Idade Media: Diferenzas entre revisións

[[Ficheiro:Ribadavia-Barrio judío3 (5019235009).jpg|250px|miniatura|Detalle do barrio xudeu de [[Ribadavia]], que conserva a súa estrutura e aspecto medieval.]]

[[Ficheiro:THE FALL OF CONSTANTINOPLE, ITALY, PROBABLY VENICE, LATE 15THEARLY 16TH CENTURY. Private coll..jpg|250px|miniatura|Pintura italiana, probabelmente veneciana, de finais do [[século XV]] ou comezos do [[Século XVI|XVI]], que representa a [[caída de Constantinopla]] en [[1453]]. Este feito marca, para algúns, a fin da '''Idade Media'''.]]

 

A 2015, os historiadores do período prefiren matizar esta ruptura entre [[Idade Antiga|Antigüidade]] e Idade Media de maneira que entre os séculos III e VIII adóitase falar de [[Antigüidade Tardía]], que fora unha gran etapa de transición en todos os ámbitos: no económico, para a substitución do modo de produción [[Escravitude|escravista]] polo modo de produción [[Feudalismo|feudal]]; no social, para a desaparición do concepto de [[cidadanía]] romana e a definición dos [[estamento]]s medievais, no político para a descomposición das estruturas centralizadas do [[Imperio romano]] que deu paso a unha dispersión do poder; e no ideolóxico e cultural para a absorción e substitución da [[Arte e cultura clásica|cultura clásica]] polas [[Teocentrismo|teocéntrica]]s culturas [[Cristianismo|cristiá]] e [[Islam|islámica]] (cada unha no seu espazo).<ref>Perry Anderson, ''op. cit.''</ref>

 

Se ben hai algúns exemplos de utilización previa,{{#tag:ref|Aínda que o primeiro que sinalou a existencia de unidade no período comprendido entre o século V e o XV foi o humanista [[Flavio Biondo]], a fama de ter utilizado antes ca ninguén o termo Idade Media correspóndelle ao bispo de Alesia, [[Giovanni Andrea dei Bussi]]. Nunha carta súa do ano 1469 dise expresamente o seguinte: {{cita|«sed mediae tempestatis tum veteris, tum recentio­res usque ad nostra tempora».}} Esa ''media tempestas'' era o bosquexo duns «tempos medios», que servían de ponte entre a gloriosa [[antigüidade clásica]], á que se mitificaba, e os novos tempos, que tornaran os seus ollos cara aquel período de esplendor. Expresións como ''medium aevum'', ''media tempestas'', ''media aetas'', etc., aparecen en historiadores ou filólogos desde comezos do século XVI. Así, por exemplo, utilizáronas [[Xaquín de Wat]], en 1501, ou [[Xoán de Heerwagen]], en 1532. Máis avanzado o século, en 1575, atopámolas en [[Marco Welser]] e [[Adriano Junius]]. O uso de ditas expresións pode, así mesmo, rastrexarse no decurso do século XVII: [[Conisius]], en 1601; [[Goldats]], en 1604; [[Vossius]], en 1662; etc. [[Du Cange]], no seu célebre ''Glosario'', aparecido en 1678, falou da «mediae et infimae latinitatis». Pode dicirse que o termo Idade Media estaba plenamente admitido, por máis cá súa orixe non fora propiamente obra dos historiadores, senón dos filólogos. Non obstante, no mesmo século XVII producíronse algunhas precisións de gran transcendencia acerca dos «tempos medios». En 1665, [[Xurxo Horn]], nunha obra titulada ''Arca Noé'', chamaba «medium aevum» ao período comprendido entre os anos 300 e 1500. Pouco tempo despois, en 1688, apareceu un libro que ía desempeñar un papel destacado na fixación do concepto de Idade Media. Trátase da ''Historia medii aevi a temporibus Constantini Magni ad Constantinopolim a Turcis captam'', do que era autor [[Cristóbal Cellarius|Cristóbal Keller]], profesor da [[Universidade de Halle|universidade alemá de Halle]]. Foi Keller, cuxas precisións cronolóxicas sobre o Medievo son ben significativas, o punto de partida da difusión e xeneralización da expresión Idade Media. Valdeón, ''op. cit.'', vol 11 px. 11.|group=Nota}} o concepto de ''Idade Media'' naceu como a segunda idade da división tradicional do tempo histórico debida a [[Cristóbal Cellarius]] (''Historia Medii Aevi a temporibus Constantini Magni ad Constaninopolim a Turcis captam deducta'', [[Jena]], [[1688]]),<ref>Riu, Manuel (1978): ''Prólogo á edición española'' en ''La historia del mundo en la Edad Media'' (The Shorter Cambridge Medieval History, The Later Roman Empire To The Twelfth Century). Madrid, Sopena, tomo I px. XXIV.</ref> quen a consideraba un tempo intermedio, sen apenas valor por si mesmo, entre a [[Idade Antiga]] identificada coa arte e a cultura da [[civilización grecorromana]] da [[Antigüidade clásica]] e a renovación cultural da [[Idade Moderna]] —na que el se sitúa— que comenza co [[Renacemento]] e o [[Humanismo]]. A popularización deste esquema perpetuou un preconcepto erróneo: o de considerar á Idade Media coma unha época escura, sumida no retroceso intelectual e cultural, e un aletargamento social e económico secular (que á súa vez se asocia co ''[[feudalismo]]'' nos seus trazos máis [[escurantismo|escurantistas]], tal como se definiu polos revolucionarios que combateron o [[Antigo Réxime]]). Sería un período dominado polo illamiento, a [[ignorancia]], a [[teocracia]], a [[superstición]] e o medo [[Milenarismo|milenarista]] alimentado pola inseguridade endémica, a violencia e a brutalidade de guerras e invasións constantes e epidemias apocalípticas.{{#tag:ref|Mesmo na actualidade xúlgase á Idade Media coma unha época mala ou "fea", á vez violenta, escura e ignorante. Agora sabemos que esta imaxe é falsa, aínda que houbo unha Idade Media da violencia, e non unicamente a dos conflitos e as guerras entre grupos e entre países, senón tamén as violencias contra os judeus, co comezo do antisemitismo, e a represión dos rebeldes á doctrina da Igrexa... Evidentemente, as [[Cruzadas]] tamén forman parte do balance negativo.

