|
==Traxectoria==
===Formación===
De familia fidalga e oriúnda dade Montaña[[Cantabria]], a infancia de Quevedo transcorreu na Corte rodeado de potentados e nobres, xa que os seus pais desempeñaban altos cargos enno Palacio. O pai, Francisco Gómez de Quevedo, era secretario da princesa María, esposa de Maximiliano de Alemaña, e a súa nai, María de Santibáñez, era camareira da raíña. O rapaz, superdotado, de pés deformes, coxo de un, gordo e moi curto de vista, quedou orfo aos seis anos e refuxiouse nos libros dentro do Colexio Imperial dos [[Compañía de Xesús|xesuítas]] de Madrid. En [[1596]] marchou á [[Universidade de Alcalá de Henares]], onde estudou ata [[1600]]. Pola súa conta profundou ademais en [[filosofía]], linguas clásicas, [[ Lingua árabe |árabe]], [[lingua hebrea|hebreo]], [[ Lingua francesa |francés]] e [[lingua italiana|italiano]]. En [[Valladolid]], ata onde foi seguindo a Corte alí trasladada alí polo [[Duque de Lerma]], estudou tamén [[teoloxía]], para a que faráfaría posteriormente algunhas achegas, como o tratado contra o ateísmo ''Providencia de Deus''.
Xa por entón salientou como poeta e figurou na antoloxía xeracional de [[Pedro Espinosa]] ''Flores de poetas ilustres'' ([[1605]]), mais o conxunto da súa obra poética foi editado postumamente e pode clasificarse dentro do [[Conceptismo]] [[Barroco]]. Tamén cultivarácultivou a prosa, escribindo como xogo cortesán no que o máis importante era a presunción de enxeño, a primeira versión manuscrita dunha [[novela picaresca]], a ''Vida do Buscón'', e un certo número de curtos opúsculos burlescos co que gañou certa celebridade entre os estudantes e dos que habería de renegar na súa idade madura como brincadeiras de xuventude. Igualmente por esas datas sosténsostivo un moi erudito intercambio epistolar co humanista [[Xusto Lipsio]], deplorando as [[guerra]]s que estremecenestremecían [[Europa]], segundo pode verse no ''Epistolario'' reunido por [[Luis Astrá Marín]].
===Carreira co Duque de Osuna===
[[Imaxe:Quevedo (copia de Velázquez).jpg|miniatura|200px|esquerda|Retrato de Quevedo co hábito de Santiago.]]
Quevedo volve coa Corte a Madrid en [[1606]] e reside alí ata [[1611]] entregado ás letras. Nesta época gañousegañou a amizade de [[Lope de Vega|Félix Lope de Vega]], do que reciberecibiu numerosos eloxios nos seus libros de ''Rimas'' e ao que aprobou as ''Rimas humanas y divinas'' de Tomás Burguelos, o seu heterónimo. Tamén ten relación con [[Miguel de Cervantes]], quen lle dirixiu eloxios no ''Viaje del Parnaso'', aos que Quevedo corresponde na ''Perinola''. Con este último pertencía á Confraría de Escravos do Santísimo Sacramento. Pola contra, atacou sen piedade aos dramaturgos [[Juan Ruiz de Alarcón]], cuxos defectos físicos lle facíanfacíanlle graza (era de pelo rubio e chepudo), e [[Juan Pérez de Montalbán]], fillo dun libreiro co que Quevedo tivotivera certas disputas. Contra este último escribiu ''La Perinola'', cruel sátira do seu libro misceláneo ''Para todos''.
Mais o máis atacado foi, sen dubidadúbida, [[Luis de Góngora]], ao que dirixiu unha serie de terríbeis sátiras acusándoo de ser un [[sacerdote]] indigno, de [[homosexual]], de escritor sucio e escuro, entregado á baralla, indecente e sombrío. No seu descargo hai que dicir que Góngora lle correspondeu case coa mesma violencia. Por entón estreitaestreitou unha grande amizade con [[Pedro Téllez Girón]], [[Duque de Osuna]], ao que acompañará como secretario a [[Italia]] en [[1613]]. Quevedo desempeñou para o duque diversas comisións que o levaron a [[Niza]], [[Venecia]] e finalmente a Madrid, onde subornará ("untará a man", escribe el) as vontades necesarias no corrupto contorno do [[Duque de Lerma]]. De resultas disto o seu amigo o de Osuna foi nomeado vicerrei de [[Nápoles]] en [[1616]]. Tras volver a Italia de novo co Duque, este encargoulle dirixir e organizar a Facenda do Virreinato e desempeñar outras misións, algunhas relacionadas coa espionaxe á [[república de Venecia]]. Como recompensa obténobtivo o [[Orde de Santiago|hábito de Santiago]] en [[1618]].
[[Imaxe:Casaquevedo torredejuanabad.jpg|miniatura|250px|dereita|Casa de Quevedo en Torre de Juan Abad.]]
