Lista de palabras galegas de orixe celta: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
Sen resumo de edición |
||
Liña 22:
:Derivados: '''bargo''' 'estaca que se crava na terra para construír un valado'; '''barganzo''', '''bargado''' 'valado ou cerrado feito de vargos'.
* '''barra''' [f] 'faiado, plataforma superior', do protocelta *barro-,<ref>Ward A. (1996), s.v.</ref><ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref> relacionado co irlandés, galés e bretón ''barr'' 'cima, pico, cume'.
* '''becerro''' [m] ‘cría da vaca’, incerto: do protocelta *bicurru-, ou do ibero *ibicurri-, ou do latín *Ibex- ‘cabra libre’.
* '''berro''' [m] 'agrón', do protocelta *beru-ro-,<ref>Ward A. (1996), s.v.</ref><ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref><ref>Meyer-Lübke 1054</ref><ref>Donkin (1864), s.v. berro</ref> relacionado co castelán ''berro''; semellante ó irlandés antigo ''biror'', ó galés ''berwr'', ó bretón antigo ''beror'', ó francés ''berle'' (< ''berula ''; en irlandés ''biolar'', en bretón ''beler'').
* '''beizo''' [m] ‘as dúas partes carnosas que limitan a abertura da boca’, do protocelta *beiccion- ‘boca de animal’, que á súa vez provén de *baicciō ‘berrar’, relacionado co antigo irlandés ''béccim,'' irlandés ''béic'' ‘berro’, escocés ''beuc'', galés ''beichio'' ‘bruar’, córnico ''begi'' ‘ornear’, bretón ''begiad'' ‘bear’, castelán ''bezo'' ‘beizo grande’.
* '''bico''' [m] 'beixo', do protocelta *bekko-,<ref>Ward A. (1996), s.v. BECLOS</ref><ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref><ref>Meyer-Lübke 1013</ref> relacionado co bretón ''beg'', do italino ''becco'' e do francés ''bec''.
:Derivados: '''bicar''', '''bicaño''' 'outeiro', '''bicallo''' (un peixe, Gadus luscus).
Liña 28 ⟶ 30:
:Derivados: '''Bidueiral''', '''Bidual''' 'terreo de bidueiros'.
* '''billa''',<ref name="Mariño Paz (1998)"/> [f] 'espiga; vara' do protocelta *beljo- 'árbore, tronco'<ref>Matasovic (2009) s.v.</ref>, semellante ó irlandés antigo ''bille'' 'gran árbore, tronco de árbore', ó [[Lingua manesa|manés]] ''billey'' 'árbore', ó gales ''pill'' 'tocón', ó bretón ''pil''; relacionado co francés ''bille'' 'leña, peza de madeira'.
* '''bode''' [m] ‘macho da cabra’, do protocelta *bukko-, relacionado co francés ''bouc'', préstamo do holandés ''bok.''
* '''borba'''<ref name="Mariño Paz (1998)"/> [f] 'lama, limo', do protocelta *borwâ-,<ref>Ward A. (1996), s.v. BORWOS</ref> relacionado co francés ''bourbe'' 'lama'; semellante ó irlandés ''bearbh'' 'ebulición', ó galés ''berw'' 'ebulición' e ó bretón ''berv'' 'caldo, burbullo'.
:Derivados: '''borbento''' 'mucilaxinoso'.
* '''borne''' [m] 'borde, beira', do francés ''borne'' 'marco', do francés antigo ''bosne'', ''bodne'', do latín vulgar ''*bodĭna / *budĭna'' 'árbore de fronteira', do protocelta *botina 'tropa'.<ref>Meyer-Lübke 1235</ref>, semellante ó irlandés antigo ''buiden'' e ó galés ''byddin'' 'exército' (''*budīnā'')
* '''bosta''' [f], 'excrementos sólidos do gando vacún'.
* '''braga'''<ref name="Mariño Paz (1998)"/> [f],do protocelta *braco-,<ref>Meyer-Lübke 1252</ref> relacionado co castelán e occitano ''braga'',co francés ''braie'' e co italiano ''brache''.
:Derivados: '''bragal''', '''bragada''' 'masa de ovos de peixes', '''bragueiro'''.
Liña 38 ⟶ 41:
* '''breixo'''<ref>Báscuas (2006) p. 134.</ref> [m], de *broccius,<ref>Cf. Coromines (1973) s.v. brezo.</ref> do protocelta *vroiki-,<ref>Matasovic (2009) s.v.</ref>, semellante ó irlandés antigo ''froich'', ó galés ''gwrug'', ó [[Lingua córnica|córnico]] ''grig''; relacionado co castelán ''brezo'', co occitano ''bruga'' e co francés ''bruyère''.
* O galego antigo '''bren''' [m] 'farelo', probablemente do provenzal ''brem'', do protocelta *brenno-,<ref>Meyer-Lübke 1284</ref> relacionado co francés ''bran'' e o [[Lingua lombarda|lombardo]] ''bren''.
* '''breña''' [f] 'conxunto espeso de matas ou maleza' do celta *brigna- 'outeiro'.
