Ido: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m Bot - Trocar {{AP}} por {{Artigo principal}}; cambios estética |
m Arranxos varios using AWB |
||
Liña 50:
=== A comunidade actual de falantes ===
A gran maioría de falantes de ido coñeceron a súa existencia tras haber aprendido esperanto, polo que a porcentaxe de idistas que saben esperanto é moito maior que o caso contrario. O maior número de falantes de ido atópanse en [[Alemaña]], [[Francia]] e [[España]], aínda que en realidade pódense atopar seguidores desta lingua en case trinta países do cinco continentes, segundo a lista de representantes nacionais que aparece actualizada en cada número de ''Progreso'' órgano oficial da organización mundial idista.
Ao tratarse dunha lingua artificial, é extremadamente difícil saber o número exacto de falantes, pero estímase que pode haber 100 e 200 e Internet permitiu un renovado interese pola mesma nos últimos anos. En comparación, o [[esperanto]] ten polo menos uns centos de miles, incluso o psicólogo retirado [[Sidney S. Culbert]], que liderou un estudo a escala mundial, estima esa cifra en 2 millóns, con todo moitos esperantistas non cren que esta cifra sexa real e que sexa un pouco esaxerada.
Liña 59:
== Comparacións co esperanto ==
O ido herda moitas das características gramaticales do esperanto, e en moitos casos o vocabulario é similar. Ambas as linguas comparten as metas da simplicidade e da consistencia gramaticales, a facilidade de ser aprendidas, e o uso de [[palabras raíz]] de varios idiomas europeos. Os dous idiomas, en gran parte, son mutuamente inteligibles. Con todo, foron introducidos certos cambios para tratar algunhas das preocupacións que se presentaron sobre o esperanto. Estes inclúen:
* O [[alfabeto]] esperanto utiliza seis letras non-Latinas, tres das cales non se atopan en ningunha outra lingua existente; consecuentemente, o esperanto recorre con frecuencia a esquemas para representar letras especiais nun texto [[mecanografía|mecanografiado]] e en [[informática]] ou Internet. Isto conduce a unha situación na que a mesma palabra pode aparecer escrita de diversas maneiras. O ido trata este inconveniente usando o [[alfabeto latino]] de 26 letras, con dúas [[dígrafo]]s "ch" (/t∫/) e "sh" (/∫/), "qu" representa /kw/, como no inglés "quick", utilízase no canto do esperanto ''kv'', e ''gu'' utilízase no canto de ''gv''.
:A ortografía do ido é fonética no sentido que cada palabra escrita ten unha pronuncia inequívoca, pero non ten a correspondencia unha a unha entre as letras e as fonemas que o esperanto si ten.
* O ido non posúe regras gramaticales de [[concordancia gramatical|concordancia]] entre palabras con categoría gramatical distinta dentro dunha oración.
* En esperanto non se impoñen regras para a orde das palabras na frase, senón que se emprega a terminación ''-n'' para sinalar o [[obxecto directo]] ([[caso acusativo|acusativo]]) da oración. Deste xeito cada individuo pode ordenar as frases da maneira que máis cómoda lle resulte respecto da súa lingua nativa. Con todo, entre aqueles falantes de [[linguas neolatinas]] úsase unha orde común na frase, coa estrutura suxeito-verbo-obxecto, co que a sinalización do obxecto directo acaba resultando redundante para eles. Por este motivo o Ido elimina o uso da terminación -n para o acusativo cando se use esta orde gramatical concreto, pero débese seguir aplicando o seu uso sempre que se desexe cambiar a estrutura da frase.
* O esperanto fai un uso intensivo de sufijos e prefixos para transformar unha palabra noutra da mesma familia a partir de raíces sinxelas, de modo que o vocabulario que se ha de aprender para falar esperanto vese reducido a un número de raíces derivables. Con todo o uso destes afijos chegou a considerarse indiscriminado por moitos partidarios do Ido. Por iso o Ido elimina algunhas destas palabras transformadas engadindo raíces adicionais para palabras que no Esperanto obtéñense por medio de afijos. Tamén impón maior control no uso de [[#Os afijos|os seus afijos]], mediante o emprego de regras constantes para evitar abusos e ambigüidades.
* O ido non asume o sexo masculino por defecto para palabras da mesma familia e non deriva a palabra feminina agregando un sufijo feminino á palabra masculina, como o fai o Esperanto estándar. En lugar diso, algunhas palabras-raíz defínense como de [[xénero gramatical|xénero neutro]], e dous sufijos distintos derivan as palabras específicas masculinas e femininas.
Existe no entanto, unha corrente do Esperanto que utiliza un método similar: en esperanto o sufixo para o feminino é '''-ino''' ( '''-nj''' se é nomeado con intención de agarimo, por exemplo en español nai > mami ) e o sufijo, non oficial, para masculino é '''-iĉo''', (o motivo dese sufijo en concreto? porque existe un sufijo, oficial, para nomear algo masculino cariñosamente: '''-ĉj'''. Así que se de '''-nj''' > '''-ino''', entón loxicamente, de '''-ĉj''' > '''-iĉo''').
* Na medida do posible, o Ido tenta usar en todo momento palabras que se asemellen a outras xa existentes na maioría das linguas nas que se basea. O esperanto con todo outorga maior prioridade á construción mediante afijos e á gramática (distorsionando ás veces a etimoloxía para facilitar a adhesión de afijos), co obxectivo de evitar unha excesiva preferencia cara ás linguas nas que se basea, tratando de dar un carácter máis neutral.
* O ido utiliza [[elisión]] para evitar a [[cacofonía]]. En esperanto, a libre orde das palabras permite evitar devandito problema.
| |||