Linguado: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
ampliación |
ampliación |
||
Liña 1:
{{Taxobox
| name = Linguado, linguado común<br>''Solea solea''
Liña 23 ⟶ 22:
[[Ficheiro:Solea solea (leucistic).jpg|miniatura|260px|Liguado afectado de [[leucismo]].]]
'''''Solea solea''''' <small>([[Linnaeus]], 1758)</small> é unha [[especie (bioloxía)|especie]] de [[peixe]] [[teleósteo]] da [[orde (bioloxía)|orde]] dos [[pleuronectiformes]], [[suborde]] dos [[pleuronectoideos]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[soleidos]],<ref name=W/> coñecida en galego como '''linguado común''',<ref name=LV/> ou '''linguado''' propiamente dito.<ref name=LV>Lahuerta e Vázquez (2000), p. 86.</ref> <ref>[http://academia.gal/dicionario#loadNoun.do?current_page=1&id=1931896 '''linguado'''] no dicionario da [[RAG]].</ref> <ref name=RS>
Adoita acadar até os 70 cm de lonxitude e até os 3 kg de peso, como máximo. A forma do seu [[corpo]] é ovoidal, alongada e aplanada por ambos os lados. Déitase nos fondos sobre o seu lado esquerdo. Durante a súa fase inicial de desenvolvemento, o seu [[ollo]] esquerdo comeza a virar cara ao seu lado dereito. Todo o seu corpo está protexido por pequenas [[escama de peixe|escamas]] [[escama de peixe|ctenoides]], e é de cor marrón verdosa, aínda que poden alterar a súa cor para mimetizarse co leito onde se atopa a fin de cazar mellor. O lado esquerdo, que se atopa en contacto co fondo, é de cor branca.
Liña 48 ⟶ 47:
== Caractarísticas ==
O seu [[corpo]] é ovalado e longo,<ref name=RS/> <ref name=RV/> e pode alcanzar até os 70 cm de lonxitude,<ref name=RV/> <ref name=Q>Quéro, J.-C.; M. Desoutter & F. Lagardère (1986): "Soleidae". p. 1308-1324. En P. J. P. Whitehead, M.-L. Bauchot, J.-C. Hureau, J. Nielsen & E. Tortonese, eds. ''Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean''. Vol. 3. Paris: [[UNESCO]].</ref> aínda que os espécimes apañados adoitan medir entre os 30 e os 50 cm.<ref name=RS/> <ref name=RV/> <ref name=B>Bristow, P. (1992): ''The illustrated encyclopedia of fishes''. London: Chancellor Press.</ref> <ref name=M>Muus, Bent J. ''et al.'' (1998), pp. 272-273.</ref> O seu peso máximo rexistrado foi de 3 kg.<ref name=B/> Os [[macho]]s son algo máis pequemos que as [[femia]]s.<ref name=M/>
Na [[cabeza]] cómpre destacar o seu [[fociño]], arredondado e prominente, e os seus [[ollo]]s, que están moi xuntos, o superior bastante afastado do bordo da cabeza.<ref name=RV/> A abertuda [[boca|bucal]]
A [[aleta|aleta dorsal]] orixínase da vertical que pasa pola base do [[nariz|tubo nasal]] anterior, é dicir, moi por diante do [[ollo]] superior. As aletas dorsal e [[aleta|anal]] case se unen coa [[aleta|caudal]], deixando tan só un pequeno e estreito [[aleta|pedúnculo caudal]]. A [[aleta|aleta pectoral]] do lado pigmentado é arredondada, e presenta unha característica mancha escura, case negra, maís ou menos circular, na súa metade distal; a aleta pectoral do lado cego é algo menor que a pectoral. A [[aleta|aleta cuadal]] é pequena e arredondada.<ref name=RV/>
A aleta dorsal está sustentada por de 73 a 86 raios, e a anal, por de 61 a 74 raios.<ref name=RV/> <ref name=FB/>
A [[cor|coloración]] do lado pigmentado é apardazada, agrisada ou avermellada, con manchas irregulares máis escuras.<ref name=RS/> <ref name=RV/> <ref name=FB/> A do lado cego é abrancazada.▼
▲A [[cor|coloración]] do lado pigmentado é apardazada, con manchas irregulares máis escuras.<ref name=RS/> <ref name=RV/> A do lado cego é abrancazada.
