Calendario republicano francés: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Moedagalega (conversa | contribucións)
Engadiuse unha nova nota.
Moedagalega (conversa | contribucións)
Establecemento de ligazóns internas e pequenas correccións tipográficas e ortográficas.
Liña 1:
O '''calendario republicano francés''' (en [[Lingua francesa|francés]]: ''Calendrier républicain'') é un [[calendario]] proposto durante a [[Revolución Francesa|Revolución francesa]] e adoptado pola [[Convención Nacional]], que o empregou entre [[1792]] e [[1806|1806.]] O deseño intentaba adaptar o calendario ao [[Sistema métrico|sistema decimal]] e eliminar as referencias [[Relixión|relixiosas]]; o [[Ano (astronomía)|ano]] comezaba o 22 de setembro , coincidindo co [[equinoccio]] de [[outono]] no [[Hemisferio norte|Hemisferio Norte]].<ref>{{Cita libro|título=Annuaire du républicain ou légende physico-économique: avec l'explication des trois cents soixante-douze noms imposés aux mois et aux jours...|apelidos=Aubin-Louis|nome=de Grandmaison|editorial=M. F. Drouhin|ano=1793-1794|url=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k48805n/f8.image.langFR|ref=}}</ref>
 
O calendario republicano foi deseñado polo [[matemático]] [[Gilbert Romme|Charles-Gilbert Romme]], membro da Convención, coa axuda dos astrónomos [[Joseph Jerôme de Lalande]], [[Jean-Baptiste Joseph Delambre]] e [[Pierre Simon Laplace|Pierre-Simon Laplace]], aínda que se lle adoita atribuír notable participación ao actor e dramaturgo [[Fabre d'Églantine]], quen lles deu os nomes aos meses e aos días.<ref>[[:fr:Fabre_d'Églantine|Fabre d'Églantine]]. ''[https://books.google.es/books?id=vVtWj-W-KP8C&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Rapport fait à la Convention nationale]. Informe á'' Convención Nacional, na sesión do 3 do segundo mes do segundo ano da Républica Francesa, en nome da comisión encargada da confección do calendario. 1793</ref>
 
Naceu así por decreto da Convención Nacional Francesa do [[5 de outubro]] de 1793, e o calendario foi adoptado pola Convención Nacional controlada polos xacobinos o [[24 de outubro]] de [[1793|1793.]] Fixouse o seu inicio o 22 de setembro de [[1792]], coincidindo coa proclamación da [[Primeira República Francesa|República]] no ''Jeu de Paume.'' Dese xeito, o calendario comezou un ano antes de ser finalmente adoptado, o día do inicio da nova era de Francia, e o período de setembro de 1792 a setembro de 1793 foi denominado "''Ano 1 da Revolución''".
 
O calendario foi de aplicación civil en [[Francia]] e nas súas [[Imperio colonial francés|colonias americanas e africanas]] ata que [[Napoleón I de Francia|Napoleón]] aboliu o seu uso oficial o [[1 de xaneiro]] de 1806 (de feito este día correspondeu á media noite do 10 de nivoso do ano XIV, é dicir, o [[31 de decembro]] de [[1806|1805]], pouco máis de 12 anos despois de ser introducido) como un xeito oportuno de eliminar os signos de democracia republicana.
 
Napoleón autoproclamárase ''[[Primeiro Imperio Francés|Emperador dos franceses]]'' en decembro de 1804 e creara a nova nobreza imperial durante o ano [[1804|1805]], ambos os conceptos incompatibles coa natureza deste calendario, así como para reconciliarse cos católicos e co [[Papa|Papadopapado]], dos que conseguiu unha certa tolerancia ao devolver as festividades civís e relixiosas da [[Igrexa Católica|Igrexa católica]] co novo calendario, ademais de cuestións prácticas como as vantaxes de utilizar o [[calendario gregoriano]] que case todo o resto de [[Europa]] empregaba daquela.
[[Ficheiro:Calendrier-republicain-debucourt2.jpg|miniatura|246x246px|Calendario republicano francés de [[1794]].]]
Este calendario volveuse implantar brevemente tras o derrocamento de Napoleón en [[1814]], e foi usado tamén pola efémera [[Comuna de París]] de [[1871]].
 
