Sardiña: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Nachonion (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
Liña 33:
* ''Sardina pilchardus sardina'' <small>(Risso, 1827)</small>
}}
[[Ficheiro:Sardina pilchardus Gervais.jpg|miniatura|250px|Debuxo dunha sardiña, por [[Henri Gervais|Gervais]], no que se poden ver algunhas das súas caracteristicascaracterísticas.]]
A '''sardiña''', ''Sardina pilchardus'' (Walbaum, 1792), é un [[osteíctios|peixe osteíctio]] mariño da [[familia (bioloxía)|familia]] dos [[clupeidos]], dentro da orde dos [[clupeiformes]], sendo o único representante do [[xénero (bioloxía)|xénero]] '''''Sardina'''''.
 
Cando as sardiñas son pequenas denomínanse '''xoubas''' nas [[rías Baixas]] (máis ou menos, de [[Fisterra]] para abaixo),<ref>Ríos Panisse recolle de Cornide, Cuveiro, Valladares ou Crespo Pozo o nome de ''xouba'' para o [[bocarte]] (''Engraulis encrasicolus''), probablemente a causa dun erro de identificación polas semellanzas entre as dúas especies.</ref> e '''parrochas''' nas [[rías Altas]] (máis ou menos, de Fisterra para arriba).
 
A sardiña captúrase con [[arte (pesca)|artes de cerco]] e de enmalle ou deriva (como o [[xeito]]), durante a noite, e destínase a consumo en fresco, [[afumado|afumada]], [[salgadura|salgada]] ou en [[conserva]]. Abunda en todas as costas españolas e foi precisamente a riqueza en sardiña das augas galegas no que se baseou a [[industria conserveira galega]], iniciada na segunda metade do [[século XVIII]] polos chamados ''fomentadores da pesca'' cataláns,<ref>Vilar Rodríguez, Margarita (2006): "Éxito y ocaso de una saga de negociantes catalanes en Galicia: la Casa de Comercio Francisco Ferrer y Albà (1750-1860)", ''Cuadernos de Estudios Gallegos'', Vol.53, nº'''119'': 5-335. [http://estudiosgallegos.revistas.csic.es/index.php/estudiosgallegos/article/view/11/8 Ver texto completo en PDF]</ref> <ref>"La guerra por la sardina. Pleito gallego-catalán sobre artes de pesca en las costas de Galicia desde 1.750 a 1.890", en Vila Sánchez, Jesús: [http://jesusvilasanchez.webcindario.com/salazon.htmlhttp://jesusvilasanchez.webcindario.com/salazon.html Ares. La pesca de la sardina]</ref> e hoxe diversificada noutras especies de [[peixe]]s e [[moluscos]].
 
== Características ==
Liña 45:
* [[Corpo]] alongado e de sección ovalada, algo comprimido lateralmente. Xeralmente de pequenas dimensións, de 10 a 25 cm de lonxitude, aínda que poden chegar ata os 25 cm.
 
* Coloración azulada ou verdosa no dorso cos flancos e o ventre prateados. Ás veces pódense ver nos flancos unha liña de pequenas manchas negrasanegras que recodarecordan ás das [[zamborca]]s.
 
* [[escama de peixe|Escamas]] de tipo [[escama de peixe|cicloide]], desiguais, unhas grandes, que se desprenden con facilidade e que ocultan a outras más pequenas, que están debaixo. [[Liña lateral]] lonxitudinal, oculta por unha serie de 30 escamas. Quilla ventral, aparentemente lisa, formada por escamas carenadas.
 
* [[Opérculo (peixes)|Opérculo]] con estrías lonxitudinais dispostas radialmente. [[Boca]] con [[dente]]s moi pequenos en ambos os maxilares, e sen eles no vómer. Os maxilares son curtois, case iguais (a mandíbula sobresae só un pouco do maxilar superior), e chegan ata o terzo anterior dos [[ollo]]s, que están cubertoiscubertos por [[pálpebra]]s [[tecido adiposo|adiposas]] ben desenvolvidas.
 
* Unha única [[aleta|aleta dorsal]], situada case no centro do lombo, algo máis cerca da [[cabeza]] que do [[aleta|pedúnculo caudal]], carácter que serve para diferenciar a sadiñasardiña do [[arenque]], que ten a aleta dorsal en posición máis posterior: se se toma o peixe pola aleta caudal, a sardiña bascula cara atrás e o arenque cara adiante. As [[aleta|aletas pelvianas]] están inseridas á altura do medio da aleta dorsal. Todas as aletas carecen de raios espiñentos.
 
Son especies semellantes á sardiña o [[arenque]] (''Clupea harengus''), a [[alacha]] (''Sardinella aurita'') e o [[trancho]] (''Sprattus sprattus'').
 