== Bioloxía ==
=== Hábitat e distribución ===
; Hábitat
É un peixe que vive en augas [[mar|mariñas]] e [[salobre|salobres]], [[demersal]], [[migración animal|oceanódromo]],<ref name=R>Riede, K. (2004): ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081. Federal Agency for Nature Conservation, Bonn, Germany.</ref> a profundidades de entre os 0 e os 150 m,<ref name=MN>Muus, B. J. & J. G. Nielsen (1999): ''Sea fish. Scandinavian Fishing Year Book'', Hedehusene, Denmark.</ref> aínda que usualmente entre os 10 e os 60 m,<ref name=RV/> <ref name=MD>Muus, B. J. & P. Dahlstrøm (1989): ''Havfisk og Fiskeri i Nordvesteuropa''. København: GEC Gads Forlag.</ref> case sempre sobre fondos lamacentos e areosos,<ref name=RS/> <ref name=RV/> se ben en inverno [[migración animal|migra]] cara a maiores profundidades, de entre os 70 e os 180 m.<ref name=RS/> Prefire as augas [[trópico|subtropicais]], a temperaturas de entre os 8 ºC e os 24 °C.<ref name=MA>Moreira, F.; C. A. Assis, P. R. Almeida, J. L. Costa & M. J. Costa (1992): "Trophic relationships in the community of the Upper Tagus Estuary (Portugal: a preliminary approach)". ''Estuar. Coast. Shelf-Sci''. '''34''': 617-623.</ref>
; Distribución
Liña 64 ⟶ 67:
=== Nutrición ===
O linguado é un [[depredación|depredador]] que caza de noite apañando [[vermes]], pequenos [[crustáceos]] e [[moluscos]] [[bivalvos]] de [[cuncha]] fina, que encontran coa axuda das pequenas papilas sensitivas filamentosas que rodean a súa [[boca]], no lado cego.<ref name=M/>
=== Reprodución ===
Os linguados alcanzan a madurez sexual entre os 3 e os 5 anos, cando miden entre 25 e 35 cm.<ref name=M/> A [[desova]] prodúcese principalmente durante os meses de febreiro a maio (por exemplo, fronte ás [[costa (xeografía)|costas]] de [[Galicia]]);<ref name=FB>[http://www.fishbase.org/summary/Solea-solea.html ''Solea solea'' (Linnaeus, 1758)] en [[FishBase]].</ref> entre abril e xuño no sur do [[mar do Norte]] e en algúns lugares do [[Skagerrak]] e o [[Kattegat]], entre maio e xuño nas costas de [[Irlanda]] e do sur de [[Inglaterra]] e, en febreiro, en zonas máis cálidas, como no [[Mediterráneo]]. A desova ten lugar en augas pouco profundas, entre os 20 e 50 m de profundidade, e a temperaturas entre os 6 e os 12 ºC.<ref name=M/>
Durante as [[migración animal|migracións]] para a desova, os linguados encóntranse con frecuencia au augas [[peláxico|peláxicas]] (de aí que se culifiquen como peixes [[migración animal|oceanódromos]]). As [[femia]]s producen entre os 100.000 e os 150.000 [[óvulo]]s, de 3 a 4 mm de diámetro, que tras seren [[fecundación|fecundados]] vagan libremente nas augas. Ao cabo duns 10 días eclosionan os [[ovo (bioloxía)|ovos]], dando lugar a [[larvas]]s, así mesmo peláxicas, que minden 3,5 mm.<ref name=M/>
As larvas sofren a [[metamorfose]] para convertérense en [[peixes planos]] despois dunhas de 4 a seis semanas, cando miden entre 12 e 14 mm e, daquela, os peixiños xuvenís descenden cara o fondo, en mares costeiros de augas pouco profundas. Os mares [[mar do Norte|do Norte]] e de [[mar de Wadden|Wadden]] son as zonas de cría máis importantes. En inverno desprázanse cara a augas máis profundas e deixan de alimentarse.<ref name=M/>
