Tiro: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
lig int
Sen resumo de edición
Liña 1:
{{outroshomónimos}}
{{Cidade
|nome_local =
|código =
|nome_local2 =
|código2 =
|bandeira =
|escudo =
|imaxe =
|pé =
|situación = {{Mapa de localización
|Líbano
|label =
|position =
|lat_deg = | lat_min= | lat_seg= | latNS = | lon_deg = | lon_min = | lon_seg = |longEW=
|float =
|caption =
|width = 300
}}
|país = [[Líbano]]
|bandeirapaís =
|división 1 =
|nome división 1 =
|altitude =
|superficie =
|poboación =
|densidade =
|xentilicio =
|código postal =
|alcalde =
|sitio web =
}}
'''Tiro''' ([[lingua árabe|árabe]] '''{{unicode|صور}}''' ''{{unicode|Ṣūr}}'', [[lingua fenicia|fenicio]] '''{{unicode|Ṣur}}''', [[lingua hebrea|hebreo]] '''{{unicode|צור}}''' ''Tzor'', [[lingua acadia|acadio]] '''{{unicode|Ṣurru}}''', [[lingua grega|grego]] '''{{unicode|Τύρος}}''' ''Týros'') é unha cidade situada ao sur do [[Líbano]], a 21 km de [[Israel]]. Chámase hoxe ''Sur''.
 
Liña 7 ⟶ 38:
 
== Xeografía ==
[[Ficheiro:Map of Lebanon.png|framed|300px|esquerdaminiatura|Mapa do Líbano. Tiro está preto do bordo sur.]]
 
[[Ficheiro:Map of Lebanon.png|framed|300px|esquerda|Mapa do Líbano. Tiro está preto do bordo sur.]]
A antiga Tiro áchase na [[Fenicia]] meridional a pouco máis de 70 km ao sur de [[Beirut]] e a 35 km ao sur de [[Sidón]], case á metade do camiño entre Sidón ao norte e Acre ao sur, e a algúns quilómetros ao sur do [[río Litani]], o Leontes das fontes clásicas.
 
Liña 25 ⟶ 55:
 
=== Fundación ===
Tiro xorde sobre [[-1300]], aínda que segundo [[Herodoto]], foi fundada arredor do [[-2700]] [[Filón de Biblos]] (en [[Eusebio de Cesarea]]) cita a [[Sanchuniathon]] quen comenta que primeiro estivo ocupada por Hypsuranius. Na obra de Sanchuniathon dise que estaba dedicada a "Abibalus, rei de Beritos" (posibelmente Abibaal, o que foi rei de Tiro) <ref>Vance, Donald R. (March 1994) "Literary Sources for the History of Palestine and Syria: The Phœnician Inscriptions" ''The Biblical Archaeologist'' 57(1) , pp. 2-19</ref>.
 
Tiro xorde sobre [[-1300]], aínda que segundo [[Herodoto]], foi fundada arredor do [[-2700]] [[Filón de Biblos]] (en [[Eusebio]]) cita a [[Sanchuniathon]] quen comenta que primeiro estivo ocupada por Hypsuranius. Na obra de Sanchuniathon dise que estaba dedicada a "Abibalus, rei de Beritos" (posibelmente Abibaal, o que foi rei de Tiro) <ref>Vance, Donald R. (March 1994) "Literary Sources for the History of Palestine and Syria: The Phœnician Inscriptions" ''The Biblical Archaeologist'' 57(1) , pp. 2-19</ref>.
 
=== Historia temperá ===
[[Ficheiro:TyreAlMinaTheatre.jpg|miniatura|250px|Teatro rectangular en ''Al Mina''.]]
 
[[Ficheiro:TyreAlMinaTheatre.jpg|miniatura|250px|Teatro rectangular en ''Al Mina'']]
 
O comercio do mundo antigo era almacenado en Tiro. "Os comerciantes tirios foron os primeiros que se aventuraron a navegar nas augas mediterráneas; Foi un porto importante de [[Fenicia]], acadando gran prosperidade económica; del saíron barcos para fundar numerosas colonias a beiras do [[Mediterráneo]] co propósito de dominar o comercio marítimo, fundando [[colonias]] nas costas e illas próximos do [[mar Exeo]], en [[Grecia]], a [[Norte de África|costa norte de África]], [[Cartago]], [[Sicilia]], [[Córsega]], na ibérica [[Tartessos]], e mesmo máis alá das [[columnas de Hércules]], en Gadeira ([[Cádiz]])" (Driver's Isaiah).
 
Liña 54 ⟶ 81:
Despois da conquista de [[Babilonia]] adoptou a forma republicana de goberno. En [[-538]] pasou a depender do [[Imperio Aqueménida]]. En [[-345]] rebelouse, pero foi conquistada por [[Artaxerxes III]] de [[Persia]].
 