== Os meses do ano ==
No calendario republicano, os anos sempre empezaban no [[Equinoccio|equinoccio de outono]], tiña 12 [[Mes|meses]] de 30 [[Día|días]] cada un. Os meses divídense en tres "décadas" de 10 días (desaparecen as semanas)<ref>[https://fr.wikisource.org/wiki/D%C3%A9cret_de_la_Convention_nationale_portant_sur_la_cr%C3%A9ation_du_calendrier_r%C3%A9publicain Decreto do 4 frimario do ano II, da Convención Nacional, sobre a era, o comezo e a organización do ano, e sobre os nomes dos días e dos meses.]</ref>. Non coinciden exactamente cos meses do [[calendario gregoriano]], ao empezar sempre a conta dos meses co inicio [[Astronomía|astronómico]] das [[Estacións do ano|estacións]], tal e como se fai tamén co [[zodíaco]] [[Grecia|grego.]] Os nomes dos meses adoptan denominacións de fenómenos naturais e da agricultura:
 
[[Ficheiro:Musee-historique-lausanne-img_0143.jpg|miniatura|237x237px|Unha copia do calendario republicano francés no Museo Histórico de Lausana.]]
'''[[Outono]]''' (terminación en francés: ''-aire'')
* [[Vendimario]] (''Vendémiaire'') (do [[Lingua latina|latín]] ''vindemia'', "vendima"): a partir do 22, 23 ou 24 de setembro.
* [[Brumario]] (''Brumaire'') (do [[Lingua francesa|francés]] ''brume'', "bruma"): a partir do 22, 23 ou 24 de outubro.
* [[Frimario]] (''Frimaire'') (do francés ''frimas'', "xeada"): a partir do 21, 22 ou 23 de novembro.
'''[[Inverno]]''' (terminación en francés: ''-ôse'')
* [[Nivoso]] (''Nivôse'') (do latín ''[[Nivoso|nivosus]]'', "nevado"): a partir do 21, 22 ou 23 de decembro.
* [[Pluvioso]] (''Pluviôse'') (do latín ''[[Pluvioso|pluviosus]]'', "chuvioso"): a partir do 20, 21 ou 22 de xaneiro.
* [[Ventoso (mes)|Ventoso]] (''Ventôse'') (do latín ''[[Ventoso (mes)|ventosus]]'', "''ventoso"''): a partir do 19, 20 ou 21 de febreiro.
'''[[Primavera]]''' (terminación en francés: ''-al'')
* [[Xerminal (mes)|Xerminal]] (''Germinal'') (do latín ''germen'', "semente"): a partir do 20 ou 21 de marzo.
* [[Floreal]] (''Floréal'') (do latín ''flos'', "flor"): a partir do 20 ou 21 de abril.
* [[Pradal]] (''[[Pradal|Prairial]]'') (do francés ''prairie'', "pradaría"): a partir do 20 ou 21 de maio.
'''[[Verán]]''' (terminación en francés: ''-idor'')
* [[Mesidor]] (''[[Mesidor|Messidor]]'') (do latín ''messis'', "més"): a partir do 19 ou 20 de xuño.
* [[Termidor]] (''[[Termidor|Thermidor]]Thermidod'') (do [[Lingua grega|grego]] ''thermos'', "calor"): a partir do 19 ou 20 de xullo.
* [[Frutidor]] (''Fructidor'') (do latín ''fructus'', "froita"): a partir do 18 ou 19 de agosto.
A maioría dos nomes de meses son [[Neoloxismo|neoloxismos]] derivados de palabras similares en francés, latín ou grego. As terminacións dos nomes están agrupadas segundo a estación. Cómpre subliñar que, no intento de eliminar todas as influencias relixiosas do calendario para o universalizar, o calendario fíxose en particular para Francia e o hemisferioHemisferio norteNorte, dado que os nomes dos meses eran descritivos do clima típico dese mes e resultaban bastante imprecisos noutras partes do mundo. O exemplo máis claro é o dun termidor de clima frío en partes do hemisferio[[Hemisferio sur|Hemisferio Sur]] ou dun nivoso cálido nas colonias francesas.
 
Cada un dos dez días das ''"décadas''" chámanse sinxelamente: ''primidi'', ''duodi'', ''tridi'', quartidi, ''quintidi'', sextidi, ''septidi'', ''octidi'', ''nonidi'' e décadi.
 
