Hatshepsut: Diferenzas entre revisións

[[Ficheiro:Hatshepsut.jpg|miniatura|250px|Escultura do "faraón" Hatshepsut]]

 

Ignoramos o momento exacto do nacemento de Hatshepsut, aínda que é de supor que sucedese na por entón capital do estado, [[Tebas, Exipto|Tebas]], a finais do reinado de [[Amenhotep I]]. Ante a falta de descendencia do faraón, o sucesor designado era o pai de Hatshepsut, o futuro [[Thutmose I]] (Tutmosis I), quen para poder lexitimar o seu inminente acceso ao trono tívose que casar coa princesa [[Ahmose (nai de Hatshepsut)|Ahmose]].

 

Ademais dos seus irmáns de pai e nai, Hatshepsut tivo que ter outros medio-irmáns, froito das relacións do seu pai con esposas secundarias e concubinas. Do único do que nos chegaron datos é de quen máis tarde reinaría como [[Tutmosis II]], un fillo de Tutmosis I e dunha esposa secundaria, de nome [[Mutnefert]].

 

O pai de Hatshepsut, Tutmosis I, lograra expandir o Imperio exipcio de xeito nunca antes vista en tan só trece anos de reinado. Este prodixioso monarca pasaría á historia por levar ás súas tropas ao curso dun río enorme que, ao contrario que o [[río Nilo]], non discorría de sur a norte, senón á inversa: o [[río Éufrates]].

 

A nova raíña era descendente directa dos grandes faraóns liberadores dos [[hicsos]] e ademais ostentaba o importante título de [[Esposa do deus]], o que a facía portadora do sangue sacro da raíña [[Ahmose-Nefertari]]. É lóxico que o seu orgullo fose inmenso, e que non soportase moi ben a idea de supeditarse ao seu marido. Así, non é de estrañar que mentres o seu débil e brando esposo cinguía a dobre coroa, Hatshepsut comezase a rodearse dun círculo de adeptos que non deixaron de crecer en poder e influencias: entre eles destacamos sobre todo a [[Hapuseneb]] e a [[Senenmut]]. A gran esposa real converteuse, para temor do visir Ineni, nun perigoso opoñente.

 

Tutmosis II tivo un reinado moi breve, e morreu en plena mocidade cando os seus dous únicos fillos coñecidos aínda estaban na primeira infancia. Como pasara na xeración anterior, a gran esposa real Hatshepsut non trouxera ao mundo un home, senón unha nena, polo que volveu abrirse unha crise sucesoria. Unha vez máis, Ineni conseguiu que a nobreza aceptase como único candidato factible a un fillo de Tutmosis II e dunha simple concubina, que sería nomeado rei como [[Tutmosis III]]. No entanto, a raíña viúva Hatshepsut non quería que a historia repetísese por segunda vez, e o certo é que a modificou considerablemente.

 

[[Ficheiro:Hatshepsut-CollosalGraniteSphinx02 MetropolitanMuseum.png|220px|dereita|miniatura|Hatshepsut, con barba faraónica claramente visible. [[MMNY]]]]

 

Cando se viu o suficientemente forte, a ata entón gran esposa real e esposa do deus, Hatshepsut, en presenza do faraón Tutmosis III, se autoproclamou tamén faraón das Dúas Terras e primoxénita de Amón, co beneplácito dos sacerdotes, encabezados por Hapuseneb. O golpe de efecto foi maxistral, e o inexperto Tutmosis III non puido facer outra cousa máis que admitir a superioridade da súa tía e madrastra. Hatshepsut converteuse na terceira raíña-faraón coñecida na historia exipcia.

 

Aínda así, non se pode ver de ningún xeito a Hatshepsut como unha usurpadora, visión que trasladaron á nosa época algúns autores. Polo menos non se viu así no seu tempo, pois de ser o caso, Hatshepsut eliminaría con total facilidade aos seus adversarios ou se produciu unha guerra civil. Tutmosis III non estivo encerrado en palacio, como se chegou a pensar, nin tampouco Hatshepsut evitou facer mención algunha á súa existencia. A sociedade de entón asumiu sen problemas a nova situación, e Hatshepsut gozou dun dos reinados máis prósperos de toda a historia exipcia, grazas tamén ao apoio recibido por Hapuseneb e Senenmut, auténticos gobernantes na sombra.

