|
}}
:''Este artigo trata sobre a orde Trypanosomatida, ver tamén o xénero '''[[Trypanosoma]]'''.
Os '''tripanosomátidos''' ('''Trypanosomatida''') son un grupo de protozoos [[cinetoplástido]]s con categoría de [[orde (bioloxía)|orde]] que se distinguen por ter un só [[flaxelo]]. O nome deriva do [[lingua grega|grego]] ''trypano'' (trade) e ''soma'' (corpo) porque as especies máis características se desprazan cun movemento de sacarrollas. Todos os membros do grupo son exclusivamente [[parasito]]s, fundamentalmente de [[insecto]]s.<ref>{{citeCita journalpublicación periódica |author=Podlipaev S |title=The more insect trypanosomatids under study-the more diverse Trypanosomatidae appears |journal=Int. J. Parasitol. |volume=31 |issue=5-6 |pages=648–52 |year=2001 |month=May |doi=10.1016/S0020-7519(01)00139-4|pmid=11334958}}</ref> Uns poucos xéneros teñen ciclos de vida que implican un [[hóspede]] secundario, o cal pode ser un [[vertebrado]], [[invertebrado]] ou [[planta]]. Entre eles hai varias especies que causan importantes enfermidades nos humanos.<ref>{{citeCita journalpublicación periódica |author=Simpson AG, Stevens JR, Lukes J |title=The evolution and diversity of kinetoplastid flagellates |journal=Trends Parasitol. |volume=22 |issue=4 |pages=168–74 |year=2006 |month=April |pmid=16504583 |doi=10.1016/j.pt.2006.02.006}}</ref>
A tres principais enfermidades humanas causadas por tripanosomátidos son: [[tripanosomíase]] africana (ou [[tripanosomíase africana|enfermidade do sono]], causada por ''[[Trypanosoma brucei]]''), tripanosomíase suramericana (ou [[enfermidade de Chagas]], causada polo ''[[Trypanosoma cruzi]]''), e [[leishmaníase]] (un conxunto de enfermidades tripanosómicas causadas por varias especies do xénero ''[[Leishmania]]'').
Os membros antigos do grupo coñécese por [[fósil]]es como o do xénero extinguido ''[[Paleoleishmania]]'' preservado en [[ámbar]] de [[Birmania]] que data da idade ou piso [[Albiano]] (hai 100 millóns de anos no [[Cretácico]]) e en ámbar [[República Dominicana|dominicano]] do [[Burdigaliano]] (hai 20-15 millóns de anos no [[Neoxeno|Neóxeno]]).<ref name="Poinar2008">{{citeCita journalpublicación periódica |last1=Poinar |first1=G. |year=2008 |title=''Lutzomyia adiketis'' sp. n. (Diptera: Phlebotomidae), a vector of ''Paleoleishmania neotropicum'' sp. n. (Kinetoplastida: Trypanosomatidae) in Dominican amber |volume=1 |doi=10.1186/1756-3305-1-22 |pmid=18627624 |pmc=2491605}}</ref> Do xénero ''[[Trypanosoma]]'' hai tamén fósiles na República Dominicana da especie extinguida ''[[Trypanosoma antiquus]]''.<ref name="Poinar2005">{{citeCita publicación journalperiódica |last= Poinar |first=G. |title = ''Triatoma dominicana'' sp. n. (Hemiptera: Reduviidae: Triatominae), and ''Trypanosoma antiquus'' sp. n. (Stercoraria: Trypanosomatidae), the First Fossil Evidence of a Triatomine-Trypanosomatid Vector Association |journal= Vector-Borne & Zoonotic Diseases |volume= 5|issue= 1|pages= 72–81|year= 2005 |doi=10.1089/vbz.2005.5.72 |pmid=15815152}}</ref>
== Ciclo de vida ==
No ciclo de vida dos tripanosomátidos aparecen varias morfoloxías, que se distinguen principalmente pola posición, lonxitude e modo de unión ao corpo celular do [[flaxelo]]. O [[cinetoplasto]] está estreitamente asociado co [[corpo basal]] da base do flaxelo, e todas as especies de tripanosomátidos teñen un só núcleo. A maioría destas morfoloxías poden encontrarse nalgunha fase do ciclo de vida en todos os xéneros de tripanosomátidos, aínda que certas morfoloxías son particularmente comúns en determinados xéneros. As diversas morfoloxías foron nomeadas orixinalmente a partir do xénero onde esta morfoloxía se atopaba comunmente, aínda que esta terminoloxía se usa hoxe pouco pola potencial confusión que pode producirse entre as morfoloxías e os xéneros. A terminoloxía moderna deriva do grego "mastig", que significa látego (facendo referencia ao flaxelo), e un prefixo que indica a localización do flaxelo na célula. Por exemplo, a forma amastigota (co prefixo "a-", que significa sen) non ten flaxelo e coñécese tamén como forma leishmanial, xa que todas as especies de ''Leishmania'' teñen un estadio coa forma amastigota no seu ciclo de vida.
