Wikipedia

Escola filosófica: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Victortpr (conversa | contribucións)
2.518 edicións
Victortpr (conversa | contribucións)
2.518 edicións
Liña 81:
|editorial = HarperCollins
|data = 1999
|cita = "The rejection of religion in favour of a belief in the advancement of humanity by its own efforts". |ano = 1990}}.</ref>. A expresión ''studia humanitatis'' contrapúxose por [[Coluccio Salutati]] aos estudos [[Teoloxía|teolóxicos]] e [[Escolástica (filosofía)|escolásticos]] cando tivo que falar das inclinacións intelectuais do seu amigo [[Francesco Petrarca]]; para el, ''[[humanitas]]'' significaba propiamente o que o termo grego [[filantropía]], amor cara aos nosos semellantes, pero en Salutati o termo estaba rigorosamente unido ás ''litterae'' ou estudo das letras clásicas. O humanismo propugnaba, fronte ao canon eclesiástico en prosa, que imitaba o pobre latín tardío dos [[Santos Padres]] e o simple vocabulario e sintaxe dos textos bíblicos traducidos, os ''studia humanitatis'', unha formación íntegra do home en todos os aspectos fundada nas fontes clásicas grecolatinas, moitas delas entón buscadas nas bibliotecas monásticas e descubertas daquela nos mosteiros de todo o continente europeo. En non poucos casos estes textos foron traducidos grazas ao traballo de, entre outros, [[Averroes]], e á infatigábel busca de manuscritos por eruditos monxes humanistas. Todo iso destinado a acceder así a un latín máis puro, brillante e xenuíno, e ao redescubrimento do grego grazas ó forzado exilio a Europa dos sabios bizantinos ao caer [[Constantinopla]] e o [[Imperio de Oriente]] en poder de losdos [[Turcos|turcos otománs]] en [[1453]]. O humanismo debía restaurar todas as disciplinas que axudaran a un mellor coñecemento e comprensión destes autores da Antigüidade Clásica, ao que se consideraba un modelo de coñecemento máis puro que o debilitado na Idade Media, para recrear as escolas de pensamento filosófico grecolatino e imitar o estilo e lingua dos escritores clásicos, e por iso desenvolvéronse extraordinariamente a [[gramática]], a [[retórica]], a [[literatura]], a [[filosofía moral]] e a [[historia]], disciplinas ligadas estreitamente ao espírito humano, no marco xeral da filosofía: as artes liberais ou todos os saberes dignos do home libre fronte ao dogmatismo pechado da teoloxía, exposto en sistemáticos e abstractos [[tratado]]s que excluían a multiplicidade de perspectivas e a palabra viva e oral do [[diálogo]] e a [[epístola]], típicos xéneros literarios humanísticos, xunto á [[biografía]] de heroes e personaxes célebres, que testemuña o interese polo humano fronte á [[haxiografía]] ou vida de santos medievais, e a [[mitoloxía]], que representa un rico repertorio da conduta humana máis suxerinte para os humanistas que as castrantes [[lenda]]s piadosas, vidas de santos e [[haxiografía]]s.<ref>Fred Edwors, ''What Is Humanism?'' [http://www.americanhumanist.org/who_we_are/about_humanism/What_is_Humanism] {{en}}</ref> Para iso, os humanistas imitaron o estilo e o pensamento grecolatino de dúas formas diferentes: a chamada ''imitatio ciceroniana'', ou imitación dun só autor como modelo de toda a cultura clásica, [[Marcus Tullius Cicero|Cicerón]], impulsada polos humanistas italianos, e a ''imitatio eclectica'', ou imitación do mellor de cada autor grecolatino, propugnada por algúns humanistas encabezados por [[Erasmo de Rotterdam]].
 
* [[Racionalismo]]: Corrente filosófica que apareceu en [[Francia]] no [[século XVII]], formulada por [[René Descartes]], que se opón ao [[empirismo]] e que é un sistema de pensamento que acentúa o papel da [[razón]] na adquisición do coñecemento, en contraste co [[empirismo]], que resalta o papel da [[experiencia]], sobre todo o sentido da percepción. <ref>[http://www.usp.br/fau/docentes/depprojeto/c_deak/CD/4verb/racio/index.html] {{pt}}</ref>. Descartes cría que a [[xeometría]] representaba o ideal de todas as ciencias e tamén da filosofía. Mantiña que só por medio da razón se podían descubrir certas verdades universais, evidentes en si, das que é posíbel deducir o resto dos contidos da filosofía e das ciencias. Manifestaba que estas verdades evidentes en si eran innatas, non derivadas da experiencia. Este tipo de racionalismo desenvolvérono outros filósofos europeos, como o neerlandés [[Baruch Spinoza]] e o pensador e matemático alemán [[Gottfried Wilhelm Leibniz]]. Opuxéronse a ela os empiristas británicos, como [[John Locke]] e [[David Hume]], que crían que todas as ideas procedían dos sentidos.