 

Hatshepsut non puidese nin soñar sequera acceder ao trono de non contar cos apoios que conseguiu entre o clero do deus Amón en Tebas mentres era a esposa de Tutmosis II. As cuantiosas doazóns e os privilexios que concedeu aos sacerdotes, encabezados pola eminencia gris do réxime, o visir Hapuseneb, foron unha forma de pago polos servizos prestados, pois de non ser polo inmenso agasallo que recibiu Hatshepsut deles, a súa lexitimidade sería menor. E este valioso obsequio da caste sacerdotal a raiña-faraón foi a soada ''Teogamia''.

 

É necesario destacar que moi poucos faraóns recorreron á Teogamia para validar o seu dereito ao trono, e o seu status pasaba a ser pouco menos que o dun deus vivo. O ardid de Hatshepsut e o alto prezo que tivo que pagar aos sacerdotes por el, aseguraríanlle un reinado tranquilo e sen disidencias, aínda que acabaría pasándolle factura á dinastía polo, desde entón, imparable crecemento dos sacerdotes de Amón.

 

Como todo rei que accedía ao trono, Hatshepsut tiña dereito a usar ata cinco nomes diferentes: o de ''Horus'', o de ''Nebty'', o de ''Horus de Ouro'', e os dous principais, coñecidos vulgarmente como nome de nacemento e nome de coroación. Este último resultou ser o de '''Maat-Ka-Ra''', é dicir, "O espírito de [[Ra (deus)|Ra]] é xusto" e utilizouno sempre conxuntamente co seu nome de nacemento.

 

Con todo, este último apelativo sufriu unha serie de cambios ao longo do reinado de Hatshepsut. Aínda que a forma orixinal do nome de nacemento era '''Hatshepsut''', en numerosos monumentos aparece de formas ben distintas: engadindo a segunda parte de nome e quedando como '''Hatshepsut-Jenemetamón''', masculinizándoó en parte como '''Hatshepsu''' O signo [[xeroglífico]] "'''t'''" ao final da palabra determinaba o xénero feminino, no idioma exipcio antigo. ou completamente como '''Hashepsu'''. Só así se pode comprender a sorpresa dos [[exiptólogo]]s que descubriron a existencia desta muller que xogaba nas súas aparicións, sendo representada home, cos seus nomes unhas veces escritos tal que nacera home ou muller. Un curioso xogo de intercambio de sexos que sen dúbida realzou o seu carácter divino e concentrou en si mesma a dualidade que tanto veneraba o pobo exipcio.

 

"O" faraón Hatshepsut dedicou a maior parte do seu reinado a embelecer o país e a restaurar os templos, co beneplácito dos seus aliados os sacerdotes. Exipto sufrira facía dúas xeracións a última das súas guerras, cando o avó da raíña, o rei [[Ahmose]], expulsou aos [[hicsos]], un pobo semita que conseguira dominar o país durante cen anos. Como fixeran os seus antecesores, Hatshepsut investiu moito en borrar todos os danos ocasionados pola guerra de liberación que elevara á súa dinastía todo o máis alto.

 

Un dos misterios en devandito templo radica nun sector selado como unha caixa na parede en que se pode observar a Hatshepsut por unha banda en actitude amatoria e a Senenmut na outra cara, como receptor da pose amatoria da raíña, o que deduce un íntimo vínculo (prohibido pola súa liñaxe) entre o arquitecto e a raíña-Faraón.

