Camélidos: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m →Ligazóns externas: -2 xa no control de autoridades |
m Arranxos varios, replaced: {{listaref|2}} → {{Listaref|30em}} using AWB |
||
Liña 12:
| subordo = ''[[Tylopoda]]''
| familia = '''''Camelidae'''''
| familia_authority = [[John Edward Gray|Gray]], 1821<ref name=FW/><ref name=WR>[http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14200110 Wilson & Reeder (2005): Mammmal Species of the World''].</ref
| subfamilia = '''''Camelinae'''''
| subfamilia_authority = McKenna & Bell, 1997<ref name=WR/>
Liña 37:
A familia inclúe os [[camelo]]s, [[llama]]s, [[guanaco]]s, [[alpaca]]s e [[vicuña]]s, con varias especies nativas de [[América do Sur]] e [[Asia]], unha introducida na antigüidade en [[Oriente Medio]] e en [[África do Norte]], até o [[Sáhara]] e, no [[século XIX]], [[camelo]]s domésticos foron introducidos en [[Australia]], onde hoxe viven asilvestrados.
Os camélidos apareceron durante o [[eoceno]] medio, hai ao redor de 46,2 millóns de anos.<ref>M. S. Stevens; J. B. Stevens & M. R. Dawson (1969): "New Early Miocene Formation and Vertebrate Local Fauna, Big Bend National Park, Brewster County, Texas". ''Pearce-Sellards Series'' '''15''': 1-15.</ref>
O grupo ten unha longa historia fósil en [[Norteamérica]] e [[Europa]], e foi moito máis diverso no pasado, xa que contén un bo número de [[xénero (bioloxía)|xéneros]] [[extinto]]s.
Liña 50:
<big>'''Suborde ''[[Tylopoda]]'''''</big> <small>[[Johann Karl Wilhelm Illiger|Illiger]], 1611</small> - <big>[[tilópodos]]</big>
* '''Familia ''[[Camelidae]]''''' <small>[[John Edward Gray|Gray]], 1821</small> -
** '''Subfamilia ''[[Camelinae]]''''' <small>McKenna & Bell, 1997</small> - [[camelinos]]
*** '''Tribo ''[[Camelini]]''''' <small>Gray, 1821</small> - [[camelininos]]
Liña 91:
== Características ==
Os camélidos son [[artiodáctilos]], é dicir, pertencen á mesma [[orde (bioloxía)|orde]] que os porcos e pecarís, de [[suborde]] dos [[suínos]], e á numerosísima en especies suborde dos [[ruminantes]].
Como os ruminantes, os camélidos son animais de tamaño de mediano a grande, [[herbívoro|fitófagos]] estritos e, ademais, tamén [[rume|rumian]]. Porén, presentan algunhas importantes características que os diferencian dos rumimantes:<ref name=R>Remane, Adolf ''et al.'' (1980), p. 592.</ref>
Liña 101:
* Nos pés, os ósos [[cuboide]] e [[Escafoide (tarso)|navicular]] están separados, polo que ps camélidos presentan a particularidade de marcharen sobre as superficies plantares das dúas últimas [[falanxe (ósos)|falanxes]], apoiándose nunhas a xeito de almofadiñas cubertas de coiro, xa que que o [[pezuño]] cobre só a parte dianteira da última falanxe.
* Moi resistentes, poden pasar, especialmemte os camelos, longos períodos de tempo sen a penas comeren nin beberen pero, cando teñen ocasión de facelo, empregan nisto longo tempo.<ref name=S/>
* Presentan, ademais, unha característica única entre todos os [[mamíferos]]: os seus [[eritrocito]]s son ovalados, aplanados e están presentes en gran número (até 1,9·10<sup>7</sup>/mm<sup>3</sup>).
Os camélidos [[Sudamérica|sudamericanos]] están adaptados a vivir en terreos esgrevios e pedregosos, e poden mover os dedos independentemente con fin de manter a adherencia ao solo.
Liña 112:
[[Ficheiro:Camelid origin and migration.png|miniatura|300px|Orixe dos camélidos no [[eoceno]] en [[Norteamérica]] e a súa ulterior dispersión.]]
Os camélidos son excepcionals en canto á súa distri
bución actual, xa que esta é exactamente a contraria á orixinal. Apareceron moi cedo na evolución dos [[artiodáctilos]], hai 45 millóns de anos, durante o [[mioceno]], no que hoxe é [[América do norte]].<ref name=S>Rodríguez de la Fuente, Félix (1970): ''Enciclopedia Salvat de la Fauna. Tomo 4'', p. 123. Pamplona: Salvat S. A. de Ediciones,</ref>
A familia diversificouse, pero quedou confinada nese continente até que, 2 ou 3 millóns de anos despois, algunhas especies alcanzaron [[Asia]] (e, de aí, pasaron ao norte de [[África]]), a través das [[península]]s de [[Alasca]] e de [[Península de Kamchatka|Kamchatka]] cando quedaron unidas polo [[xeo]].