Ao caer o Duque de Osuna, Quevedo éfoi desterrado en [[1620]] á [[Torre de Juan Abad]] (Cidade Real), cuxo señorío comprara apara el súa nai con todos os seus aforros para el antes de falecerfinar. Os veciños do lugar, porén, non recoñeceron esa compra e Quevedo preitearápreiteouu interminabelmente co concello, se ben o preito só se resolveráresolveu ao seu favor tras a súa morte, na persoa do seu herdeiro e sobriño Pedro Alderete. Illado xa das intrigas cortesás, escribirá Quevedo escribiu algunhas das súas mellores poesías, como o soneto ''Retirado en la paz de estos desiertos...'' ou ''Son las torres de Xorai...'' e acharáachou consolo ás súas ambicións cortesás e a súa rachadela afectiva na doutrina estoica de [[Séneca]], cuxas obras estudaestudou e comentacomentou, converténdose nun dos principais expoñentes do [[Neoestoicismo]] español.
===Carreira co Conde-Duque de Olivares===
A entronización de [[Filipe IV de España|Filipe IV]] supuxo para Quevedo o levantamento do seu castigo, a volta á política e grandes esperanzas ante o novo valemento do [[Conde-Duque de Olivares]]. Quevedo acompañaacompañou aoo novo rei en viaxes a [[Andalucía]] e [[Aragón]], algunhas de cuxas divertidas incidencias conta en interesantes cartas. Por entón denunciadenunciou as súas obras á [[Inquisición]], xa que os libreiros imprimiranimprimían sen o seu permiso moitas das súas pezas satíricas que corrían manuscritas, facéndose ricos á súa costa. Quevedo quixo asustalos e espantalos desa maneira e preparar o camiño a unha edición das súas obras que non chegou a aparecer. Por outro lado, levalevaba unha vida privada algo desordenada de solteirón: fumafumaba moito, frecuentafrecuentaba as tabernas (Góngora acusábao de ser un borrachón e nun soneto satírico chamáballechamoulle don Francisco de ''Quebebo'') e frecuenta os lupanares, pese a que vivevivía amancebado cunha tal Ledesma. Malia iso, en [[1632]] éfoi nomeado incluso secretario do monarca, quequen non éera menos vividor, o que supuxo o cume da súa carreira cortesá.
EraEste era un posto suxeito a todo tipo de presións: o seu amigo, o [[Duque de Medinaceli]], éfoi fustrigado pola súa muller para que o obrigueobrigara a casar contra a súa vontade con dona Esperanza de Aragón, señora de Cetina, viúva e con fillos. O matrimonio, realizado en [[1634]], apenas durou tres meses e resolveuse ao fin nun divorcio de sona en [[1636]]. En contrapartida, sonforon anos dunha febril actividade creativa: en 1634 publicapublicou ''La cuna y la sepultura'' e a tradución de ''Introducción a la vida devota'' de [[Francisco de Sales]]; de entre [[1633]] e [[1635]] datan obras como ''De los remedios de cualquier fortuna'', o ''Epíteto'', ''Virtud militante'', ''Las cuatro fantasmas'', a segunda parte de ''Política de Dios'', a ''Visita y anatomía de la cabeza del cardenal Richelieu'' ou a ''Carta a Luís XIII''. En [[1635]] apareceapareceu en [[Valencia]] o máis importante dun dos numerosos libelos destinados a difamalo, ''El tribunal de la justa venganza, erigido contra los escritos de Francisco de Quevedo, maestro de errores, doctor en desvergüenzas, licenciado en bufonerías, bachiller en suciedades, catedrático de vicios y protodiablo entre los hombres''.
===Caída e retiro===
[[Imaxe:Hostal de San Marcos Leon.jpg|miniatura|250px|dereita|Hostal de San Marcos, [[ León, España |León]].]]
En [[1639]], con motivo do memorial aparecido baixo o pano do rei ‘‘Sacra, católica, cesárea, real Maxestade...’‘, onde se denuncia a política do Conde Duque, detívosellefoi detido, confiscáronselle os seus libros e, sen apenas vestirse, foi levado ao frío [[convento de San Marcos de León]] ata a caída do valido e a súa retirada a [[Loeites]] en [[1643]]. Mais Quevedo saíra xa do encerro, achacoso e moi enfermo, e renunciou á Corte para se retirar definitivamente na Torre de Juan Abad. ÉFoi na súa veciñanza, e tras escribir na súa última carta que ''"hay cosas que sólo son un nombre y una figura"'', faleceonde faleceu no convento dos pais Dominicos de Villanueva de los Infantes, o 8 de setembro de 1645. Cóntase que a súa tumba foi violada días despois por un cabaleiro que desexaba ter as esporas de ouro con que fora enterrado e que tal cabaleiro morreu días despois, en castigo por tal atrevemento.
