Xoán Carlos I de España: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m Bot: Substitución automática de texto (-{{Listaref|2}} +{{Listaref|30em}}) |
m Arranxos varios using AWB |
||
Liña 35:
|firma = Juan Carlos I of Spain Signature.svg
}}
'''Xoán Carlos I de España'''<ref>[http://www.casareal.es/sm_rey/index-ides-idweb.html Biografía de Xoán Carlos I]</ref>, nado en [[Roma]] o [[5 de xaneiro]] de [[1938]], foi [[Rei de España]] entre 1975 e 2014<ref name= abdicacion>[http://www.gaceta.es/noticias/mariano-rajoy-comparece-anunciar-abdicacion-rey-02062014-1026 El Rey renuncia y abre el proceso sucesorio]</ref>, mantendo tras a súa abdicación o título de rei só con carácter honorífico.
Foi proclamado o [[22 de novembro]] de [[1975]], trala morte de [[Francisco Franco]], de acordo coa [[Lei de Sucesión na Xefatura do Estado]] de [[1947]]. A [[Constitución española de 1978|Constitución española]], ratificada por [[referendo]] popular o [[6 de decembro]] de [[1978]] e promulgada o [[27 de decembro]] do mesmo ano, recoñéceo expresamente como '''rei de España''' e lexítimo herdeiro da [[Casa de Borbón|dinastía histórica de Borbón]], outorgándolle a [[Xefe de Estado|xefatura do Estado]]. A Carta Magna confire á súa dignidade o rango de símbolo da unidade nacional. Anteriormente ao seu proclamación, desempeñara funcións interinas na xefatura do Estado durante a enfermidade de Franco.
Liña 47:
== Traxectoria ==
=== Primeiros anos ===
Bautizado como '''Juan Carlos Alfonso Víctor María de Borbón e Borbón-Dúas Sicilias''', Xoán Carlos I é neto por vía paterna de [[Afonso XIII de España|Afonso XIII]], fillo do matrimonio habido entre [[Juan de Borbón y Battenberg]], [[conde de Barcelona]], e de [[María de las Mercedes de Borbón-Dúas Sicilias]], princesa das Dúas Sicilias.
Juanito, como o chaman os seus máis próximos para diferencialo do seu pai, Juan de Borbón,<ref>{{cita libro|apelido=Preston|nome=Paul|ligazónautor=Paul Preston|título=Juan Carlos: A People's King|lingua=inglés|ano=2004|editorial=HarperCollins|lugar=Londres|isbn=9780002556323|capítulo=In Search of a Lost Crown, 1931-1948}}</ref> naceu, como se desprende dun comunicado da [[Casa Real Española]], nun apartamento do edificio situado no número 122 do viale dei Parioli de [[Roma]] ([[Reino de Italia (1861-1946)|Italia]]), cidade onde vivían os seus pais, durante o exilio da [[Familia Real Española|Familia Real]], ausente de España desde a proclamación da [[Segunda República Española|Segunda República]] en [[1931]]. Foi bautizado o [[26 de xaneiro]] de [[1938]] na capela da [[Orde de Malta]] de Roma polo cardeal secretario de Estado da [[Cidade do Vaticano|Santa Sé]], monseñor Eugenio Pacelli, futuro papa [[Pío XII]]. A súa avoa paterna, a raíña [[Vitoria Euxenia de Battenberg|Vitoria Euxenia]], foi a madriña, e o seu avó materno, [[Carlos de Borbón-Dúas Sicilias (1870-1949)|Carlos Tancredo de Borbón-Dúas Sicilias]], príncipe das [[Reino das Dúas Sicilias|Dúas Sicilias]] e [[infante de España]], o padriño. En [[1942]] trasladouse xunto co resto da súa familia a [[Lausana]], en [[Suíza]].