 

 

Hatshepsut pasou á historia como unha gobernante pacífica e que preferiu gastar parte do seu tesouro en construír templos no canto de conquistar territorios, pero o certo é que houbo polo menos seis campañas durante as súas 22 anos de reinado. Hai que destacar que a maioría destas non pasaron de ser meras escaramuzas ou actividades disuasorias cuxa única finalidade era disuadir aos sempre belicosos pobos fronteirizos de atacar ás Dúas Terras.

:* '''Sexta campaña'''. Unha vez máis, Tutmosis III -anticipando o seu papel de rei guerreiro que no seu reinado en solitario acabaría por desenvolver con excelentes resultados- marchou a Palestina e conquistou a cidade de [[Gaza, Palestina|Gaza]], que se rebelou recentemente. As datas sobre esta campaña datan de finais do reinado de Hatshepsut, quizais inmediatamente antes de morrer a raíña. Como se pode ver, o seu papel era xa unicamente representativo, e Tutmosis III converteuse no monarca dominante do curioso tándem real.

 

 

Outro feito relevante do reinado de Hatshepsut foi a dobre misión a [[Punt]], o país lendario de onde procedían as mellores árbores de [[incenso]] e [[mirra]], que probablemente estaba na unha rexión da actual [[Somalia]], aproximadamente no ano 15º do seu reinado. Comandada por Nehesi, portador do selo real, a expedición foi tanto por terra como por mar, e durante ela non só se dedicou a delegación exipcia a comerciar, senón que tamén fixo un minucioso estudo da fauna e a flora de Punt, así como da organización política e social do lugar.

[[Ficheiro:Luxor, decorations inside the Temple of Hatshepsut, Egypt, Oct 2004.jpg|miniatura|260px|Decoración do templo de Hatshepsut en Deir o-Bahari.]]

 

 

Moito se falou do tema e pouco se conseguiu aclarar. O único que se sabe de certo é que Hatshepsut foi nai dunha filla, á que puxo de nome [[Neferura]] e cuxo coidado encargou ao seu arquitecto favorito, Senenmut. Ignórase o verdadeiro papel deste home na trama; non son poucas as voces que din que foi el o pai de Neferura e non Tutmosis II, e que houbo unha tórrida historia de amor entre o arquitecto e chanceler real e a raíña, unha historia que a pesar de ser moi interesante desde o punto de vista novelesco, segue sen estar demostrada. A favor de todo isto hai algunhas ''probas'', como que aparezan en actitude certamente cariñosa Senenmut e Neferura, ou un ''ostracón'' achado nas proximidades do templo de Deir o-Bahari onde se ve a un faraón feminino tendo relacións sexuais cun home. Aínda así, aínda que cada vez máis voces álzanse a favor dun romance de Hatshepsut con Senenmut, séguese pensando que Neferura era filla de Tutmosis II.

Tamén se divagou moito acerca da posible maternidade de [[Hatshepsut Meritra]], quen sería máis tarde gran esposa real de Tutmosis III. Debido ao seu nome, sempre se pensou que era a segunda filla de Hatshepsut, pero era realmente estraño que nunca lla mencionase en vida da súa presunta nai, mentres que Neferura aparecese tan a miúdo. Actualmente parece quedar claro que, a pesar de levar o seu nome, Hatshepsut Meritra era en realidade filla da dama Huy, unha muller moi influente na corte de entón, e quizais aquel apelativo tivese como destino afagar á raíña-faraón. Así podería entenderse por que cando Tutmosis III comezou a perseguir a memoria da súa madrastra, a súa gran esposa real optase por chamarse simplemente Meritra.

 

 

 

Con todo, foi por mor da finalización do templo de Deir o-Bahari, sobre o ano 15-16 de reinado, cando a estrela de Hatshepsut comezou a minguar a favor da de Tutmosis III. O rei era un mozo que cada vez ansiaba máis o poder, e a calquera prezo. Así, non é de estrañar que en apenas nun ano morresen os dous principais sustentos da raíña e os seus máis grandes apoios, Hapuseneb e Senenmut. E por se non fose pouco, pouco despois morreu a gran esperanza, o arma secreta da raíña, a princesa Neferura.

