Dereitos humanos: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
|||
Liña 1:
{{1000}}
Os '''dereitos humanos''' son aquelas [[liberdade]]s e [[dereito]]s básicos que, de acordo con diversas filosofías ou fundamentacións, toda [[persoa]] posúe polo mero feito da súa [[ser humano|condición humana]] a garantía dunha vida digna; independentemente de cal sexa o [[Dereito positivo]] vixente e de factores particulares como o seu status, [[etnia]] ou [[nacionalidade]]. Dende un punto de vista máis relacional, definíronse como as condicións que permiten crear unha relación integrada entre a [[persoa]] e a [[sociedade]], que permita aos individuos ser persoas, identificándose consigo mesmos e cos outros <ref>
Estes dereitos, habitualmente, defínense PEDOFILOS VIOLA MATEOS como inherentes á persoa, irrevogables e inalienables, o que implica que non poden transmitirse, transferirse ou renunciar a eles: ninguén, por exemplo, pode venderse como [[escravitude|escravo]]. Por definición, este concepto de dereitos humanos é universal e [[igualdade|igualitario]], e incompatible cos sistemas baseados na superioridade dunha casta, [[raza]], pobo, grupo ou [[clase social]] determinado <ref>
Non obstante, toda decisión sobre que dereitos son humanos implica asumir unha posición respecto a que é [[Dereito]] e, implícita ou explicitamente, sobre qué é o [[humano]]. Moitas violacións ou limitacións de dereitos humanos derívanse de concepcións restritivas e excluíntes da ''Humanidade''<ref>Helio Gallardo afirma que "se exterioriza ou proxecta un modelo de comportamento humano; se designa á proxección resultante como Humanidade constitutiva, e se xulga (e condena) a quen non encaixan nesa representación/valor como non humanos ou antihumanos". (Gallardo, Helio; ''Política y transformación social. Discusión sobre derechos humanos'', ([[2000]]), Quito: SERPAJ/Editorial Tierra Nueva, ISBN 9978-41-198-4, p. 40 </ref>.
Liña 11:
== Orixe cultural ==
Existe un importante debate sobre a orixe cultural dos dereitos humanos. Xeralmente considérase que teñen a súa raíz na cultura occidental moderna, pero existen polo menos dúas posturas principais máis <ref>
As teorías que defenden o universalismo dos dereitos humanos adóitanse contrapoñer ao relativismo cultural, que afirma a validez de tódolos sistemas culturais e a imposibilidade de calquera valoración absoluta desde un marco externo, que neste caso serían os dereitos humanos universais. Entre estas dúas posturas extremas sitúase unha ampla gama de posicións intermedias. Moitas declaracións de dereitos humanos emitidas por organizacións internacionais rexionais poñen un acento maior ou menor no aspecto cultural e dan máis importancia a determinados dereitos de acordo coa súa traxectoria histórica. A [[Organización para a Unidade Africana]], por exemplo, proclamou en [[1981]] a [[Carta Africana de Dereitos Humanos e dos Pobos]], que recollía principios da [[Declaración Universal de Dereitos Humanos|Declaración Universal de 1948]] e engadía outros que tradicionalmente se negaran en [[África]], como o [[dereito de libre determinación]] ou o deber dos [[Estado]]s de eliminar tódalas formas de explotación económica estranxeira. Máis tarde, os Estados africanos que acordaron a [[Declaración de Túnez]], o [[6 de novembro]] de [[1992]], afirmaron que non se pode prescribir un modelo determinado a nivel universal, xa que non se poden desatender as realidades históricas e culturais de cada nación e as tradicións, normas e valores de cada pobo <ref>
Tamén a visión occidental-[[capitalismo|capitalista]] dos dereitos humanos, centrada nos dereitos civís e políticos, opúxose a miúdo durante a [[Guerra Fría]], destacablemente no seo de [[Nacións Unidas]], á do bloque [[socialismo|socialista]], que privilexiaba os dereitos económicos, sociais e culturais e a satisfacción das necesidades elementais.