Liña 157:
* [[Escola da praxe]]: Nome que recibiu un [[movemento filosófico]] [[marxismo humanista|marxista e humanista]] orixinado nos [[anos 1960]] en [[Zagreb]] e [[Belgrado]] na antiga [[República Federal Socialista de Xugoslavia]]. Os fundadores e principais expoñentes do grupo foron [[Gajo Petrović]], [[Milan Kangrga]] e [[Mihailo Marković]]. De [[1964]] a [[1974]] o grupo publica a revista marxista ''Praxis'', unha das máis recoñecidas do seu tempo no ámbito do [[materialismo histórico]]. Debido ás tumultuosas condicións sociopolíticas nos anos 1960, a afirmación dunha praxe e teoría marxista "auténtica", e dos seus aspectos humanistas e dialéticos en particular, era unha tarefa urxente para os filósofos xugoslavos. Había unha necesidade de resposta ante a forma en que a [[Liga de Comunistas de Xugoslavia]] interpretaba o [[marxismo-leninismo]], coñecida como [[Josip Broz Tito|titoísmo]]. Para satisfacer esta necesidade xorde a ''escola da praxe'', cuxo programa foi definido en francés <ref>Pedrag Vranicki: ''A quoi bon Praxis'', ''Praxis'' 1, páxs. 41-48, 1965.</ref> no primeiro número da edición internacional de ''Praxis'', e difundido en inglés por Danko Grlić no mesmo número.<ref> Danko Grlic: ''Practice and Dogma'', ''Praxis'' 1, páxs. 49-58, 1965.</ref> Os filósofos da escola consideraban que o [[leninismo]] e o [[estalinismo]] eran apoloxéticos debido á súa natureza [[ad hoc]]. Ademais os cualificaban de filosofías infieis á teoría marxista, que se axustaban de acordo ás necesidades da ''elite'' do partido e eran intolerantes á crítica ideolóxica.
 
* [[Estruturalismo]]: O [[estruturalismo]] é un enfoque das [[ciencias humanas]] que creceu até se converter nun dos métodos máis utilizados para analizar a linguaxe, a cultura e a sociedade na segunda metade do [[sáculo XX]]. O termo non fai referencia a unha [[escola de pensamiento]] filosófico claramente definida (como a [[antropoloxía]] cultural, a [[lingüística]], o [[marxismo]] etc.), aínda que ten derivacións filosóficas de consideración. A obra de [[Ferdinand de Saussure]] ''Cours de linguistique générale'' (1916), publicada despois da súa morte polos seus alumnos, considérse habitualmente como o punto de orixe do estruturalismo. En termos amplos e básicos o estruturalismo busca as estruturas a través das cales se produce o significado dentro dunha cultura. De acordo con esta teoría, dentro dunha cultura o significado prodúcese e reprodúcese a través de varias prácticas, fenómenos e actividades que serven como sistemas de significación (estudando cousas tan diversas como a preparación da comida e os rituais para servila, ritos relixiosos, xogos, textos literarios e non literarios, formas de entretemento etc). A novidade que introduce non é a idea mesma de estrutura, xa presente de forma continua ao longo do pensamento occidental, senón a eliminación na mesma dun concepto central que ordeaordena toda a realidade, como as ideas platónicas. O iniciador e máis prominente representante da corrente foi o antropólogo e etnógrafo [[Claude Lévi-Strauss]] (década de 1940), quen analiza fenómenos culturais como a [[mitoloxía]], os [[sistemas de parentesco]] e a preparación da comida. Durante os [[anos 1940]] e [[anos 1950|50]], a escena filosófica francesa caracterizose polo [[existencialismo]], fundamentalmente a través de [[Sartre]], aparecendo tamén a [[fenomenoloxía]], o retorno a [[Hegel]] e a [[filosofía da ciencia]], con [[Bachelard|Gastón Bachelard]]. Cando na década de 1960 Sartre se orienta cara ao marxismo, xorde unha nova moda, o estruturalismo. Lévi-Strauss inicia este novo movemento, baseándose nas ideas da [[etnoloxía]]. Máis tarde seguirano [[Lacan]] na psicanálise, [[Louis Althusser]] no estudo do marxismo e finalmente [[Michel Foucault]]. Cómpre sinalar que [[Louis Althusser|Althusser]] e [[Michel Foucault|Foucault]] rexeitaron a clasificación do seu pensamento dentro do estruturalismo e, en rigor, unicamente Lévi-Strauss realizou unha reflexión explícita sobre o estruturalismo como método. En calquera caso, trátase dun afastamento de perspectivas historicistas ou subxectivistas baixo o intento de achar unha nova orientación para a investigación. Para [[Jean Piaget]] <ref>Jean Piaget, ''Le structuralisme'', Que Sais-je?, 1968</ref>, o estruturalismo "é mais ben un método e non unha doutrina" e "o perigo permanente qua ameaza o estruturalismo (...) é o realismo da estrutura na que desemboca tan pronto como se esquecen os seus lazos coas operacións das que neceu"; porque para el, "non existe estrutura sen unha construción, ou abstracata ou xenética", o que é, por outra parte, o punto de vista [[construtivismo (filosofía)|construtivista]].