Liña 56:
Tras un ano en [[Estoril]], Juan de Borbón accedeu a que Xoán Carlos regresase a España no [[outono]] de [[1950]] para continuar os seus estudos, nesta ocasión acompañado do seu irmán menor [[Alfonso de Borbón e Borbón-Dúas Sicilias|Alfonso]]. Para o verán de [[1954]], Xoán Carlos terminara o [[bacharelato]]. Posteriormente realizou a súa instrución militar na [[Academia Xeral Militar]] de [[Zaragoza]] ([[1955]]-[[1957]]), na [[Escola Naval Militar]] de [[Marín]] en [[Pontevedra]] ([[1957]]-[[1958]]) e finalmente na [[Academia Xeral do Aire]] de [[San Javier, España|San Javier]] en [[Rexión de Murcia|Murcia]] ([[1958]]-[[1959]]).
Durante as vacacións de [[Semana Santa]] de [[1956]], o [[29 de marzo]], [[Xoves Santo]], na residencia familiar de [[Estoril]], chamada aínda hoxe ''Vila Giralda'', a Xoán Carlos, que xa tiña 18 anos cumpridos, disparóuselle accidentalmente un revólver mentres xogaba no desván da casa co seu irmán menor, [[Alfonso de Borbón e Borbón-Dúas Sicilias|Alfonso]], o que causaría a morte de Alfonso.<ref>[http://queaprendemoshoy.com/el-rey-juan-carlos-i-y-froilan-accidentes-reales-con-armas-de-fuego El Rey Juan Carlos I y [[Felipe Juan Froilán de Marichalar y Borbón|Froilán]]: Accidentes reales con armas de fuego]</ref><ref>Apezarena, José y Castilla, Carmen (1993). ''Así es el príncipe: vida del futuro rey de España''. Ediciones Rialp</ref> O irmán maior do conde de Barcelona e tío de Xoán Carlos, [[Jaime de Borbón y Battenberg|Jaime de Borbón]], solicitaría meses despois unha investigación xudicial do suceso; petición cualificada polo historiador [[Paul Preston]] como de inaudita «insensibilidade e pura malevolencia» e que seguramente foi motivada por procurarse beneficios políticos á súa propia causa..<ref>{{cita libro|apelido=Preston|nome=Paul|ligazónautor=Paul Preston|título=Juan Carlos: A People's King|idioma=inglés|ano=2004|editorial=HarperCollins|localización=Londres|isbn=9780002556323|capítulo=The Tribulations of a Young Soldier, 1955-1960}}</ref><ref>
O [[13 de setembro]] de [[1961]] anunciouse oficialmente o compromiso de Xoán Carlos coa princesa [[Sofía de Grecia]]. Oito meses despois, o [[14 de maio]] de [[1962]], a parella contraía matrimonio en [[Atenas]] polos ritos [[Igrexa ortodoxa grega|ortodoxo]] e [[Igrexa católica|católico]]. Con anterioridade á súa celebración, [[Francisco Franco|Franco]] manifestara o seu interese en que Xoán Carlos e Sofía vivisen en España,<ref>{{cita libro|apelido=Preston|nome=Paul|ligazónautor=Paul Preston|título=Juan Carlos: A People's King|lingua=inglés|ano=2004|editorial=HarperCollins|lugar=Londres|isbn=9780002556323|capítulo=A Life Under Surveillance, 1960-1966}}</ref> de modo que, a principios de [[1963]], e malia a oposición inicial de [[Juan de Borbón y Battenberg|Juan de Borbón]], o matrimonio trasladábase a Madrid para fixar a súa residencia no [[Palacio da Zarzuela]].
Liña 64:
=== Príncipe de España (1969-1975) ===
[[Ficheiro:Juan Carlos de Borbón, Prince of Spain.jpg|miniatura|esquerda|Xoán Carlos de Borbón, Príncipe de España, en 1971.]]