== Evolución histórica ==
Moitos [[Filosofía do Dereito|filósofos do dereito]] e [[Historia do Dereito|historiadores do Dereito]] consideran que non se pode falar de dereitos humanos ata a [[época moderna]] en Occidente. Ata ese momento, as normas da comunidade, concibidas en relación co [[Universo|orde cósmico]], non deixaban espazo para o ser humano como suxeito singular <ref>Documentos de Amnistía Internacional baseados nun texto de Leonardo Aravena, ''Una larga marcha hacia los derechos humanos'', [[1998]] [https://archive.is/20120801233622/www.es.amnesty.org/camps/camp50/decla.htm] </ref>, concibíndose o dereito primariamente como a orde obxectiva da sociedade. A [[sociedade estamental]] ten o seu centro en grupos como a familia, a liñaxe ou as corporacións profesionais ou laborais <ref>
A existencia dos [[dereito subxectivo|dereitos subxectivos]], tal e como se pensan na actualidade, foi obxecto de debate durante os [[século XVI|séculos XVI]], [[século XVII|XVII]] e [[século XVIII|XVIII]] <ref> Pérez Marcos, Regina María, [[2000]], ''Derechos humanos e Inquisición, ¿conceptos contrapuestos?'', Revista de la Inquisición, número 9, páginas= 181-190, ISSN 1131-5571, [http://www.ucm.es/BUCM/revistas/der/11315571/articulos/RVIN0000110181A.PDF] </ref>, o que é relevante porque adóitase dicir que os dereitos humanos son produto da afirmación progresiva da individualidade <ref>
=== Antecedentes remotos ===
[[Ficheiro:Cyrus Cylinder.jpg|dereita|miniatura|325px|Do [[Cilindro de Ciro]] pénsase que é a primeira declaración de dereitos humanos.]]
Un dos documentos máis antigos que se relacionou cos dereitos humanos é o [[Cilindro de Ciro]], que contén unha declaración do rei [[Persia|persa]] [[Ciro o Grande]] tras a súa conquista de [[Babilonia]] no ano [[-539|539 a.C.]]. Foi descuberto en [[1879]] e a [[ONU]] traduciuno en [[1971]] a todos os seus idiomas oficiais. Pode enmarcarse nunha tradición [[Mesopotamia|mesopotámica]] centrada na figura do rei xusto, cuxo primeiro exemplo coñecido é o rei [[Urukagina]], de [[Lagash]], que reinou durante o [[século -XXIV|século XXIV adC]], e onde cabe destacar tamén [[Hammurabi]] de Babilonia e o seu famoso [[Código de Hammurabi|Código]], que data do [[século -XVIII|século XVIII adC]]. Porén o Cilindro de Ciro presenta características novas, especialmente no relativo á relixión. Foi valorado positivamente polo seu sentido humanista e incluso foi descrito como a primeira declaración de dereitos humanos <ref>
Documentos moi posteriores, como a [[Carta Magna]] [[Inglaterra|inglesa]], de [[1215]], e a [[mandinga]] [[Carta de Mandén]], de [[1222]], asociáronse tamén aos dereitos humanos. En contra desta idea, [[José Ramón Narváez Hernández]] afirma que a Carta Magna non pode considerarse unha declaración de dereitos humanos, xa que nesta época existen dereitos pero só entre iguais, e non con carácter universal <ref> Narváez Hernández, José Ramón; ''Apuntes para empezar a descifrar al destinatario de los derechos humanos'', ([[2005]]), Revista Telemática de Filosofía del Derecho, núm. 8, id: 1575-7382, p. 202 [http://www.filosofiayderecho.com/rtfd/numero8/8-8.pdf] </ref>: non se predica a igualdade formal de tódolos seres humanos. O mesmo sucedía no [[Imperio de Malí]], cuxa constitución oral, a [[Kouroukan Fouga]], reflicte como a poboación se estruturaba segundo a súa tribo de orixe. Estas consideracións son extrapolables a documentos como a ''Goldone Bulle'' de [[Andreas II]] en [[Hungría]] en [[1222]]; a ''Confirmatio fororum et libertartum'' de [[1283]] e o ''Privilexio da Unión'' de [[1287]], da [[Coroa de Aragón]] ambos; as ''Bayerische Freiheitsbriefe und Landesfreiheitserklärungen'' desde [[1311]] ou a ''Joyeuse Entrée'' de [[Ducado de Brabante|Brabante]] de [[1356]]. En todos estes casos, os dereitos e liberdades recoñecidos pertencen ao ámbito dos pactos entre o monarca e os estamentos do reino <ref>
==== Sociedade grecorromana ====
Liña 42:
Durante a [[Revolución inglesa]], a burguesía conseguiu satisfacer as súas esixencias de ter algunha clase de seguridade contra os abusos da coroa e limitou o poder dos reis sobre os seus súbditos. Proclamando a Lei de ''[[Habeas corpus]]'' en [[1679]], en [[1689]] o Parlamento impuxo a [[Guillerme III de Inglaterra]] no ''[[Bill of Rights]]'' unha serie de principios sobre os cales os monarcas non podían lexislar ou decidir. Pechouse así o paso á restauración da monarquía absoluta, que se baseaba na pretensión da coroa inglesa de que o seu dereito era de designio divino. A orixe divina da monarquía xa fora criticada por [[Francisco Suárez]], da Escola de Salamanca, na súa obra ''Defensio Fidei Catholicae adversus Anglicanae sectae errores'' de [[1613]].