* '''bringa'''<ref>Coromines (1973) s.v. brizna.</ref> [f] 'talo, cana', de *brīnikā, do celta *brīnos 'cana'; semellante ó galés ''brwyn'' 'xunco', ó córnico ''broenn'' e ó bretón ''broen''; relacionado co frnacés ''brin'' 'talo'.
* '''brío'''<ref name="Mariño Paz (1998)"/> [m] 'forza, poder', do italiano ''brio'', do occitano ''briu'' 'salvaxe', do protocelta *brigos,<ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref> relacionado co occitano ''briu'', co francés antigo ''brif'' 'delixadeza, estilo'; semellante ó irlandés antigo ''bríg'' 'poder', ó galés ''bri'' 'prestixio, autoridade' e ó bretón ''bri'' 'respecto'.
Liña 43 ⟶ 47:
:Derivatives: '''bustar''' 'pastures'.
* '''cai''' [m] 'peirao, embarcadoiro', probablemente do francés (e a súa vez do [[lingua normanda|normando]]) ''quai'', do protocelta *kag-yo-,<ref>Ward A. (1996), s.v. KAGOS</ref><ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref><ref>Meyer-Lübke 1480</ref> semellante ó galés ''cae'', ó córnico ''ke'', ó bretón ''kae'' 'cobertura' e ó francés ''chai'' 'adega'.
* '''callao''' [m] 'pedra pequena, lisa e redonda pola erosión' do protocelta *ca-la-, relacionado co francés ''caillou''.
* '''cambiar''', do [[latín vulgar]] ''cambiare'', do protocelta *kambo-,<ref>Ward A. (1996), s.v.</ref><ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref><ref>Meyer-Lübke 1540</ref> relacionado co francés ''changer'', co occitano e castelán ''cambiar'', co catalán ''canviar'', co italiano ''cambiare''; semellante ó bretón ''kemm'' 'intercambio', ó irlandés antigo ''cimb'' 'rescate'.
:Derivados: '''cambio''', '''cambiador'''.
Liña 56 ⟶ 61:
: Derivados: '''carreira''', '''carregar'''.
* '''caxigo''' [m] 'carballo', de *CASSĪCOS, relacionado co castelán ''quejigo'', semellante ó francés ''chêne'' (que provén de *CASSANOS), do protocelta *casso- 'rizado, trenzado'.<ref>Coromines (1997) s.v. ''quejigo''; Matasovic (2009) s.v. ''*casso-''</ref>
* '''carballo''' [m] 'árbore da familia das fagáceas' de *cassīcos, do celta *cassos, relacionado co irlandés ''cas'', galés antigo ''cascord'', francés ''chêne'', asturiano ''caxigu'', aragonés ''caixico'', gascón ''casse''.
* '''cervexa'''<ref name="Mariño Paz (1998)"/> [f], do latín vulgar *cerevisia, de orixe celta.<ref>Meyer-Lübke 1830.</ref> Relacionado co francés antigo ''cervoise'', co provenzal e castelán ''cerveza''; semellante ó irlandés antigo ''coirm'', ó galés ''cwrw'' e o bretón ''korev''.
* '''cheda'''<ref name="Mariño Paz (1998)"/> [f] 'lateral externo dun carro, onde as barras transversais están fixadas', do latín medieval ''cleta'', do protocelta *klētā, <ref>Ward A. (1996), s.v.</ref><ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref><ref>Meyer-Lübke 1988</ref> relacionado co irlandés ''clíath'' 'obstáculo', co galés ''clwyd'' 'barreira, vimbio, estada, porta', co galés ''kloued''; relacionado co francés ''claie'' 'andel', co occitano ''cleda'', co catalán ''cleda'' 'cerco do gando' e co [[Lingua éuscara|éuscaro]] ''gereta''.
Liña 83 ⟶ 89:
[[Ficheiro:Toxos e breixos.JPG|miniatura|dereita|''Toxos'' e ''breixos'', [[O Grove]].]]
[[Ficheiro:Sambucus ebulus 001.jpg|miniatura|dereita|''Engo'' ou ''irgo''.]]
* '''dolmen''' [m] do galo ou bretón *taol maen-.
* '''dorna''' [f] 'un tipo de barco; medición (volume)',<ref>{{Cita libro|last=Varela Sieiro|first=Xaime|title=Léxico cotián na Alta Idade Media de Galicia : o enxoval|year=2003|publisher=Do Castro|location=A Coruña|isbn=84-8485-120-6|pages=293-294}}</ref> do protocelta *durno- 'puño'.<ref>Matasovic R. (2009), s.v. *durno-</ref> Semellante ó francés e occitano ''dorn'', 'unha presa'.<ref>Meyer-Lübke 2754</ref>. Con todo, a forma asturiana ''duerna'' 'recipiente' esixe unha forma **dorno-.