Pero a Idade Media foi igualmente, e penso que incluso ante todo, un gran período creador. Pódese apreciar no terreo da arte, das instituciones, por suposto primordialmente nas cidades (por exemplo coas universidades), ou mesmo do pensamiento, no que a filosofía que foi chamada "escolástica" acadou altos cumios do saber... a Idade Media creou "lugares de encontro" comerciais e festivos (as feiras, os mercados e as festas), nos que seguimos inspirándonos. Le Goff, ''op. cit.'', pgs. 115-116.

{{cita|Nesta época, a noite vívese en ambientes pouco luminosos: en cabanas alumumeadas como moito polo lume da lareira, nas estancias amplísimas de castelos iluminados por fachóns ou na cela dun monxe á débil luz dun candil, e escuras (ademais de inseguras) eran as rúas das vilas e das cidades. Porén, esta é unha característica propia tamén do Renacemiento, do Barroco e -máis tarde aínda- do período que se prolonga polo menos ata o descubrimento da electricidade. En cambio, ao home medieval véselle -ou, alomenos, se lle representa en poesía e en pintura- nun ambiente moi luminoso. O que chama a atención nas miniaturas medievais é que, tendo sido realizadas talvez en ambientes escuros apenas iluminados por unha única ventá, están cheas de luz, incluso dunha luminosidade especial, producida pola proximidade de cores puras: vermello, azul, ouro, prata, branco e verde, sen matices nin claroscuros.|Umberto Eco, ''Historia da Beleza'', px. 99-100}}

Porén, neste longo período de mil anos houbo todo tipo de feitos e procesos moi diferentes entre si, diferenciados temporal e xeograficamente, respondendo tanto a influencias mutuas con outras civilizacións e espazos como a dinámicas internas. Moitos deles tiveron unha gran proxección cara ao futuro, entre outros os que sentaron as bases do desenvolvemento da posterior expansión europea, e dos axentes sociais que produciron unha [[sociedade estamental]] de base predominantemente rural pero que presenciou o nacemento dunha incipiente vida urbana e unha [[burguesía]] que co tempo levarán ao [[capitalismo]].<ref name=autogenerated1>Rodney Hilton, ''op. cit.''</ref> Lonxe de ser unha época inmovilista, a Idade Media, que comezara con [[Migracións dos pobos bárbaros|migracións de pobos enteiros]], e continara con grandes procesos repoboadores (como o derivado da [[Reconquista]] na [[Península Ibérica]], ou o [[Ostsiedlung]] en [[Europa Central]] e [[Europa Oriental|Oriental]]) viu como nos seus últimos séculos os antigos camiños (moitos deles [[vías romanas]] decaídas) se reparaban e modernizaban con airosas pontes, e se enchían de toda clase de viaxeiros (guerreiros, [[peregrino]]s, mercaderes, estudantes, [[goliardo]]s, etc.), encarnando a metáfora espiritual da vida coma unha viaxe (''[[homo viator]]'').<ref>Le Goff, ''op. cit.'', pg. 63-64</ref>

 

 

== Definición e caracterización ==