En virtude da [[Lei de Sucesión na Xefatura do Estado]] de 1947, Franco nomeou Xoán Carlos como sucesor a título de rei, nomeamento ratificado polas [[Cortes Españolas]] o [[22 de xullo]] de [[1969]], ante as que o novo príncipe prestaría xuramento o mesmo día de gardar e facer gardar as Leis Fundamentais do Reino e os principios do [[Movemento Nacional]], é dicir, o ideario franquista.<ref>{{cita web|título=Juan Carlos I jura como sucesor de Franco|url=http://www.youtube.com/watch?v=Od01GvIdS_s|data-acceso=25 de febreiro de 2014|cita=22 de xullo de 1969. O príncipe Don Xoán Carlos xura como sucesor a Franco e manifesta que a lexitimidade que acepta é a do 18 de xullo de 1936.|data=Vídeo subido o 12 de decembro de 2008|editorial=Youtube}}</ref> Porén, baseouse nas facultades que ditas leis outorgábanlle para impulsar o cambio de réxime e facilitar o advenimiento da democracia.<ref name="paul"/>
Seguindo as regras dinásticas, a sucesión debese recaer no seu pai, [[Juan de Borbón y Battenberg|Juan de Borbón e Battenberg]], terceiro fillo e herdeiro do rei Afonso XIII. Con todo, as non moi cordiais relacións entre Juan e Franco determinaron o salto na liña de sucesión e o nomeamento de Xoán Carlos como [[Príncipe de España]], título de novo cuño co que Franco pretendía salvar distancias con respecto á monarquía liberal. Devandito salto foi aceptado polo príncipe Xoán Carlos, creando un conflito interno na Casa Real de Borbón. O [[Juan de Borbón y Battenberg|Conde de Barcelona]] non renunciaría oficialmente aos seus dereitos sucesorios ata 1977.
Liña 75:
=== Reinado (1975-2014) ===
[[Ficheiro:Estandarte Real de Juan Carlos I.svg|miniatura|Estandarte do Rei Xoán Carlos I de España.]]
Ao anunciarse a morte de [[Francisco Franco]] ([[20 de novembro]] de [[1975]]), xurou acatar os [[Lei de Principios do Movemento Nacional|Principios do Movemento Nacional]], destinados a perpetuar o [[franquismo]]. Foi proclamado rei de España polas [[Lei Constitutiva das Cortes|Cortes Españolas]] como Xoán Carlos I de España o [[22 de novembro]] de [[1975]] e exaltado ao trono o [[27 de novembro]] cunha cerimonia de unción chamada: «Misa de Espírito Santo» (o equivalente a unha coroación) celebrada na histórica Igrexa de [[San Jerónimo o Real]] de Madrid. Pese a xurar fidelidade ás leis do [[Movemento Nacional|Movemento]], coa súa actitude, promóveu e alentou
O [[14 de maio]] de [[1977]], o seu pai, o Conde de Barcelona, renunciou aos seus dereitos dinásticos históricos e á xefatura da Casa Real na persoa de Xoán Carlos, unha vez que houbo constatado a imposibilidade de acceder persoalmente ao trono. Con esta renuncia renovábase a dinastía histórica; e desta forma, trala proclamación de Xoán Carlos I como rei de España e coa renuncia de [[Juan de Borbón y Battenberg]] aos seus dereitos, [[Filipe de Borbón e Grecia|Filipe]] converteuse en Herdeiro da Coroa e asumiu o título de [[Príncipe de Asturias]] o [[1 de novembro]] de [[1977]]. Don Juan efectuou a súa renuncia nun acto caloroso e afectivo, onde estivo presente, entre moitos, [[Landelino Lavilla]] en calidade de [[Ministerio de Xustiza de España|Notario Maior do Reino]]; tras a cerimonia Don Juan declarou que renunciaba «con moito amor a España e agarimo polo meu fillo».<ref>[http://elpais.com/diario/1977/05/15/espana/232495213_850215.html 14 de mayo: don Juan renuncia a sus derechos dinásticos]</ref><ref name="congreso"/>
Liña 93:
