superficie arrefriouse, mentres co interior de Titania queceu debido á desintegración de [[radioactividade|elementos radioactivos]] presentes nas súas rochas.<ref name=Smith1986/> O arrefriamento das capas próximas á superficie provocou á súa contracción mentres co interior expandiuse. Isto causou unha forte [[tensión mecánica]] na superficie da lúa, a cal moi posiblemente fixo que esta rachase. Os canons presentes na lúa poderían se-lo resultado deste proceso, o cal puido durar ó redor de 200&nbsp;millóns de anos,<ref name=Hillier1991>{{cita publicación periódica|autor=Hillier, John|coautoresautor2=Squyres, Steven|título=Thermal stress tectonics on the satellites of Saturn and Uranus|revista=Journal of Geophysical Research|volume=96|número=E1|páxinas=15,665–74|ano=1991|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1991JGR....9615665H|doi=10.1029/91JE01401}}</ref> implicando que a actividade endóxena rematou hai xa miles de millóns de anos.<ref name=Smith1986/>
 
O quecemento inicial durante a acrección de material xunto coa desintegración de elementos radioactivos puido ocasiona-la fusión dos xeos, se estes estaban mesturados con compostos con propiedades anticonxelantes coma o amoníaco.<ref name=Squyres1988/> O quecemento dos xeos puido implica-las separación dos xeos e as rochas, facendo así un posible núcleo rodeado dun manto de xeos. Tamén cabe a posibilidade de que se formase unha capa de auga líquida rica en amoníaco entre o núcleo e o manto da lúa.<ref name=Hassmann2006/> A [[temperatura eutéctica]] desta mestura é de 176&nbsp;K.<ref name=Hassmann2006/> Se a temperatura caeu por debaixo desta temperatura, implicaría que actualmente estaría conxelado, o cal é o máis probable. A solidificación da auga tería coma consecuencia unha expansión do interior da lúa, fenómeno que sería a causa máis probable da formación da meirande parte dos canons que existen na superficie de Oberón.<ref name=Plescia1987/> Débese con todo, subliñar que hoxe en día o coñecemento sobre a evolución desta lúa é pouco preciso e bastante limitado.