== Hábitat e bioloxía ==
[[Ficheiro:Sardina pilchardus.jpg|miniatura|250px|Xoubas ou parrochas.]]
A sardiña distribúese polo Atlántico leste, desde [[Islandia]] e o sur de [[Noruega]] e [[Suecia]], polo norte, até as costas do nordeste [[África|africano]], ata [[Senegal]], polo sur, pasando polas [[illas Azores]] e as de [[Cabo Verde]], e internándose polo [[Mediterráneo]] ata o [[mar Negro]].<ref>[http://www.aquamaps.org/receive.php Ver mapa de distribución]</ref> Son menos abundantes nas costas máis setentrionais.<ref name=BP/> <ref name=M/>
 
Liña 95:
 
(Nota: os nomes galegos apuntados son os propostos por Lahuerta e Vázquez.<ref>Lahiuerta e Vázquez (200), p161-164.</ref>
[[Ficheiro:Time series for global capture of all sardines.png|miniatura|300px|'''Capturas globais de ''sardiñas''''' (en toneladas) <ref name=FAO>Datos subministrados pola [[FAO]] (1950–2009) [http://www.fao.org/fishery/species/2091/en ''Sardinops'']</ref>
<small><br>''En verde'', especies do xénero ''[[Sardinops]]''.<br>''En azul'', especies doutros xéneros.</small>]]
[[Ficheiro:Time series for global capture of non-Sardinops sardines.png|miniatura|300px|'''Capturas globais de ''sardiñas''''' (en toneladas) <ref name=FAO/><br><small>(Sardiñas de xéneros distintos a ''Sardinops'')<br>''En azul escuro'' (arriba): ''[[Sardina pilchardus]]'', a "auténtica sardiña".<br>''En azul claro'' (no medio): xénero ''[[Sardinella]]''.<br>''En azul mariño'' (abaixo): sardiña arco da vella.</small>]]
 
* Xénero ''[[Amblygaster]]''
Liña 131:
== Pesca e usos ==
=== Pesca ===
[[Ficheiro:Cuba de sardinas.jpg|miniatura|180px|Tabal de sardiñas.]]
A sardiña péscase desde moi antigo, pero ao ser a súa carne delicada e soportar mal o transporte, a súa pesca non adquiriu verdadeira importancia comercial ata despois de comercializarse conservada en latas.<ref name=BP/>
 
Liña 143:
 
=== Uso culinario ===
[[Ficheiro:Sardinas a la plancha- Cádiz - 2009.jpg|250px|Sardiñas asadas|miniatura]]
[[Ficheiro:Sardinas en Aceite-Madrid.jpg|250px|Sardiñas en conserva|miniatura]]
Consómese tanto en fresco como en conserva, con numerosas formas de preparación na cociña. É un [[peixe azul]] por excelencia, con niveis de [[lípido|graxa]] en torno ó 6,3 % ou máis no seu mellor momento, proporcionando unhas 134 [[caloría]]s por 100 g. Pola súa riqueza en ácidos [[omega-3]], considérase un "protector" do [[corazón]], en contra da crenza hoxe superada de que, por ser peixe graxo, incrementaba o [[colesterol]]. Tamén resulta especialmente rico en [[vitamina B12|vitamina B<sub>12</sub>]].
 
Liña 188:
 
=== Festas gastronómicas ===
{{APArtigo principal|Sardiñada}}
[[Ficheiro:Festa da Sardiña, Portonovo, Sanxenxo, Galiza.jpg|Pratos conmemorativos da Festa da Sardiña de [[Portonovo, Adina, Sanxenxo|Portonovo]] ([[Sanxenxo]]).|miniatura]]
 
Liña 197:
* Festa da sardiña:
** O 16 de xullo en [[Cee]].
** O 7 de agosto no Monte da Guía, [[Teis, Vigo|Teis]] ([[Vigo]]).{{Cómpre referencia}}
** O 14 de agosto en [[Portonovo, Adina, Sanxenxo|Portonovo]] ([[Sanxenxo]]).
** O 18 de agosto en [[Sada]].
Liña 213:
 
== Notas ==
{{listarefListaref|12}}
 
== Véxase tamén ==
{{CommonsCommonscat}}
 
=== Bibliografía ===
* Bauchot, M. K. e Pras, A. (1982): ''Guía de los peces de mar de España y Europa''. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-0685-6.
Liña 237 ⟶ 236:
* [http://www.fishbase.org/summary/1350 ''Sardina pilchardus'' (Walbaum, 1792)] en FishBase {{en}}. Contén informacións sobre a especie, numerosas imaxes, dous vídeos en mapa de distribución.
* [http://pescadosymariscos.consumer.es/sardina Consumer.es]
 
 
{{Produtos da pesca comerciais}}