En [[1992]], ante as especulacións acerca de que Xoán Carlos mantiña unha relación sentimental coa catalá Marta Gayá, tanto o xefe da [[Casa da súa Maxestade o Rei|Casa do Rei]], [[Sabino Fernández Campo]], como o [[presidente do Goberno de España|presidente do Goberno]], [[Felipe González]], manifestaron a súa preocupación sobre que se puidese haber orquestrado unha campaña contra o Rei.<ref>{{cita libro|apelido=Preston|nome=Paul|ligazónautor=Paul Preston|título=Juan Carlos: A People's King|lingua=inglés|ano=2004|editorial=HarperCollins|localización=Londres|isbn=9780002556323|capítulo=Living in the Long Shadow of Success, 1981-2002}}</ref>
A publicación en [[1993]] polo aristócrata [[José Luís de Vilallonga]] de «El Rey», última biografía autorizada ata o momento polo rei Xoán Carlos, suscitou controversia, por canto a edición española omitía comentarios de Xoán Carlos I sobre o 23-F que si aparecían noutras edicións europeas do libro, do mesmo xeito que poñía en boca de Vilallonga comentarios que noutras edicións atribuíanse ao propio Xoán Carlos.<ref>La edición española del libro «El Rey» omite declaraciones de don Juan Carlos sobre el 23-F, ''[[El Mundo (España)|El Mundo]]'', [[25 de abril]] de [[1993]], p. 14.</ref> Vilallonga declarara meses antes nunha entrevista que o Rei pediulle que, respecto do 23-F, no libro, «dixese eu [por Vilallonga] case todas as cousas».<ref>«El Rey dice que su padre supo siempre que no iba a reinar», ''[[El Mundo (España)|El Mundo]]'', [[11 de xaneiro]] de [[1993]], p. 10.</ref>
{{cita|Xunto á crise económica, preocúpame tamén enormemente a desconfianza que parece estar estendéndose nalgúns sectores da opinión pública respecto de a credibilidade e prestixio dalgunhas das nosas institucións. Necesitamos rigor, seriedade e exemplaridade en todos os sentidos. Todos, sobre todo as persoas con responsabilidades públicas, temos o deber de observar un comportamento adecuado, un comportamento exemplar.
Liña 109:
==== Presidentes de España no seu reinado ====
* [[Carlos Arias Navarro]] ([[1974]]-[[1976]]): presidiu as primeiras reformas democráticas. As súas continuas desafeccións ao ritmo e intensidade dos cambios impulsados polo monarca e a súa insistencia en preservar o legado de [[Francisco Franco]], propiciaron finalmente o seu cese. O [[1 de xullo]] de 1976, tras unha tensa reunión co rei, Arias Navarro presentou finalmente a súa dimisión.
* [[Adolfo Suárez]] ([[1976]]-[[1981]]), [[Unión de Centro Democrático|UCD]]: apoiado por un grupo de políticos da súa xeración, que chegaran ás conviccións democráticas por diversos camiños, entre 1976 e [[1979]], desmontou o réxime franquista mediante a estratexia das sucesivas e profundas reformas internas estritamente acordes coa letra das Leis do Movemento. Fitos claves no seu período foron a aprobación do [[Reforma política española de 1977|Proxecto de reforma política]] e as [[Eleccións Xerais 1977 en España|primeiras eleccións xerais libres]] ([[1977]]), das que emerxeron unhas Cortes constituíntes que redactaron e aprobaron a [[Constitución española de 1978|Constitución española]] ([[1978]]) aínda vixente. Dimitiu en [[1981]] cansado da crecente presión dos partidos de esquerda e das tensións no seu propio partido, [[Unión de Centro Democrático|UCD]].
* [[Leopoldo Calvo-Sotelo]] ([[1981]]-[[1982]]), [[Unión de Centro Democrático|UCD]]: durante o seu mandato, a decisión máis relevante foi a adhesión de España á [[OTAN|Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN)]], que foi moi disputada pola oposición dirixida polo [[Partido Socialista Obreiro Español]]. No seu curto período abortáronse as últimas intentounas golpistas. Tamén, produciuse a aprobación da tan esperada Lei do Divorcio.
