Cantóns de Suíza: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
m Arranxos varios using AWB |
||
Liña 1:
{{Mapa dos Cantóns de Suíza|float=right}}
[[Ficheiro:Karte 13 Alte Orte.png|miniatura|360px|Os trece cantóns da [[Antiga Confederación Suíza]] (1513-1798)]]
Os 26 '''cantóns de Suíza''' son os [[Estado|estados membros]] da Confederación [[Suíza]]. Cada [[cantón]] foi un [[estado soberano]], coas súas propias fronteiras, exército e moeda dende a [[Paz de Westfalia]] (1648) até o estabelecemento do Estado Federal Suízo en [[1848]]. O cantón máis recente é o [[Cantón do Xura]], que se separou do de [[Cantón de Berna|Berna]] en 1979.
No [[século XVI]], a [[Antiga Confederación Suíza]] estaba composta por trece cantóns soberanos, dos que había dous tipos diferentes: seis de ''campo'' (ou bosque) e sete cantóns de ''cidade'' (ou urbanos). Aínda que tecnicamente formaban parte do [[Sacro Imperio Romano]], convertéronse en independentes ''[[de facto]]'', cando os suízos derrotaron a [[Maximiliano I do Sacro Imperio Romano Xermánico|Maximiliano I]] na batalla de Dornach en [[1499]]. Despois disto os seis cantóns de ''campo'' estabelecéronse como [[república]]s [[democracia|democráticas]], mentres que os sete cantóns urbanos foron [[oligarquía|repúblicas oligárquicas]] controladas por familias nobres.
Liña 7:
Hoxe en día cada cantón ten a súa propia [[constitución]], [[lexislatura]], [[goberno]] e cortes. A maioría deles son Parlamentos Unicamerais, variando o seu tamaño dende os cincuenta e oito aos dous centos escanos, e uns poucos son Asembleas Xerais, coñecidas como ''Landsgemeinden''. Os gobernos adoitan ser de ente cinco ou sete membros.
A constitución da Confederación Suíza, declara aos cantóns soberanos na medida de que a súa soberanía non estea limitada pola lei federal. Os cantóns tamén conservan tódalas facultades e competencias non delegadas á Confederación pola Constitución. As responsabilidades máis significantes dos cantón son a sanidade, benestar social, educación ou a recadación dos tributos. As constitucións cantonais tamén determinan o grado de autonomía que delegan nos seus municipios, mais case sempre inclúen a facultade de recadar impostos e aprobar leis municipais. As superficies dos cantóns varían entre 37 e 7.105
Ao igual que no ámbito federal, tódolos cantóns réxense por democracia directa, é dicir os cidadáns poden solicitar unha votación popular para modificar a Constitución ou as leis cantonais ou vetar as leis ou proxectos de lei de gastos aprobadas no parlamento. As Asembleas Xerais populares (''Landsgemeinde'') limítase agora aos cantóns de [[Appenzell Interior]] e [[Cantón de Glarus|Glarus]]. En tódolos demais cantóns exércense os dereitos democráticos por votación secreta.
Liña 153:
| style="text-align: center;" | BS
! scope="row" style="text-align: left;" | [[Basilea-Cidade]]
| style="text-align: center;" | 1501<ref name="ReferenceA">Até 1833 Basilea-Campo e Basilea Cidade formaban un mesmo cantón, Basilea.</ref>
| [[Basilea]]
| style="text-align: right; padding-right: 1em;" | 185.227
Liña 164:
| style="text-align: center;" | BL
! scope="row" style="text-align: left;" | [[Basilea-Campo]]
| style="text-align: center;" | 1501<ref
| [[Liestal]]
| style="text-align: right; padding-right: 1em;" | 269.145
Liña 186:
| style="text-align: center;" | AR
! scope="row" style="text-align: left;" | [[Appenzell Exterior]]
| style="text-align: center;" | 1513<ref name="ReferenceB">Até 1597 Appenzell Exterior e Interior formaban un mesmo cantón, Appenzell</ref>
| [[Herisau]]<ref>Sede do goberno e do parlamento cantonal, a sede da autoridade xudicial é [[Trogen]].</ref>
| style="text-align: right; padding-right: 1em;" | 52.654
Liña 197:
| style="text-align: center;" | AI
! scope="row" style="text-align: left;" | [[Appenzell Interior]]
| style="text-align: center;" | 1513<ref
| [[Appenzell, Suíza|Appenzell]]
| style="text-align: right; padding-right: 1em;" | 15.471
Liña 334:
Xa no século XV a confederación pasou paulatinamente a ter trece cantóns, coas incorporacións de Friburgo e Soleura en 1484, Basilea (separado en Basilea-Cidade e Basilea-Campo) e Schaffhausen en 1501, e Appenzell en 1513 (logo separado en Appenzell Interior e Appenzell Exterior).
En [[1803]] Coa [[República Helvética]] sumáronse cinco novos cantóns San Galo, Argovia, Turgovia, Tesino e Vaud. Finalmente chegando á Suíza actual coa incorporación dos Grisóns, Valais, Neuchâtel e Xenebra en 1815. O último troco foi en 1979, cando o cantón de Xura separouse do de Berna.
== Nomes noutras linguas ==
| |||