O cinco días (seis en [[Ano bisesto|anos bisestos]]) que fan falta para completar o ano empregábanse como festas nacionais ao final de cada ano. Ao principio estes días foron coñecidos como os ''les Sans-Culottides'', pero despois do ano III ([[1795]]) foron coñecidos como os ''les jours complémentaires'' (os días complementarios):
* ''Festa da Virtude'', o 17 ou 18 de setembro.
* ''Festa do Talento'', o 18 ou 19 de setembro.
* ''[[Día Internacional dos Traballadores|Festa do Traballo]]'',: o 19 ou 20 de setembro.
* ''Festa da Opinión'', o 20 ou 21 de setembro.
* ''Festa das Recompensas'', o 21 ou 22 de setembro.
* ''Festa da Revolución'', o 22 ou 23 de setembro (en anos bisestos).
Os anos bisestos no [[Calendario gregoriano|calendario]] republicano foron un punto moi polémico, debido aos requisitos de comezar o ano no equinoccio de outono e de engadir un día cada catro anos (como no calendario gregoriano). Aínda que os anos III, VII e XI foron considerados anos bisestos, e os anos XV e XX tamén se planificaron como tales, nunca se desenvolveu un [[algoritmo]] para determinar os anos bisestos despois do ano XX, porque o calendario foi abolido. Véxase como referencia un extracto do informe e do proxecto de decreto presentados por G. Romme, o 19 de floreal do ano III:<blockquote>''Unha regra de intercalación levantará todos os inconvenientes. A que nos propoñen os [[Astrónomo|astrónomos]] conduce a tres correccións indispensables: unha cada catro anos, a segunda cada catrocentos anos e a terceira cada trinta e seis séculos ou por máis conveniencia, cada catro mil anos. Chamando "franciades" a eses tres períodos sucesivos, todo o sistema da computación francesa se encerra neses seis resultados: dez días forman unha década; tres décadas forman un mes; doce meses e cinco días forman un ano; catro anos e un día forman unha "franciade"; cen "franciades" simples, menos tres días, forman unha secular; dez "franciades" seculares menos un día forman un milar.''</blockquote>
Véxase como referencia un extracto do informe e do proxecto de decreto presentados por G. Romme, o 19 de floreal do ano III:
 
"Unha regra de intercalación levantará todos os inconvenientes. A que nos propoñen os astrónomos conduce a tres correccións indispensables: unha cada catro anos, a segunda cada catrocentos anos e a terceira cada trinta e seis séculos ou por máis conveniencia, cada catro mil anos. Chamando "franciades" a eses tres períodos sucesivos, todo o sistema da computación francesa se encerra neses seis resultados: dez días forman unha década; tres décadas forman un mes; doce meses e cinco días forman un ano; catro anos e un día forman unha "franciade"; cen "franciades" simples, menos tres días, forman unha secular; dez "franciades" seculares menos un día forman un milar.
 
== Os días do ano ==
En lugar de asociarse un [[santo]] a cada día, como ocorre no calendario da Igrexa católica, cada día asóciase cunha [[planta]] ou un [[mineral]], cun [[Animais|animal]] (os días terminados en 5) ou cunha [[ferramenta]] (os días terminados en 0).<ref>{{Cita libro|título=Atlas universel d'histoire et de géographie. p. 69.|apelidos=Bouillet|nome=Marie-Nicolas|editorial=Hachette|ano=1865|ISBN=|url=https://books.google.fr/books?id=fOgOAAAAQAAJ&pg=PA69&dq=%22calendrier+r%C3%A9publicain%22+Atlas+universel+d%27histoire+et+de+g%C3%A9ographie&hl=fr&ei=ATLNTNzALoWK4gbP-ozdDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC8Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false|ref=}}</ref>
 
=== Outono ===
Liña 54 ⟶ 51:
 
|
Vendimario (22 de [[setembro]] ~ [[21 de outubro]])
 
# ''Raisin'' ([[uva]])
Liña 122 ⟶ 119:
 
|
Frimario (21 de novembro ~ 20 de [[decembro]])
 
# ''Raiponce'' (raponcio)
Liña 195 ⟶ 192:
 
|
PluvosoPluvioso (20 de xaneiro ~ [[18 de febreiro]])
 
# Lauréole (''lauréola'')
Liña 229 ⟶ 226:
 
|
Ventoso (19 de febreiro ~ 20 de [[marzo]])
 
# ''Tussilage'' (Tussilago farfara)
Liña 336 ⟶ 333:
 
|
Pradal (20 de maio ~ 18 de [[xuño]])
 
# ''Luzerne'' (alfalfa)
Liña 443 ⟶ 440:
 
|
Frutidor (18 de agosto ~ 16 de [[setembro]])
 