; Lonxevidade
A idade máxima rexistrada para a especie foi de 26 anos.<ref name=D>Deniel, C. (1990): "Comparative study of growth of flatfishes on the west coast of Brittany". ''J. Fish Biol''. '''37''' (1): 149-166.</ref>
== Pesca e usos ==
Debido á súa carne, delicada e saborosa, é un dos [[peixes planos]] máis apreciados [[gastronomía|gastronomicamente]] en toda a [[Europa]]. [[Pesca|péscase]] con [[arte de pesca|artes]] de [[arrastreiro|arrastre]], de [[cerco]], encanizadas e [[francada]]s. Tamén é unha importante captura adicional nas [[pesca|pescarías]] de [[cigala]] e [[solla]].<ref name=M/>
As capturas anuais no [[Atlántico]] nororiental, nos anos [[1990]], oscilaron entre as 25.000 e as 50.00 t, incluídas unhas 10.000 t do [[Mediterráneo]].<ref name=M/>
Comercialízase en fresco, ou en filetes.<ref name=M/> <ref name=F>Frimodt, C. (1995): ''Multilingual illustrated guide to the world's commercial coldwater fish''. Fishing News Books, Osney Mead, Oxford, England.</ref> e consómese cocido ao vapor, frito, grellado, asados ao forno ou en microondas,<ref name=F/>
=== Acuicultura ===
Ademais da pesca, nos últimos anos está incrementándose en gran medida en [[Galicia]] e noutras partes de [[España]], o cultivo do linguado común, e maís do [[linguado do Senegal]] ou linguado branco. (Véxanse as ligazóns externas).
== En Galicia ==
O primeiro rexistro científico desta especie en augas [[Galicia|galegas]] débese a [[José Cornide Saavedra|Cornide]], en [[1788]], que a cita como ''Pleuronectes liguatula'', no seu [https://books.google.es/books?id=kPs-AAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Jos%C3%A9+Cornide%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&num=100&as_brr=4&ei=_SulS9-ZKojUlQTyxrWtCA&hl=es&cd=1&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false ''Ensayo de una historia de los peces y otras producciones marinas de Galicia, arreglado al sistema del caballero Carlos Linneo''].<ref>Hai unha reedición facsímile de 1982 deditada en O Castro-Sada, polo Seminario de Estudos Galegos.</ref> Xa no [[século XX]] rexístrana, co nome actual ''Solea solea'', [[De Buen]], en [[1935]], en "Fauna ictiológica. Catálogo de los peces ibéricos de la planicie continental, aguas dulces, pelágicos y de los abismos próximos, I parte", ''Not. y Res.Inst. Esp. Ocean'' '''82''': 1-19, e, a partir desta data, aparece mencionada en numerosas obras.<ref name=RV/>
=== Nomes vulgares galegos ===
Ademais do nome "oficial" da [[RAG]], '''inguado''', ou de '''linguado común''' que lle dan moitos autores para distiguilo doutros [[Solea|linguados]], a profesora e lingüísta [[Ríos Panisse]], na súa monumental obra ''Nomenclatura de la flora y fauna marítimas de Galicia'', recolle para ''Solea solea'' os seguintes nomes vernáculos:<ref>[[María do Carmo Ríos Panisse|Ríos Panisse, Mª del Carmen]] (1977): ''Nomenclatura de la flora y fauna marítimas de Galici. I. Invertebrados y peces''. Santiago de Compostela: Verba, Anejo 7. Universidad de Santiago de Compostela, ISBN 84-7191-008-X, p. 431.</ref>
{{Div col|cols=2}}
* ''Lencuado'', en 10 localidades.
