Irlanda: Diferenzas entre revisións

A '''Illa de Irlanda''' é polo seu tamaño a terceira illa de [[Europa]] e a vixésima do mundo. Atópase ao noroeste da [[Europa Continental]], no lado occidental do [[Mar de Irlanda]], ao oeste da [[illa de Gran Bretaña]], e atópase rodeada por centenares de illas menores e illotes. Dous países posúen soberanía sobre a illa, a [[República de Irlanda]], un país independente, que ocupa aproximadamente cinco sextas partes da illa, e [[Irlanda do Norte]], unha rexión administrativa do [[Reino Unido]], que ocupa a sexta parte restante, no extremo nororiental da illa.

Os historiadores manteñen que no 432, [[San Patricio]] chegou á illa e, nos anos vindeiros, tratou de converter a Irlanda ó [[Cristianismo]].<ref>[http://web.archive.org/web/20040514031610/http://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/features/stpatrick/index.shtml BBC Online - Christianity - Features - St Patrick] www.bbc.co.uk/religion </ref> As tradicións druídicas desapareceron ante a forza das novas crenzas. As artes da ilustración dos manuscritos, o traballo do metal e a escultura floreceron e produciron tesouros como o [[Libro de Kells]], xoiería, e as traballadas cruces de pedra que cubren a illa. Isto foi interrompido no século IX por 200 anos de guerra contra os piratas viquingos que saqueaban mosteiros e vilas. Eventualmente conseguían establecerse en Irlanda, formando vilas como as actuais cidades de [[Dublín]], [[Cork]], [[Limerick]] e [[Waterford]].

O [[século XIX]] e os inicios do [[século XX|XX]] viron o auxe do [[nacionalismo irlandés]], especialmente entre a poboación católica máis humilde. [[Daniel O'Connell]] dirixiu unha exitosa campaña non violenta para a emancipación católica. A subseguinte campaña para revogar a Acta de Unión fallou. Máis tarde [[Charles Stewart Parnell]] e outros nacionalistas fixeron unha campaña para acadar unha certa autonomía dentro da Unión, que foi pouco exitosa. Isto provocou o paso do nacionalismo moderado ó separatismo armado.

A illa da Irlanda ten unha extensión de máis de 84.421 &nbsp;km², dos cales cinco sextos pertencen á República, constituíndo o restante a [[Irlanda do Norte]] ([[Reino Unido]]). Está bañada ao oeste polo [[océano Atlántico]], ao nordeste polo canal do Norte, ao leste polo [[mar da Irlanda]] e ao sueste e ao sur polo canal de San Xurxo e polo [[mar Céltico]]. A costa occidental da Irlanda consiste principalmente de outeiros e montañas baixas (o punto máis elevado é o Carrauntoohil, con 1.041 m). O interior do país está predominantemente composto por terras agrícolas relativamente chás, atravesadas por ríos como o Shannon e punteado por varios lagos grandes, os "loughs". O centro do país forma parte da bacía hidrográfica do [[río Shannon]], e contén grandes áreas de pao, usados para a produción de trufa.

A República de Irlanda é unha [[economía]] pequena, moderna e dependente do [[comercio]] cun crecemento que acada en media un robusto 10% no período [[1995]]-[[2000]].

A [[agricultura]], algunha vez foi o sector máis importante, atópase actualmente empequenecida pola [[industria]], a cal representa un 38% do [[Produto Nacional Bruto|PNB]], ao redor do 80% das [[exportación]]s e emprega a 28% da forza laboral. A pesar de manter o seu robusto [[crecemento económico|crecemento]] fundamentalmente a base de exportacións, a economía está sendo beneficiada tamén por unha subida no [[consumo]] e a recuperación dos [[investimentos]] en [[negocio]]s e a [[construción]]. Irlanda é un dos maiores [[exportación|exportadores]] de [[Material|bens]] e [[servizo]]s relacionados co [[software]] no mundo. De feito, moito software estranxeiro, e en ocasións [[música]], é filtrado a través da República para sacar vantaxe da [[política]] de non cobrar impostos sobre regalías de bens con [[copyright]].