 
* [[Marxismo humanista]]: O [[marxismo humanista]] (ou [[humanismo marxista]]) é unha rama do [[marxismo]] que se centra principalmente nos primeiros escritos de [[Karl Marx|Marx]], especialmente dos ''Manuscritos económicos e filosóficos de 1844'' <ref> [http://www.marxists.org/espanol/m-e/1840s/manuscritos/index.htm Manuscritos económicos y filosóficos de 1844.] {{es}}</ref> nos que expón a súa teoría da [[alienación]]. En vez de asumir as teses de que na obra de Marx hai un corte epistemolóxico, se le ao Marx tardío desde perspectivas filosóficas desenvolvidas polo Marx mozo, non contrapoñéndoas. Esta corrente fue criticada polo [[antihumanismo]] do [[Filosofía marxista|filósofo marxista]] [[Louis Althusser]], quen a cualificou de revisionista e de ideoloxía burguesa. A [[escola da praxe]] é unha representante deste movemento, así como [[John Lewis]] e [[Salvador Allende]] quen, no seu discurso "''A vía chilena ao socialismo''" de [[1971]] dixo: "''Pisamos un camiño novo; marchamos sen guía por un terreo descoñecido; a penas tendo como compás a nosa fidelidade ao humanismo de todas as épocas, particularmente ao humanismo marxista"''.<ref> [http://www.marxists.org/espanol/allende/21-5-71.htm Discurso de Salvador Allende.] {{es}}</ref> Outros expoñentes destacados foron [[Jean Paul Sartre]] e [[Ernesto Guevara]]. Esta escola adoita considerar os traballos de [[Antonio Gramsci]], do primeiro [[Georg Lukács|Lukács]] e de [[Lucien Goldmann]] como fontes.
Liña 165:
* [[Escolas anarquistas]]: ''Non hai unha soa posición definida que todos os anarquistas manteñan, e o máis que teñen en común os que son tidos por anarquistas á un certo aire de familia'', segundo a Enciclopedia Oxford de Filosofía.<ref>Ted Honderich, Carmen García Trevijano, [http://books.google.es/books?id=s9iwZGv44psC&pg=PA402&dq=Enciclopedia+teor%C3%ADa+pol%C3%ADtica&lr=&as_brr=3#PPA57,M1 ''Enciclopedia Oxford de Filosofía'']</ref> As posturas [[anarquismo|anarquistas]] poden ser de carácter global, predicando unha revolución e cambio total da sociedade, ou máis restritivas, centrándose en unidades pequenas e cambios parciais. Acéptase xeralmente que o punto de partida do debate doutrinal sobre un pensamento anarquista moderno remóntase a finais do [[século XVIII]], na obra de [[William Godwin]] ''An Enquiry concerning Political Justice and its influence on general virtue and happiness'' (1793),<ref>Max Nettlau, [http://www.antorcha.net/biblioteca_virtual/historia/anarquia_tiempos/nettlau2.html ''La anarquía a través de los tiempos''] {{es}}</ref> <ref>Norberto Bobbio, José Aricó, Nicola Matteucci, Gianfranco Pasquino, Martí Soler, Jorge Tula, [http://books.google.es/books?id=naHWtiYg5M0C&pg=PA520&dq=Diccionario+teor%C3%ADa+pol%C3%ADtica&lr=&as_brr=3#PPA30,M1 ''Diccionario de política'', páx. 30] {{es}}</ref> anída que o primeiro autor que se autodenominou anarquista foi [[Pierre-Joseph Proudhon]].<ref>Outhwaite, William: 2003. ''The Blackwell dictionary of modern social thought''. Wiley-Blackwell. páx 287. ISBN 978-0-631-22164-7. [http://books.google.es/books?id=E8KUQCMGyssC&printsec=frontcover&dq=The+Blackwell+dictionary+of+modern+social+thought#PPA287,M1.] {{en}}</ref> As fontes académicas non se poñen de acordo en canto á [[taxonomía]] das correntes anarquistas. Algunhas fan unha distinción entre dúas liñas básicas de pensamento, [[individualismo|individualistas]] e [[comunismo|comunistas]]<ref>Norberto Bobbio, José Aricó, Nicola Matteucci, Gianfranco Pasquino, Martí Soler, Jorge Tula, Diccionario de política, páx. 30 (en castelán)</ref>, con [[Max Stirner]] e [[Piotr Kropotkin]] como figuras representativas de ambas as ideoloxías,<ref>Edward Craig, [http://books.google.es/books?id=lnuwFH_M5o0C&pg=PA248&dq=anarchism+encyclopedia&lr=&as_brr=3#PPA246,M1 ''Routledge Encyclopedia of Philosophy''] {{en}}</ref> situando entre ambos os extremos do espectro anarquista outras correntes clásicas, como o [[mutualismo]] de Pierre-Joseph Proudhon e o [[colectivismo]] de [[Mikhail Bakunin]]. Tamén é común como forma de clasificación sinalar as catro correntes máis importantes, que son o [[anarquismo|anarquismo individualista]], o [[mutualismo]], o [[anarcocomunismo|anarquismo comunista]] e o [[anarcosindicalismo]] e, segundo algunhas fontes, tamén o [[colectivismo]].