* ''Lenguado'', en 19 localidades.
* ''Lenguado manso'', en [[Bueu]].
* ''Lenguao'', en 2 localidades.
* ''Lenghuado'', en 16 localidades.
* ''Lerpa'', en [[Cangas, Foz]].
* ''Lincuado'', en 3 localidades.
* ''Lirpa'', en 3 localidades (aos pequenos).
* ''Lirpia'', en [[Mugardos]] (aos pequenos).
* ''Lirpote'', en [[Sada]] (aos medianos)
* ''Tapaconas'', en 3 localidades (aos pequenos).
{{Fin div col}}
=== Gastronomía ===
O [[gastronomía|gastrónomo]] galego [[Jorge Víctor Sueiro]] opinaba que os andaluces queríano convencer de que os linguados do sur eran mellores que os galaicos,<ref name=JVS>[[Jorge Víctor Sueiro|Sueiro, Jorge-Víctor]] (1981): ''Comer en Galicia''. Madrid: Penthalon Ediciones. ISBN 84-8537-32-8, p. 132.</ref> pero que:
{{Cita|''no puedo poner dejar de poner a la par de (...) ellos y en ocasiones muy por encima a esos hermosos y rotundos lenguados que se dan en las costas gallegas y que frecuentemente pesan más de un kilo. Hijos de mares broncos y batidos, la dureza de su propia vida se incorpora a la consistencia de su carne y la especial alimentación marina de la zona noroeste —que es la clave reconocida de la calidad de todos los productos de aqullos mares— les sitúa en unos vértices de sabor incomparables.<ref name=JVS/>}}
Para este autor, o linguado hai que excluílo da [[caldeirada]] e que, para o seu gusto, como mellor está é frito, á grella ou ao forno.<ref name=JVS/>
{{Cita|''El lenguado es una especie apreciadísima en toda la geografía peninsular, que alcanza cotas de calidad suprema en dos rincones específicos de nuestro litoral: las costas gallegas y el Golfo de Cádiz.<br>Los lenguados de Galicia, hijos de mares broncos y batiudos, se caracterizan por la dureza de su carne, fiel reflejo del medio en el que se desenvuelven. Por el contrtario, sus congéneres gaditanos y onubenses, gelatinosos y de suave paladar, denotan una finura y una delicadeza en el tacto acorde con las aguas más templadas y tranquilas del mismo Océano Atlántico, mil kilómetros al Sur.(...)<br>Desde el punto de vista gastronómico conviene no olvidar que el mejor lenguado no es el más grande, sino el que como máximo alcanza veinticinco o treinta centímetros.<br>En cualquier caso, su sabor es mucho más fino cuando se captura antes de desovar.(...)<br>La cocina del lenguado es tan externa y variada que algunos recetarios allende nuestras fronteras superan el centenar de fórmulas de condimentación. En pieza, en filetes, al horno, escalfado en un caldo corto, o al vapor, la ampulosidad y refinamiento de la cocina francesa ofrece preparaciones tan sofisticadas como a la «duglère», a la «bercy», a la borgoñesa, eb «vol-au-vent»..., fórmulas todas ellas pasadas de moda para aquellos que se deleitan con los productos del mar, Porque para disfrutar de un lenguado, sin enmascarar su sabor, existen sólo tres fórmulas magistrales: en fritura, si la pieza es pequeña, y a la plancha o a la sal, si alcanza superior tamaño.}}
Pola súa parte, xa no ano [[1929]], o famoso peridista galego [[Julio Camba]] escribía:<ref name=JC>[[Julio Camba|Camba, Julio]] (1961): "El lenguado", en ''[[La casa de Lúculo]]''. Madrid: Espasa-Calpe. Colección Austral, nº 343, sexta edición, pp. 108-110. Hai unha nova reedicón publicada en 2010 pola editorial Reino de Cordelia, S. A. ISBN 978-84-9369-297-1.</ref>