Durante os [[século XVII|séculos XVII]] e [[século XVIII|XVIII]], diversos filósofos europeos desenvolveron o concepto de dereitos naturais. De entre eles cabe destacar a [[John Locke]]: aínda que él afirmou que, sendo os seres humanos creacións de [[Deus]], os dereitos naturais derivábanse da divindade, as súas ideas foron moi importantes para o desenvolvemento da noción moderna de dereitos. Os dereitos naturais, para Locke, non dependían da [[cidadanía]] nin das [[lei]]s dun Estado, nin estaban necesariamente limitadas a un grupo étnico, cultural ou relixioso en particular. A teoría do [[contrato social]], de acordo cos seus tres principais formuladores, o xa citado Locke, [[Thomas Hobbes]] e [[Jean-Jacques Rousseau]], baséase en que os dereitos do individuo son naturais e que, no [[estado de natureza]] (o primixenio), todos os homes son titulares de todos os dereitos <ref>
A causa directa do nacemento dos dereitos humanos, desde unha perspectiva [[Socioloxía|sociolóxica]], foi tamén un importante obxecto de debate. Por unha parte, [[Georg Jellinek]] defendeu que os dereitos humanos estaban directamente dirixidos a permitir o exercicio da liberdade relixiosa; por outra, [[Karl Marx]] afirmou que se deben á pretensión da burguesía de garantir o dereito de propiedade. [[Max Weber]], na súa obra ''[[La ética protestante y el espíritu del capitalismo]]'', afirma que existe unha conexión entre a ética individualista en que se basearon os dereitos humanos e o xurdimento do [[capitalismo]] moderno <ref>
=== Positivación dos dereitos humanos ===
Liña 67:
Aínda que a maioría das doutrinas xurídicas distinguen varias xeracións de dereitos humanos, existen múltiples e diferentes clasificacións. Todas acostuman coincidir ao describir a primeira xeración, pero posteriormente ramifícanse e complícanse. Ademais, existen polo menos dúas concepcións desta visión xeracional. Para unha delas, son expresión dunha [[racionalidade]] que se realiza progresivamente no tempo; para outras, cada xeración de dereitos humanos é expresión dunha racionalidade diferente e pode entrar en conflito coas demais. Por outra parte, existen posicións que evitan pronunciarse acerca das categorías de dereitos humanos e máis ben tenden a enfocalos como un sistema unitario.
Cada nova xeración, que se clasifica cronoloxicamente en relación coas anteriores, foi obxecto de críticas. Si xa os dereitos da primeira xeración foron criticados, tamén sucedeu cos dereitos da segunda durante o [[século XX]], aínda que na actualidade a case totalidade dos xuristas os aceptan. Hoxe en día é obxecto de debate a existencia dunha terceira xeración de dereitos humanos. Normalmente inclúense nela dereitos heteroxéneos como o dereito á [[paz]], á [[calidade de vida]] ou ás garantías fronte á [[enxeñería xenética|manipulación xenética]]<ref>
=== Tres xeracións de dereitos humanos ===
| |||