* [[Felipe González]] ([[1982]]-[[1996]]), [[Partido Socialista Obreiro Español|PSOE]]: os feitos máis destacables da súa longa presidencia foron o ingreso na OTAN, do que antes era opositor e que foi revalidado por un [[Referendo sobre a permanencia de España na OTAN|referendo]] en [[1986]], o ingreso na [[Comunidade Económica Europea]] (actual [[Unión Europea]]) e a celebración dos [[Xogos Olímpicos de Barcelona 1992]]. A súa profunda modernización económica, social e de infraestruturas, apoiada por sucesivas maiorías absolutas, viuse empanada nos seus últimos anos por unha profunda crise económica, un estado de corrupción case xeneralizado e o seu posible, aínda que non demostrada, implicación no [[Grupos Antiterroristas de Liberación|GAL]], unha trama de [[terrorismo de Estado]] contra [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]. No referente ás súas relacións co monarca, a percepción externa é que foron bastante cordiais, aínda que ocorreron feitos puntuais como un escándalo de espionaxe ilegal a diversas figuras entre as que se atopaba o rei.
[[Ficheiro:Zapatero prometiendo su cargo ante Juan Carlos I (2008).jpg|miniatura|[[José Luis Rodríguez Zapatero]] prometendo su cargo por segunda vez ante os reis de España, Xoán Carlos I e [[Sofía de Grecia|Sofía]].]]
* [[José María Aznar]] ([[1996]]-[[2004]]), [[Partido Popular|PP]]: En liñas xerais, tanto con Felipe González como con José María Aznar, a medida que a Transición á democracia ía deixando paso a varias décadas de normalidade democrática, observábase que o papel político do rei diminuía. Tres días antes das [[Eleccións Xerais 2004 en España|eleccións de 2004]], ás que Aznar decidira non presentarse, ocorreron os atentados terroristas do [[Atentados do 11 de marzo de 2004|11-M]] en Madrid. Nesta xornada de loito, o Rei dirixiu un discurso á nación.<ref>[[:m:s:es:
* [[José Luis Rodríguez Zapatero]] ([[2004]]-[[2011]]), [[Partido Socialista Obrero Español|PSOE]].
* [[Mariano Rajoy]] (Dende [[2011]]), [[Partido Popular|PP]].
Liña 132 ⟶ 127:
O [[14 de maio]] de [[1962]] casou coa princesa [[Sofía de Grecia|Sofía de Grecia e Dinamarca]] en [[Atenas]], coa que tivo tres fillos: a [[Elena de Borbón e Grecia|infanta Elena, duquesa de Lugo]], a [[Cristina de Borbón e Grecia|infanta Cristina, duquesa de Palma de Mallorca]] e o [[Filipe de Borbón e Grecia|príncipe de Asturias, Filipe]]. Os seus oito netos son: [[Felipe de Marichalar e Borbón|Felipe Juan Froilán]] e [[Victoria de Marichalar e Borbón|Victoria Federica]] (fillos da infanta Elena e o seu ex-marido [[Jaime de Marichalar]]), [[Juan Urdangarin e de Borbón|Juan Valentín]], [[Pablo Urdangarin e de Borbón|Pablo Nicolás]], [[Miguel Urdangarin e de Borbón|Miguel]] e [[Irene Urdangarin e de Borbón|Irene]] (fillos da infanta Cristina e o seu marido, [[Iñaki Urdangarin]]) e [[Leonor de Borbón|Leonor]] e [[Sofía de Borbón|Sofía]] (fillas do príncipe Felipe e a súa dona, [[Letizia Ortiz]]).
A residencia oficial da Familia Real é o [[Palacio Real de Madrid]], pero se reserva para as cerimonias oficiais. Os Reis residen no [[Palacio da Zarzuela]] e a familia do príncipe Filipe reside tamén dentro do recinto da Zarzuela, nunha construción recente chamada ''Pavillón do Príncipe''; as infantas Elena e Cristina viven en residencias privadas en [[Madrid]] e [[Washington, D.C.|Washington]], respectivamente.
O Rei Xoán Carlos é afeccionado ao [[Esquí (deporte)|esquí]] e a vela.
Foi gañador do [[Premio Carlomagno]] en 1982 e do [[Premio Internacional Simón Bolívar|Premio Simón Bolívar]] en 1983, e recibiu doutoramentos ''honoris causa'' en universidades como as de [[Universidade de Bologna|Boloña]] (1988), [[Universidade de Oxford|Oxford]] (1986), [[Universidade de Cambridge|Cambrigde]] (1988), [[Universidade Harvard|Harvard]] (1983) ou [[Sorbona]] (1985).
| |||