{{Cita|''Mi amor pasional por la sardina, cuya miseria reconozco a la vez que su grandeza, no bastaría, ni con mucho, a hacerme despreciar el lenguado. El lenguado es, quizá, el mejor de todo los pescados del mar, pero ¡desconfiad de las imitaciones! No es que yo comparta la opinión de un amigo mío, quien sostiene que en La Coruña hay unas m´ñaquinas apisonadoras con las que convierte en lenguados a todos los peces. No. La falsificación se hace en el fondo mismo del mar, lejos de toda mirada humana, y la propia Naturaleza es quien nos da el cambiazo. Visto el éxito enorme obtenido por el sabroso acantopterigio, una cantidad de peces insignificantes han adoptado la forma extraplana, y cuandol el pescador echa su red para pescar lenguados, no es extraño que los gallos, las sollas, los rapantes, etc., se metan fraudulentamente en ella a ver si paan de polizones. ¿Quiién no tiene imitadores en este mundo, hermano lenguado?<br>El lenguado s presta a preparaciones exquiditas. En cuanquier libro de cocina encontrará usted, amigo lector, las recetas el lenguyado Marenguery, del lenguado Joinville, del lenguado Mornay, etc.; pero, por razones que expongo en otra parte, no le aconsejaré a usted que enaye ninguna de ellas. Nada de eso. Coja usted su lenguado, un buen lenguado de un kilo, cien gramos más o cien gramos menos, pero no muchos menos.(...) Rebócelo
''usted con un poco de harina —supongo, naturalmente, que su lenguado ya está limpio— y fríalo usted en aceite: buen aceite y mucho aceite. Tenga usted en cuenta que cuando se trata de freír, la cantidad de aceite es una de sus cualidades.(...)<br>¡Si en españa se conociese el arte de la «grillade»!... Cuando en Londres o en París yo me he encontrado con un buen lenguado de dover o de Dieppe, he solicitado desprciar las habilidades del cocinero, por bueno que fuese, y he dispuesto sencillamente que me asaran el lenguado a la parrilla; pero la «grillade», que parece el más primitivo de los procedimientos culinarios, es hoy uno de los más difíciles''.}}
; Receitas galegas
Unha boa coleción de receitas galegas (e doutros países) para preparar este exquisito peixe, pódense encontrar en:
* [[Emilia Pardo Bazán|Condesa de Pardo Bazán]] (1996): ''La cocina española antigua''. O Castro. Sada. A Coruña: Academia Galega de Gastronomía. ISBN 84-600-9327-1. Edición facsímile da orixinal, autorizada pola [[Real Academia Galega]]. (4 receitas).
* Iglesias, Pepe (1995): ''A cociña do inverno''. Vigo: Edicióna Xerais de Galicia, S. A. ISBN 84-7507-959-1. (3 receitas).
* ''[[Manuel María Puga y Parga|Picadillo]]'' (2001): ''La cocina práctica''. León (España): Editorial Everest Galicia, S. L. ISBN 84-403-0510-9. (9 receitas).▼
* Ortega, Simone (1982): ''Mil ochenta recetas de cocina'', 12ª edición. Madrid: Alianza Editorial, S. A. ISBN 84-206-1428-9. (16 recietas).
== Notas ==
Liña 85 ⟶ 136:
=== Bibliografía ===
▲* Capel, José Carlos (1982): ''Manual del pescado''. Madrid: Penthalon Ediciones. ISBN 84-85337-70-0.