Á súa morte, Tutmosis III converteríase nun gran faraón, que, emulando ao seu avó Tutmosis I, realizou numerosas campañas e ascendeu a Exipto ao rango de superpotencia mundial. Pero xamais o logrou sen a preparación á que o someteu a súa colosal tía-madrastra. Nunca lle perdoou asumir o trono: borrou o seu nome e o de Senenmut dos anais e fixo seu o fermoso templo de Deir o-Bahari, e simulou que o seu reinado era continuación do do seu pai, obviar o de Hatshepsut. Mais, a pesar desta terrible acción -que condenaba á raíña-faraón á morte e o esquecemento eternos-, a gran personalidade de Hatsehpsut, a muller que máis tempo estivo sentada no trono dos faraóns, sobreviviu ao seu castigo e aínda hoxe segue cativándonos desde máis de tres mil anos de historia.

 

 

A momia de Hatshepsut foi presentada ao público en xuño de [[2007]], logo de longos períodos de incerteza acerca da súa correcta identificación. [[Zahi Hawass]], Secretario Xeral do Consello Supremo de Antigüidades en Exipto, asegurou que se trataba do descubrimento arqueolóxico máis importante desde o achado da tumba de [[Tutankamón]], en [[1922]]. A momia puido identificarse mediante a análise dunha moa da mesma. Así se confirmaba a teoría de Zahi Hawass, quen afirmara previamente que a momia era da raíña faraón, cando nun principiou confundiuse coa momia da súa [[ama de leite]], enterrada xunto a ela.

Antes da verificación da momia xa se descubriu o fígado momificado que con toda certeza pertencía a Hatshepsut, xunto ao fígado estaban os intestinos e un molar cunha soa raíz, esta peza foi a clave para a súa correcta identificación, a caixa de [[vasos canopos]] foi achada no agocho de momias reais da tumba de [[DB320]]. O cal fixo pensar orixinalmente que o corpo de Hatshepsut achásese entre algunha das mulleres anónimas de DB320.

 

 

O interese que espertou Hatshepsut na sociedade moderna é innegable, e as posicións respecto dela que teñen arqueólogos, historiadores ou simples lectores non poden ser máis variadas. Hatshepsut áchase na actualidade convertida nunha maquiavélica usurpadora, nun animal político que non retrocede nada con tal de satisfacer a súa ambición, nunha muller que tivo que elixir entre o amor e o seu reino, nunha amante da paz ou nun modelo feminista, ou todo isto a un mesmo tempo, dependendo da persoa que opine acerca dela.

Por iso, non é de estrañar que exista un amplo abanico de libros dedicados a Exipto, ao Imperio Novo ou ata a ela por completo nos que existan todos os puntos de vista posibles, e máis. Tampouco falta a súa presenza nas novelas, que adoitan pintala como unha bela e ambiciosa muller que viviu unha vida digna de ser recordada, xunto a Tutmosis I, Tutmosis III ou Senenmut, para algúns un faraón sen coroa. Sexa como for, é indiscutible o encanto que emana de Hatshepsut que só pode compararse ao que rodea a outras grandes figuras da civilización exipcia como [[Ajenatón]], [[Nefertiti]], [[Tutankamón]], [[Ramsés II]] ou [[Cleopatra]].

 

* Bedman González, Teresa. ''Reinas de Egipto: el secreto del poder.'' Madrid: Editorial Oberón, 2003. ISBN 84-96052-16-8

* Bedman González, Teresa. ''Sen-En-Mut: el hombre que pudo ser rey de Egipto.'' Madrid: Editorial Oberón, 2004. ISBN 84-96052-49-4

* [http://www.egiptomania.com/antiguoegipto/upper/capilla_roja.htm Capilla Vermella de Hatshepsut en Karnak] {{es}}

* [http://www.maat-ka-ra.de/english/maat_ka_ra/hat_mum.htm ¿Atopada a momia de Hatshepsut?] {{en}}

 

[[Categoría:Dinastía XVIII]]