Durante a década dos [[1990|90]] o goberno irlandés puxo en marcha unha serie de programas económicos deseñados para refrear a [[inflación]], aliviar a carga impositiva, reducir o gasto do goberno como unha porcentaxe do PNB, incrementar as habilidades da forza laboral e promover os investimentos estranxeiros. O Estado uniuse á iniciativa do [[euro]] en xaneiro de [[2001]] (abandonando a [[libra irlandesa]]) xunto con outras dez nacións da [[Unión Europea]]. Este período de elevado crecemento económico levou a moitos a bautizar a República coma ''O [[Tigre Celta]]''. A economía sentiu o impacto da desaceleración da economía global en [[2001]], particularmente no sector de exportación de tecnoloxía de avanzada, onde a taxa de crecemento foi reducida practicamente á metade. O crecemento do PNB permaneceu estable e relativamente robusto, cunha taxa de ao redor do 6% en 2001 e 2002.

O pobo irlandés é maioritariamente de orixe [[Celtas|celta]], cunha importante influencia [[viquingos|viquinga]] , anglo-normanda, [[Escocia|escocesa]] e [[gaélica]]. Nas últimas décadas Irlanda experimentou un importante influxo de inmigrantes dos novos estados da [[Unión Europea]]. Estímase que uns 210.000 inmigrantes chegaron de [[Polonia]], [[Lituania]], [[Letonia]] e [[Estonia]]. A comunidade asiática estímase nunhas 22.000 persoas e a [[Nixeria|nixeriananixeria]]na en 9.000.

O '''irlandés''' ou '''gaélico irlandés''' (''Gaeilge'') é unha [[lingua céltica]] da rama [[goidélico|goidélica]] falada na illa de [[Irlanda]]. Conta, segundo o Goberno de Irlanda, cuns 1.6 millóns de falantes na [[República de Irlanda]], dos que 350.000 son falantes habituais, aínda que estas cifras son controvertidas. Tamén a fala un número indeterminado de inmigrantes noutros países ([[Reino Unido]], [[Canadá]], [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e [[Australia]]). É [[Linguas da Unión Europea|lingua oficial]] da [[Unión Europea]] por selo da República de Irlanda.

O [[fútbol gaélico]] e o [[hurling]] son os deportes máis populares en Irlanda.<ref>[http://www.irlgov.ie/aboutireland/eng/cultureandsport.asp Irish Government Website Culture and Sport Information] http://www.irlgov.ie </ref> Estes dous, xunto co [[Camogie]], o [[fútbol gaélico feminino]], o [[pelota-man gaélico|pelota-man]] e o [[cuairtean]], conforman os deportes nacionais de Irlanda, coñecidos colectivamente como [[xogos gaélicos]]. Tódolos xogos gaélicos están dirixidos pola [[Gaelic Athletic Association]] (GAA), coa excepción do fútbol gaélico feminino, que está rexido por outra organización. A GAA organízase en base a toda Irlanda con tódolos 32 condados podendo competir; tradicionalmente, os condados primeiro compiten na súa [[Provincias de Irlanda|provincia]], nos campionatos provinciais, e entón os gañadores compiten nun campionato de hurling ou de fútbol a nivel de toda a illa. As oficinas da GAA están localizadas no estadio con capacidade para 82.500<ref>{{Cita web|url=http://www.gaa.ie/page/croke_park.html|título=CROKE PARK REDEVELOPMENT|dataacceso=2007-01-12}}</ref> espectadores en [[Croke Park]] no norte de Dublín. Os principais xogos da GAA dispútanse alí, incluíndo as semifinais e finais dos campionatos de toda a illa. Durante o desenvolvemento do estadio de [[Lansdowne Road]], a competición internacional de rugby foi xogada alí, cun grande éxito. Tódolos xogadores da GAA, incluso os dos niveis máis altos, son afeccionados e non reciben pagas.