* Desoutter, M. (1990): "Soleidae", pp. 860-865, en C. Levêque, D. Paugy and G. G. Teugels, eds. [http://horizon.documentation.ird.fr/exl-doc/pleins_textes/pleins_textes_6/Fau_trop/34060.pdf ''Faune des poissons d'eaux douces et saumâtres d'Afrique de l'Ouest Tome 2'' PDF]. Faune Tropicale n° 28. Musée Royal de l'Afrique Centrale, Tervuren, Belgique e O.R.S.T.O.M., Paris, France.
* Lahuerta Mouriño, F. e Vázquez Álvarez, F. X. (2000): ''Vocabulario multilingüe de organismos acuáticos''. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia / Termigal. ISBN 84-453-2913-8.
* Muus, Bent J.; Jørgen G. Nielsen; Preben Dahlstrøm e Bente O. Nyström (1998): ''Peces de mar del Atlántico y del Mediterráneo''. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1161-2.
* Nelson, Joseph S. (2006): ''Fishes of the World''. New York: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0-471-25031-7.
▲* ''[[Manuel María Puga y Parga|Picadillo]]'' (2001): ''La cocina práctica''. León (España): Editorial Everest Galicia, S. L. ISBN 84-403-0510-9.
* Rodríguez Solórzano, Manuel; Sergio Devesa Regueiro e Lidia Soutullo Garrido (1983): ''Guía dos peixes de Galicia''. Vigo: Editorial Galaxia. ISBN 84-7154-433-4.
* Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1995): ''Peixes do mar de Galicia. (III) Peixes óseos (continuación)''. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-870-2.
* Solórzano, Manuel R[odríguez]; José L. Rodríguez, José Iglesias, Francisco X, Pereira e Federico Álvarez (1988): ''Inventario dos peixes do litoral galego (Pisces: Cyclostomata, Chondrichthyes, Osteichthyes).'' O Castro-Sada, A Coruña: Cadernos da Área de Ciencias Biolóxicas (Inventarios). Seminario de Estudos Galegos, vol. IV. ISBN 84-7492-370-0.
* van der Land, J.; Costello, M. J.; Zavodnik, D.; Santos, R. S.; Porteiro, F. M.; Bailly, N.; Eschmeyer, W. N. & Froese, R. (2001): "Pisces", en: Costello, M. J. ''et al.'', eds.: ''European register of marine species: a check-list of the marine species in Europe and a bibliography of guides to their identification''. Collection Patrimoines Naturels, '''50''': 357-374. Paris: Muséum national d'Histoire naturelle. ISBN 2-85653-538-0.
=== Outros artigos ===
Liña 104 ⟶ 150:
* [[Pleuronéctidos]]
* ''[[Solea]]''
* [[Acuicultura]]
=== Ligazóns externas ===
Liña 109 ⟶ 156:
* [http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=135 ''Solea solea'' (Linnaeus, 1758)] en DORIS {{fr}}
* [http://www.linea.cl/mar/pesca/lenguado.htm A pesca do Linguado]
* [http://www.dibaq.com/acuicultura/cas/lenguado.aspx Acuicultura. Lenguado] en Dibaq Acuicultura {{es}}
* [http://www.farodevigo.es/economia/2011/06/28/industria-gallega-triplico-2010-produccion-lenguado-acuicultura/558270.html La industria gallega triplicó en 2010 la producción de lenguado de acuicultura] Diario ''Faro de Vigo'', 28-07-2011.
* [http://www.laopinioncoruna.es/mar/2011/11/14/sector-acuicola-gallego-apuesta-lenguado-aumentar-produccion/550985.html El sector acuícola gallego apuesta por el lenguado para aumentar su producción] Diario ''La Opinión. Coruña'', 14-11-2011.
* [http://www.mispeces.com/nav/actualidad/noticias/noticia-detalle/Expertos-consideran-que-hay-buenas-perspectivas-para-la-expansin-del-lenguado-en-los-prximos-aos/#.VcZrjssVi1s Expertos consideran que hay buenas perspectivas para la expansión del lenguado en los próximos años] en mispeces.com 15-12-2014.
{{Produtos da pesca comerciais}}
| |||