E, despois da formación do [[istmo]] de [[Panamá]], pasaron a [[Sudamérica]].
Os camélidos orixinarios de Nortamérica foron comúns até hai relativamente pouco tempo, falando en termos xeolóxicos, cando desapareceron hai uns 10 a 12 mil anos, probabelmente como consecuencia da caza ou de cambios no ambiente producidos polos primeiros [[ser humano|humanos]] que alí chegaron.
Dúas especies do grupo afroasiático sobreviviron: o [[dromedario]] do norte de [[África]] e o suroeste de [[Asia]] e o [[camelo bactriano]] dp leste asiático.
Do grupo sudamericano, que diverxeu nun grupo de diferentes [[taxon]]s moi prósperos, divídense usualmente en catro especies: a [[llama]], a [[alpaca]], o [[guanaco]] e a [[vicuña]].
Os camélidos sudamericanos están emparentados cos camelos que habitan en [[África]] e [[Asia]]. A diferenza morfolóxica fundamental é que estes últimos teñen xibas e son de maior tamaño. A diferenciación e especiación foi o produto dun proceso evolutivo de millóns de anos.
Liña 128:
=== Evolución ===
Os camélidos actuais son o resultado dun longo e complexo proceso evolutivo que tivo a súa orixe en [[América do Norte]] no [[eoceno]] tardío, hai uns 40 millóns de anos (MA). Nesa época apareceron uns pequenos mamíferos aos que se lles chamou ''[[Protylopus petersoni]]'', parecidos a pequenos [[guanaco]]s de só 30
Os achados de restos fósiles mostran que hai aproximadamente 20 MA, os camélidos dominaban as amplas planicies de América do Norte. Un estudo detallado destos restos permitiu clasificalos en catro grupos con características propias: ''[[Titanotylopus]]'', ''[[Paracamelus]]'', ''[[Megatylopus]]'' e ''[[Hemiauchenia]]''. Destes catro grupos os dous máis importantes son os ''Paracamelus'' e os ''Hemiauchenia'', xa que foron os que deron orixe a todas as especies actuais.
Liña 136:
Debido ao arrefriamento da Terra durante o mioceno e o [[plioceno]], as [[sabana]]s aumentaron, e os camélidos tiveron que crear adaptacións ás novas condicións, como o alongamento das patas, a aparición de coroas nos dentes, necesarias para mastigar os pastos. Moitos camélidos extinguíronse por estes eventos, como o ''[[Oxydactylus]]''(un camelo cun pescozo lonogo como o dunha xirafa), ''[[Stenomylus]]'' (parecido a unha gacela moi pequea) ou ''[[Aepycamelus|Alticamelus]]'' (medía máis de 5 m de altura, e foi o primeiro dos camélidos xigantes).<ref name="robert"/>
A partir do plioceno e o [[plistoceno]] a temperatura empezouu a ser más variada en todo o globo terrestre, e prodiciuse a unión de Nortemérica e Sudamérica; ademais, creouse case que unha ponte de terra entre Norteamérica e [[Eurasia]], permitindo que os ''Paracamelus'' e os`''Hemiauchenia'' que deron orixe a todas as especies actuaos cruzaran de América ao Antigo Mundo.<ref name="robert"/>
Isto permitiu tamén a chegada de [[depredación|depredadores]] de todas partes a Norteamérica; ademais, os camélidos que emigraran se encontraron agora con depredadores nativos de ditos lugares, aos que estaban pobremente adaptados, e cuxo mellor mecanismo de defensa foi retirarse ás zonas desérticas (África e as zonas montañosas de Sudamérica).
Liña 143:
[[Ficheiro:Artiodactylamorpha.png|miniatura|esquerda|360px|Cladograma mostrando a posición dos ''Camelidamorpha'' dentro dos ''Artiodactylamorpha''.]]
O único fósil da especie ''Paracamelus agguirrei'' encontrouse en [[España]], especie que chegou á [[península ibérica]] ben desde Norteamérica, ben desde o norte de África. A chegada desta especie durante o mioceno superior coincidiu co evento de maior dispersión e entrada de [[taxon]]s á península Ibérica coñecido como o ''turoliense superior''.
Tamén se encontraron fósiles de ''Paracamelus'' en zonas cercanas ([[Provincia de Alacant|Alacant]], [[provincia de Murcia|Murcia]]) datados en hai 6,1 MA, datos contradictorios á data que se estima para a chegada dos camélidos a Europa, hai 3 MA.<ref name="perez"/>
Liña 149:
Foi a partir dos ''Paracamelus'' cando evolucionan os camelos con xiba: o [[camelo bactriano]] e o [[dromedario]] actuais, que pertencen ao xénero ''[[Camelus]]''.