Asediada por [[Alexandre Magno]] a finais do [[-333.]], este construíu un istmo artificial coas pedras da cidade vella de Tiro e outros materiais facilmente ao alcance; foi laborioso porque as tormentas destruían a miúdo parte da construción, e cando xa estaba preto da illa, eran os soldados de Tiro os que con frechas e proxectís impedían os traballos; os [[Macedonia histórica|macedonios]] construíron unhas torres de madeira, pero os tirios incendiáronas e destruíron nunha saída das súas naves e ao final unha gran tormenta destruíu todo o traballo; Alexandre decidiu comezar de novo, facer un istmo máis amplo e en diagonal suroeste, e ademais recrutou unha flotafrota en Sidón, Soli, Mallos e outras cidades (toda Fenicia estaba xa en mans de Alexandre); mentres se facía o istmo fixo unha incursión en [[Celesiria]] e capturou [[Arabia|árabes]] que enviou a cortar madeira ás montañas do [[Líbano]]; cando Alexandre volveu ao istmo xa estaba moi avanzado e os intentos dos tirios por destruílo, a pesar de algún éxito parcial, fracasaran. Os tirios enviaron as mulleres, anciáns e nenos a Cartago e pecharon as bocas dos seus dous portos. Alexandre levou máquinas de guerra. Despois dunha loita feroz, Alexandre ocupou a cidade. Os tirios resistiron casa por casa, e Alexandre fixo matar a oito mil defensores. Trinta mil foron vendidos como escravos e dous mil crucificados como vinganza pola morte dalgúns macedonios. O rei e os maxistrados foron respectados. O [[asedio]] durou sete meses e a cidade caeu en xullo do [[-332]] A cidade foi repoboada con colonos de [[Caria]].
 
A cidade foi outra vez asediada por [[Antígono I Monoftalmos]] en [[-315]] <ref>[http://www.attalus.org/bc4/year315.html#20]</ref>, quen a tomou un ano máis tarde <ref>[http://www.attalus.org/bc4/year314.html#16]</ref>.
Liña 61 ⟶ 88:
 
=== Historia posterior ===
[[Ficheiro:Tyre Triumphal Arch.jpg|miniatura|dereita|250px|O arco do triunfo de Tiro, realizado o século II.]]
 
[[Ficheiro:Tyre Triumphal Arch.jpg|miniatura|dereita|250px|O arco do triunfo de Tiro, realizado o século II]]
 
Unha congregación foi fundada trala morte de [[Estevo, mártir|Santo Estevo]], e [[Paulo de Tarso]], ao regresar da súa terceira viaxe misioneira, residiu unha semana para poder conversar cos discípulos de lugar. Segundo [[Ireneo de Lyon]] en "[[Adversus Haereses]]", a compañeira de [[Simón o Mago]] viño de Tiro.
 
Liña 73 ⟶ 98:
 
=== Despois de 1920 ===
[[Ficheiro:Tyre air strike.jpg|dereita|miniatura|250px|Ataque aéreo israelí sobre a cidade libanesa de [[Tiro]] o [[26 de xullo]] de [[2006]].]]
 
Tiro foi gravemente danada a finais dos anos 70 (Operación Litani) e os 80, durante a [[Guerra do Líbano de 1982]] entre [[Israel]] e a [[Organización para a Liberación de Palestina]] (OLP). A cidade foi utilizada como base militar pola OLP, e bombardeada pola artillería israelí <ref>A peaxe de tres cidades, ''O economista'' [[19 de xuño]] de [[1982]]. p.26</ref>. En [[novembro]] de [[1983]], a cidade foi novamente bombardeada polos israelitas destruíndo numerosos edificios e ocasionando ducias de mortos. Nese mesmo ano, un [[Coche bomba]] estoupou en Tiro; [[Israel]] e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] culparon a [[Irán]] e a [[Hezbollah]], pero eles negaron haber ocasionado a explosión.
 
Liña 80 ⟶ 104:
 
== Referencias culturais ==
 
* No século XIX en [[Reino Unido|Gran Bretaña]], Tiro foi tomada moitas veces como exemplo da mortalidade do gran poder e o estado - por [[John Ruskin]] nas primeiras palabras de ''As pedras de Venecia'' ([[1851]]-[[1853]]), e por [[Rudyard Kipling]] no seu poema ''Recesión''.
 
* [[Bob Dylan]] alude aos "Reis de Tiro" na súa balada de [[1966]], ''Sad Eyed Lady of the Lowlands''.
 
* No seu poema "Atlántida", [[Hart Crane]] evoca imaxes de Tiro, xunto con outras gran cidades da antigüidade, en comparación á cidade mítica na súa epopea visionaria, "The Bridge".
 
* Tiro é mencionada por [[Ned Flanders]] xunto con Sidón como unha das "cidades xemelgas de Terra Santa" no episodio de "A miña irmá, a miña ama" de ''[[The Simpsons]]''.
 
* Tiro tamén aparece na obra dramática de [[Shakespeare]], ''Pericles, Príncipe de Tiro.''
 
* A Tiro refírese tamén moitas veces o poeta [[Tíbulo]] nos tres libros da poesía titulados "Elexías".
 
* [[Oscar Wilde]] fai referencia a Tiro na súa poesía "...A miña galera tiria espera para ti..."
 
Liña 101 ⟶ 118:
</gallery>
 
== Cidades Irmandadasirmandadas ==
 
* [[Málaga]], [[España]].
* [[Perpiñán]], [[Francia]].
 
== Notas ==
{{listaref|2}}
 
 
{{listaref}}
 
== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
 
* [[Sitio de Tiro]]
* [[Lista de Reis de Tiro]]
 
== Ligazóns externas ==
{{Commons|Tyre}}
 
[[Categoría:Fenicia]]