<ref>Este é o criterio escollido, por exemplo, pola [http://books.google.es/books?id=NIZfQTd3nSMC&printsec=frontcover&dq=david+miller Enciclopedia Blackwell sobre pensamiento político] {{es}}, ou por Andrew Vincent no seu [http://books.google.es/books?id=igrwb3rsOOUC&printsec=frontcover&dq=*Modern+Political+Ideologies++Andrew+Vincent Modern Political Ideologies]. {{en}}</ref> O antropólogo anarquista [[David Graeber]] observou que aínda que as correntes do [[marxismo]] sempre se basean nos seus fundadores (por exemplo, [[leninismo]], [[maoísmo]], [[Lacan|lacanianismo]]), as correntes do anarquismo "emerxen case invariabelmente sobre algunha clase de principio organizacional ou forma de práctica",<ref>David Graeber e Andrej Grubacic, ''El anarquismo, o el movimiento revolucionario del siglo XXI'', [http://zinternational.zcommunications.org/Spanish/1204graeber.htm] {{es}}</ref> como, por exemplo, o anarcosindicalismo ou o [[anarquismo cooperativista]].
[[Ficheiro:Derrida-by-Pablo-Secca.jpg|miniatura|[[Jacques Derrida]]]]
* [[Posmodernismo]]: O termo posmodernismo ou [[posmodernidade]] designa xeralmente un amplo número de movementos [[Arte|artísticos]], [[cultura]]is, [[literario]]s e filosóficos que xurdiron a mediados do [[século XX]], definidos en diverso grao e maneira pola súa oposición ao [[modernismo]], ou á súa superación. As diferentes correntes do movemento posmoderno comparten a idea de que o proxecto modernista fracasara no seu intento de renovación radical das formas tradicionais da arte e a cultura, o pensamiento e a vida social, a emancipación da humanidade, en suma, e de que un proxecto semellante é imposíbel ou inalcanzábel nas condiciónes actuais. Fronte ao compromiso rigoroso coa innovación, o progreso e a [[crítica social|crítica]] das vangardas artísticas, intelectuais e sociales, ao que considera unha forma refinada de [[teoloxía]] autoritaria, o posmodernismo defende a hibridación, a cultura popular, e o descentramento da autoridade intelectual e científica. Adóitase dividir a posmodernidade en tres sectores, dependendo da súa área de influencia: como un período histórico, como unha actitude filosófica, ou como un movemiento artístico. Histórica, ideolóxica e metodoloxicamente diversos, comparten, porén, un parecido de familia. Desde o punto de vista filosófico considérase a [[Friedrich Wilhelm Nietzsche|Nietzsche]] o primeiro posmoderno,<ref>[http://www.ub.edu/histofilosofia/gmayos/0dissolucio.htm "Nietzsche: el primer posmoderno"] de [http://www.ub.edu/histofilosofia/gmayos/0index.htm G. Mayos.] {{es}}</ref> pero hai intérpretes que se remontan a certas actitudes posmodernas dalgúns [[sofismo|sofistas]]. Nos últimos tempos, no campo científico, a [[teoría da relatividade]] e posteriormente a [[física cuántica]], revolucionaron a física moderna newtoniana, a forma mecanicista de interpretar o universo. Do mesmo modo fixérono no campo filosófico. Na ciencia foron moi importantes a [[teoría do caos]], ou a imposibilidade de predicir feitos ([[principio de indeterminación de Heisenberg|Principio de incertidumeindeterminación]] de [[Heisenberg]], nome que define unha das maiores características do pensamento posmoderno) así como as consecuencias do [[teorema de Bell]]. O mesmo ocurreu na área da epistemoloxía e