Por outro lado, os ''[[Hemiauchenius]]'' orixináronse dos ''[[Pliauchenia]]'', que apareceron hai entre 9 e 11 MA nas praderías de América do Norte, dando orixe ao xénero ''Hemiauchenia'' hai 10 MA.
Algunhas especies deste xénero migraron cara eo sur, hai aproximadamente 3 MA, durante a transición do plioceno ao plistoceno, (case na mesma época en que os antecesores da tribo dos [[camelininos]] emigraron a Asia polo estreito de Bering), pasando polo istmo centroamericano, invadindo as planicies e pampas de Sudamérica.<ref name="jimenezpinto">Pinto Jiménez, Chris Evelyn; Martín Espada, Carmen e Cid Vázquez, María Dolores (2010): "Camélidos sudamericanos: clasificación, origen y características". ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias'' '''4''' (1): 23-26. [http://revistas.ucm.es/index.php/RCCV/article/view/RCCV1010120023A/22349 ]</ref>
Liña 192:
}}
}}
{{Clade | style=font-size:100%;line-height:100%
Liña 236 ⟶ 235:
[[Ficheiro:Llamas (2208569231).jpg|miniatura|180px|[[Llama]]s pastando.]]
A maioría dos camélidos que sobreviven hoxe en día están [[domesticación|domesticados]].<ref name=fedewa00>{{cite web | last = Fedewa | first = Jennifer L. | title = Camelus bactrianus | work = Animal Diversity Web | dataacceso = 22 de outubro de 2014 | year = 2000 | url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Camelus_bactrianus/ |publisher=University of Michigan Museum of Zoology}}</ref>
Xunto con moitos outros representantes da megafauna de América do norte, os camelos salvaxes orixinais foron exterminados durante a propagación dos pobos indíxenas de América, que chegaron desde Asia, como quedou dito, hai 12.000 ou 10.000 anos.<ref name=worboys10>Worboys, Graeme L.; Francis, Wendy L. & Lockwood, Michael (2010): ''Connectivity Conservation Management: A Global Guide''. Earthscan. p. 142. ISBN 978-1-84407-604-8.</ref>
Como o [[cabalo]], antes da súa extinción no seu territorio natal, os camelos difundíronse pola ponte terrestre de Bering, pasando na dirección oposta, de América a Asia, para sobreviviren no Vello Mundo e, eventualmente, seren domesticados e difundidos a nivel mundial polos seres humanos.
=== Domesticación no Vello Mundo ===
O [[dromedario]] foi domesticado en [[Somalia]] e o sur de [[Arabia]] ao redor do ano 3.000 a.C. E o [[camelo bactriano]] en [[Asia Central]] contra 2.500 a.C.,<ref name=mukasa81>{{Cita libro | publisher = International Livestock Centre for Africa | volume = 5 | last = Mukasa-Mugerwa | first = E. | title = The Camel (Camelus Dromedarius): A Bibliographical Review | location = Ethiopia | series = International Livestock Centre for Africa Monograph | year = 1981 pages=1, 3, 20–21, 65, 67–68}}</ref>
Os camelos foron domesticados primeiro en Somalia, segudo este novo libro de arqueoloxía: [http://books.google.co.uk/books?id=khR0apPid8gC&pg=PA120&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Suzanne Richard, ed. (2003): ''Near Eastern Archaeology: A Reader''. Eisenbrauns, ISBN 1-57506-083-3, p. 120.]</ref> así como en Shar-i Sokhta (tamén coñecida como "a Cidade Queimada", [[Irán]].<ref>{{cite web|last=Hirst|first=K. Kris|title=Camels|url=http://archaeology.about.com/od/cterms/g/camels.htm|work=About.com Archaeology|accessdate= 22 de outubro de 2014}}</ref>
Liña 254 ⟶ 253:
== Notas ==
{{
== Véxase tamén ==
Liña 261 ⟶ 260:
=== Bibliografía ===
* D'Ancona, Humberto (1972): ''Tratado de Zoología. <small>Tomo II. Zoología especial''.</small> 4ª ed. Barcelona: Editorial Labor, S. A., p.
* Grassé, P.-P. (1980): ''Zoología. <small>Tomo 4. Vertebrados. Reproducción, biología, evolución y sistemática''.</small> Barcelona: Toray-Masson. ISBN 84-311-0270-5, pp.
* Hickman, C. P., W. C. Ober e C. W. Garrison (2006): ''Principios integrales de zoología'', 13ª ed. Madrid: McGraw-Hill Interamericana. ISBN 84-481-4528-3.
* Nielsen, K. (2001): ''Animal Evolution: Interrelationships of the Living Phyla''. 2nd edition. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-850682-1.
| |||