As súas obras foron moi mal recollidas e editadas por José González de Salas, quen retocou os textos, en [[1648]]: ''El Parnaso español, monte en dos cumbres dividido, con las nueve Musas''; tamén moi mal feita é a edición do sobriño de Quevedo e destinatario da súa herdanza, Pedro Alderete, en [[1670]]: ''Las tres Musas últimas castellanas''.
O máis orixinal da obra literaria de Quevedo radica no estilo, adscribíbel ao [[Conceptismo]] barroco e polo tanto moi amigo da concisión, da [[ elipse (lingua) |elipse]] e do cortesán xogo de enxeño coas palabras mediante o abuso da [[anfiboloxía]]. Amante da retórica, ensaiou ás veces un estilo oratorio cheo de simetrías, [[antítese]] e isocola que luciu máis que nunca no seu ‘‘Marco Bruto’‘. De léxico moi abundante, creou ademais moitos [[neoloxismo]]s por [[derivación]], [[composición]] e [[estereotipo|estereotipia]] e flexibilizou notabelmente o mecanismo da [[aposición]] especificativa en castelán ("clérigo cerbatana, zapatos galeones..."), mecanismo que os escritores barrocos posteriores imitaron del. Na súa [[sátira]] acércase ás veces á [[estética]] do [[expresionismo]] ao degradar ás persoas mediante a reificación ou [[cousificación]], e a [[animalización]]. Sinalouse, ademais, como un trazo característico do seu verso, a [[esticomitia]], isto é, a tendencia a transformar cada verso nunha sentenza de senso completo, o cal fai ás súas poemas moi densos de significado, como era prioritario na súa poética, radicada nos principios do [[conceptismo]] barroco.
A maior parte da produción poética de Quevedo é satírica, mais como xa apercibiu o abate [[José Marchea]] as súas sátiras están mal dirixidas e, aínda que consciente das causas verdadeiras da decadencia xeral, é para el máis un mero exercicio de estilo que outra cousa e vértesevértense contra o baixo pobo máis que contra a nobreza. Do mesmo xeito que outros escritores españois do século, coma [[Luis de Góngora]], Quevedo tamén participou de mofas e escarnios dirixidos contra Galiza e os galegos.<ref>[[Xosé Ramón Freixeiro Mato|Freixeiro Mato]] (2009) en [[Pilar García Negro|García Negro]], ''Sobre o racismo lingüístico'', [[Edicións Laiovento|Eds. Laiovento]]</ref> Nesta faceta satírica non tivo o atrevemento de, por exemplo, o outro gran satírico da súa época, [[Juan de Tassis e Peralta]], segundo [[Conde de Villamediá]].
Cultivou tamén unha fina lírica cortesá realizando un [[cancioneiro]] [[Petrarquismo|petrarquista]] en temas, estilo e tópicos, practicamente perfecto en técnica e fondo, en torno á figura de Lisi, que non hai que identificar con ningunha dama concreta, senón cun arquetipo quintaesenciado de muller. Destacan sobre todo os seus sonetos metafísicos, onde se expón o seu máis íntimo desconsolo existencial, e os seus salmos, onde revela unhas dubidas relixiosas extremas, cercanas ás veces ao descreimento absoluto do [[nihilismo]]. A visión que dá a súa filosofía é profundamente pesimista e de trazos preexistencialistas. O leito preferido para a abundante vea satírica de que fixo gala é sobre todo o [[Romance (poesía)|romance]], mais tamén a ''[[letrilla]]'' ("Poderoso Caballero es Don Dinero"), vehículo dunha crítica social á que non se lle esconden os motivos máis profundos da decadencia de España, e o soneto.
Abominou da estética do [[Culteranismo]], a cuxo líder, [[Luis de Góngora]], atacou violentamente en sátiras persoais. Contra a pedantería e escuridade que lle imputaba propúxose tamén editar as obras dos poetas renacentistas [[Francisco da Torre]] e [[Frai Luis de León]].
===Obras satírico-morais===
Os ''Sueños'', compostos entre [[1606]] e [[1623]], circularon abundantemente manuscritos mais non se imprimiron ata [[1627]]. Trátase de cinco narracións curtas de inspiración Lucianesca onde se pasa revista a diversas costumes, oficios e personaxes populares da súa época. Son, por esteesta orde, ''El Sueño del juicio final'' (chamado a partir da publicación de ''Juguetes de la niñez'', a versión expurgada de 1631, ''El Sueño de las calaveras''), ''El alguacil endemoniado'' (redenominado ''El alguacil alguacilado''), ''El Sueño del Infierno'' (isto é, ''Las zahúrdas de Plutón'' na súa versión expurgada), ''El mundo por dentro'' (que mantivo o seu nome sempre) e ''El Sueño de la Muerte'' (coñecido como ''La visita de los chistes'').
Da estirpe dos ''Sueños'' son dúas chamadas "fantasías morales". Trátase do ''Discurso de todos los diablos'' e de ''La Hora de todos''. Ambas as dúas son tamén sátiras lucianescas de característico ton xocoso, aínda que na súa factura e creatividade superan aos ''Sueños'':
|