da filosofía co devenir da psicanálise. Aínda que [[Freud]] sempre foi tratado como un autor clásico, no sentido que se ben critica algúns aspectos da cultura moderna (especialmente en ''O malestar na cultura''), algúns dos seus seguidores como Lyotard e Vattimo desprazáronse cara a plantexamentosplans posmodernos. O filósofo italiano [[Gianni Vattimo]] define o pensamento posmoderno con claridade: nel o importante non son os feitos senón as súas interpretacións. Así como o tempo depende da posición relativa do observador, a certeza dun feito non é máis ca iso, unha verdade relativamente interpretada e, polo mesmo, incerta. O modelo determinista da causalidade, da verdade dun suxeito forte o estilo de [[Hegel]], [[Kant]] e mesmo [[Karl Marx|Marx]] e o plantexamentoplan do tempo lineal como o de [[Leibniz]], son cuestionados. A posmodernidade, por máis polifácetica que pareza, non significa unha ética de carencia de valores no sentido moral, pois precisamente a súa maior influencia manifiéstase no actual relativismo cultural e na crenza de que nada é totalmente malo nin absolutamente bo. A moral posmoderna é unha moral que cuestiona o cinismo relixioso predominante na cultura occidental e fai fincapé nunha ética baseada na intencionalidade dos actos e a comprensión inter e transcultural de corte secular dos mesmos. É unha nova forma de ver a estética, un novo orden de interpretar valores, unha nova forma de relacionarse, intermediadas moitas veces polos factores postindustriais. Os pensadores máis destacados das correntes posmodernas son [[Gilles Deleuze]], [[Jean Baudrillard]], [[Jean-François Lyotard]], [[Jacques Lacan]], [[Michel Foucault]], [[Gianni Vattimo]], [[Jacques Derrida]], [[Gilles Lipovetsky]], [[Slavoj Zizek]], [[Alain Badiou]], [[Bourdieu]], entre outros.
 
* [[Deconstrución]]: A deconstrución é a xeralización por parte do filósofo [[postestruturalismo|postestruturalista]] [[Francia|francés]] [[Jacques Derrida]] do [[método (filosofía)|método]] implícito nas análises do pensador [[Alemaña|alemán]] [[Martin Heidegger]], fundamentalmente nas súas análises [[etimoloxía|etimolóxicas]] da [[historia da filosofía]]. Analiza a construción dun [[concepto]] calquera a partir de procesos históricos e acumulacións metafóricas, mostrando que o claro e evidente dista de selo, xa que os útiles da [[conciencia]] en que o verdadeiro en si debe darse son históricos, relativos e sometidos ás [[paradoxa]]s das figuras retóricas da [[metáfora]] e a [[metonimia]]. O concepto de deconstrución está baseado tanto na filosofía como na [[literatura]], e tivo gran acollida especialmente nos Estados Unidos. Aínda que o termo xa fora utilizado por Heidegger, foi a obra de Derrida a que sistematizou o seu uso e teorizou a súa práctica. O termo é a tradución proposta por Derrida dos termos alemáns ''Destruktion'' e ''Abbau'', que Heidegger empregara en ''Sein und Zeit''. Derrida estima que ''deconstrución'' é máis correcto que a tradución clásica como ''destrución'', dado que non se trata tanto, dentro da deconstrución da [[metafísica]], da redución á nada, como de mostrar como foi abatida.<ref>Laurent Carraz, ''Wittgenstein et la déconstruction'', Antipodes, col. Écrits philosophiques, 2000.</ref>. En realidade, a palabra ''deconstrución'' apareceu en [[1955]] no contexto da filosofía francesa con ocasión da tradución do texto de Heidegger ''Zur Seinsfrage'' (Contribucións á cuestión do ser). Gérard Granel elixiu este termo para traducir a palabra alemá ''Abbau'' que quería distinguir de "destrución" (tradución de ''Zerstörung'')<ref>Marc Goldschmidt, ''Jacques Derrida: une introduction'', Pocket, 2003, páx. 20. [[Martin Heidegger]], ''Questions I'', 1968, páx. 240.</ref>.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Escola_filosófica»