* '''embaixada''' [f], do provenzal ''ambaissada'', de ''ambaissa'' 'servizo, deber', do protocelta *ambactos 'servinte'<ref>Meyer-Lübke 448.</ref>, semellante ó galés ''amaeth'' 'granxa', ó córnico ''ammeth'' 'agricultura' e ó bretón antigo ''ambaith''.
Liña 95 ⟶ 103:
* '''lavego''' [m], '''lavega''' [f] 'arado', from *ɸlāw-aiko-,<ref>{{Cita libro|last=Búa|first=Carlos|title=Onomástica galega: con especial consideración da situación prerromana : actas do primeiro Coloquio de Trier 19 e 20 de maio de 2006|year=2007|publisher=Universidade de Santiago de Compostela|location=Santiago de Compostela|isbn=978-84-9750-794-3|pages=34|editor=Dieter Kremer}}</ref> do protocelta *ɸlāwo-, relacionado co [[Lingua lombarda|lombardo]] ''plovum'', co almeán ''Pflug'' e co inglés ''plough''.
* '''laxe'''<ref name="Mariño Paz (1998)"/><ref>{{Cita libro|last=Búa|first=Carlos|title=Onomástica galega: con especial consideración da situación prerromana : actas do primeiro Coloquio de Trier 19 e 20 de maio de 2006|year=2007|publisher=Universidade de Santiago de Compostela|location=Santiago de Compostela|isbn=978-84-9750-794-3|pages=34|editor=Dieter Kremer}}</ref> [f] 'pena lisa', da forma medieval ''lagena'', do protocelta *ɸlāgenā,<ref>Ward A. (1996), s.v. LĀGENĀ</ref> relacionado co irlandés antigo ''lágan'', ''láigean'', co galés ''llain'' 'punta de lanza ancha'; semellante o irlandés ''láighe'' 'aixada, pa'.
* '''legua
* '''leira''' [f] 'parcela, parte delimitada de terreo', da forma medieval ''laria'', do protocelta *ɸlār-yo-,<ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref><ref>cf. Meyer-Lübke 4911.</ref> semellante ó irlandés antigo ''làr'' 'terreo', ó bretón ''leur'' 'terreo' e ó gales ''llawr'' 'chan'.
:Derivados: '''leiro''', '''leirar''' e '''leiroto, leiruca'''.
Liña 119 ⟶ 127:
* '''toxo''' [m], do celta *togi-,<ref>Ward A. (1996), s.v. TOGIT.</ref> semellante ó castelán e gascón ''toja'' e ó francés ''tuie''.
:Derivados: '''fura-toxos''', '''toxa''', '''toxedo, toxa, toxeira'''.
* '''trosma'''<ref>{{Cita libro|last=Martins Estêvez|first=Higinio|title=As tribos calaicas: proto-história da Galiza à luz dos dados linguísticos|year=2008|publisher=Edições da Galiza|location=Sant Cugat del Vallès, Barcelona|isbn=978-84-936218-0-3|pages=535–537}}</ref> [m] 'pouco axeitado,
* '''trado, trade''' [m], do protocelta *taratro-,<ref>Ward A. (1996), s.v.</ref><ref> Matasovic R. (2009), s.v.</ref><ref>Meyer-Lübke 8570</ref> relacionado co irlandés ''tarathar'', co galés ''taradr'', co bretón ''tarar'', co occitano ''taraire'', co catalán ''taradre'', co castelán ''taladro'', co francés ''tarière'' e do [[Lingua romanche|romanche]] ''tarader''.
:Derivados: '''tradar'''.
Liña 125 ⟶ 133:
:Derivados: '''taranzón''' < *tarankyon-, '''tarangallo''', '''trancar'''.
* '''trebo, trobo''' [m], da forma medieval ''trebano'', do protocelta *trebno-,<ref> Matasovic R. (2009), s.v.</ref> semellante ó irlandés antigo ''treb'' 'granxa', ó córnico ''tre'' 'casa; vila', ó galés ''tref'' 'vila'; semellante ó asturiano ''truébanu'', e ó provenzal ''trevar''.
* '''trincar''' 'cortar cos dentes' incerto: do galo *trincare- 'cortar', tamén é posíbel que veña do latín *trinicāre- 'cortar en anacos', relacionado co catalán e antigo provenzal ''trencar'', francés ''trancher''.
* '''trogo''' [m] 'tristura, ansiedade, mágoa', do protocelta *trougos,<ref>Ward A. (1996), s.v.</ref><ref> Matasovic R. (2009), s.v.</ref> semellante ó irlandés antigo ''tróg'', ó irlandés ''trogha'', ó galés ''tru'' 'miserento', ó bretón ''tru'' 'miserento'; relacionado co portugués ''truhão'', co castelán ''truhan'' e co francés ''truand'' 'esmoleiro'.
* '''vascullo''' [m] 'feixe de palla; vasoira', do protocelta *baski- 'feixe',<ref>Matasovic R. (2009), s.v.</ref> relacionado co gascón ''bascojo'' 'cesta', do [[Lingua asturiana|asturiano]] ''bascayu'' 'vasoira' e do bretón ''bec'h'' 'embalaxe, carga'.
| |||