# ''Prune'' (ameixa)
Liña 479 ⟶ 476:
 
== Abolición ==
O calendario foi abolido por moitas razóns. Era un calendario descadrado co ciclo da lúa[[Lúa]] e, ademais, a Igrexa católica opúxose polo seu intento de quitar a influencia cristiá do calendario. Nos calendarios, o seu desenvolvemento enténdese na elección dun adecuado ciclo longo (ano), que coincida co ciclo solar, e un curto (semana ou mes, dependendo do calendario), que cadre co ciclo lunar. Nesta liña, o seu gran problema era o seu completo desacompasamento co lunar: semanas de 10 e meses de 30 días gañan dous días por cada ciclo lunar. Por exemplo, este calendario era incompatible cos ritmos seculares de [[Sementeira|sementeiras]], das [[Feira|feiras]] e dos mercados[[mercado]] agrícolas e gandeiros, que se rexen principalmente por unha combinación dos equinoccios (rexidos polo ciclo solar) e os ciclos lunares. O concepto de semana de sete días é de orixe lunar (catro semanas é un ciclo lunar) e está presente xa no calendario [[Babilonia|babilónico]] (século VI a.C.).
 
A semana laboral de dez días era tamén impopular porque deixaba menos días de descanso aos traballadores, ao ser un de cada dez (en lugar dun de cada sete).
 
== Conversión ao calendario gregoriano ==
O calendario foi abolido desde o [[1 de xaneiro]] de [[1805|1805.]] Despois desta data, as opinións parecen diferir no método polo que os anos [[Ano bisesto|bisestos]] se terían determinado se o calendario seguise en vigor. Hai varias hipóteses para converter as datas do calendario gregoriano, das cales estas tres parecen ser as máis significativas:
* Os anos bisestos séguense variando co fin de garantir que cada ano o equinoccio de outono caia o 1 de vendimario, como foi o caso do ano I do ano XIV.
* O ano bisesto aumentaría despois de 15 anos a 20 anos, despois de que un ano bisesto caese en cada ano divisible porentre catro (por tanto en 20, 24, 28...), agás os anos de final do século, de acordo coas normas fixas propostas por Charles-Gilbert Romme. Isto simplifica as conversións entre os calendarios gregoriano e republicano, pois o día extra republicano normalmente seguiría poucos meses despois do 29 de febreiro, ao final de cada ano divisible por catroentrecatro.
* Os anos bisestos seguíronse cunha regra fixa, cada catro anos a partir da última (anos 15, 19, 23, 27...) co día extra engadido o ano antes do divisible por catro, excepto os anos de final de século.
* A partir do ano 20, os anos divisibles porentre catro serían anos bisestos, con excepción dos anos divisibles porentre 128. Esta norma foi proposta por primeira vez por [[Von Mädler]], non antes de finais do século XIX. A data do Ano Novo republicano segue a ser a mesma (23 de setembro) no calendario gregoriano, cada ano 129 a 256 (1920-2047 EC).
A seguinte táboa amosa a relación entre varios anos republicanos e gregorianos segundo o método: <ref>A cursiva refírese a un ano bisesto (un día engadido ao final do ano).</ref>
{| class="wikitable" border="1"
Liña 498 ⟶ 495:
! Equinoccio
 
! C-G Romme
 
! Continuo
Liña 626 ⟶ 623:
|}
 
<span class="cx-segment" data-segmentid="1613"></span>Existen varias táboas de conversión e programas, creados sobre todo polos [[Xenealoxía|xenealoxistas]]. Algúns entusiastas en Francia seguen a empregar este calendario, máis por nostalxia histórica que pola súa funcionalidade.
 
Os textos legais que foron adoptados mentres o calendario republicano era oficial e seguen en vigor en Francia mantiveron as datas orixinais.
Liña 638 ⟶ 635:
* Segura González, Wenceslao. ''La reforma del calendario''. eWT Editores. 2012. [ISBN: [http://www.mcu.es/webISBN/tituloDetalle.do?sidTitul=1994493&action=busquedaInicial&noValidating=true&POS=0&MAX=50&TOTAL=0&prev_layout=busquedaisbn&layout=busquedaisbn&language=gl 9788461617296]]
 
=== EnlacesLigazóns externosexternas ===
* [http://web.archive.org/web/20160304063532/http://www.rondelot.com/spip.php?article43 Les calendriers republicains]. (en francés)