* '''Amastigota''' (leishmanial).<ref name="Hoare1966">{{citeCita journalpublicación periódica | title = Developmental Stages of Trypanosomatid Flagellates: a New Terminology | journal = Nature | year = 1966 | last = Hoare | volume = 212 | pages = 1385–6 | doi=10.1038/2121385a0 | issue=5068}}</ref> Os amastigotas son unha morfoloxía común durante un estadio do ciclo de vida intracelular en hóspedes mamíferos. Todas as ''Leishmania'' teñen un estadio amastigota no seu ciclo de vida. Os amastigotas de ''Leishmania'' son especialmente pequenos e están entre as células eucarióticas máis pequenas. O flaxelo é moi curto, e proxéctase só lixeiramente máis alá do peto flaxelar.
* '''Promastigota''' (leptomónada).<ref name="Hoare1966" /> A forma promastigota é unha morfoloxía común nos hóspedes insectos. O flaxelo está en posición anterior con respecto ao núcleo e o flaxelo non está unido ao corpo celular (só á membrana polo [[corpo basal]] flaxelar). O [[cinetoplasto]] está localizado en fronte do núcleo, preto do extremo anterior do corpo celular.
== Outras características ==
Características notables dos tripanosomátidos son a súa capacidade de realizar o [[trans-splicing]] do [[ARN]] e a posesión de [[glicosoma]]s nos cales se realiza boa parte da [[glicólise]]. O [[orgánulo]] [[acidocalcisoma]] identificouse por primeira vez en [[tripanosoma]]s.<ref>{{citeCita journalpublicación periódica |author=Docampo R, de Souza W, Miranda K, Rohloff P, Moreno SN |title=Acidocalcisomes — conserved from bacteria to man |journal=Nat. Rev. Microbiol. |volume=3 |issue=3 |pages=251–61 |year=2005 |month=March |pmid=15738951 |doi=10.1038/nrmicro1097 |url=http://www.nature.com/nrmicro/journal/v3/n3/full/nrmicro1097.html}}</ref>
== Notas ==
== Véxase tamén ==
=== Outras lecturas ===
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Bütikofer P, Ruepp S, Boschung M, Roditi I |title='GPEET' procyclin is the major surface protein of procyclic culture forms of ''Trypanosoma brucei brucei'' strain 427 |journal=Biochem. J. |volume=326 |issue=Pt 2 |pages=415–23 |year=1997 |month=September |pmid=9291113 |pmc=1218686 |url=http://www.biochemj.org/bj/326/0415/bj3260415.htm}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Dean S, Marchetti R, Kirk K, Matthews KR |title=A surface transporter family conveys the trypanosome differentiation signal |journal=Nature |volume=459 |issue=7244 |pages=213–7 |year=2009 |month=May |pmid=19444208 |pmc=2685892 |doi=10.1038/nature07997 }}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Engstler M, Boshart M |title=Cold shock and regulation of surface protein trafficking convey sensitization to inducers of stage differentiation in ''Trypanosoma brucei'' |journal=Genes Dev. |volume=18 |issue=22 |pages=2798–811 |year=2004 |month=November |pmid=15545633 |pmc=528899 |doi=10.1101/gad.323404 |url=http://www.genesdev.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=15545633}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Hofer A, Steverding D, Chabes A, Brun R, Thelander L |title=''Trypanosoma brucei'' CTP synthetase: a target for the treatment of African sleeping sickness |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=98 |issue=11 |pages=6412–6 |year=2001 |month=May |pmid=11353848 |pmc=33482 |doi=10.1073/pnas.111139498 |url=http://www.pnas.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=11353848}}
* {{Cita libro |author=Janovy, J; Roberts, L.S. |title=Foundations of Parasitology |publisher=McGraw Hill |location=New York NY |year=2005 |pages=61–69 |edition=7th}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Legros D, Ollivier G, Gastellu-Etchegorry M, ''et al.'' |title=Treatment of human African trypanosomiasis--present situation and needs for research and development |journal=Lancet Infect Dis |volume=2 |issue=7 |pages=437–40 |year=2002 |month=July |pmid=12127356 |url=http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1473309902003213 |doi=10.1016/S1473-3099(02)00321-3}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Matthews KR |title=The developmental cell biology of ''Trypanosoma brucei'' |journal=J. Cell. Sci. |volume=118 |issue=Pt 2 |pages=283–90 |year=2005 |month=January |pmid=15654017 |pmc=2686837 |doi=10.1242/jcs.01649 |url=http://jcs.biologists.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=15654017}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Matthews KR, Gull K |title=Evidence for an interplay between cell cycle progression and the initiation of differentiation between life cycle forms of African trypanosomes |journal=J. Cell Biol. |volume=125 |issue=5 |pages=1147–56 |year=1994 |month=June |pmid=8195296 | doi = 10.1083/jcb.125.5.1147 |pmc=2120053 |url=http://www.jcb.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=8195296}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Morrison LJ, Marcello L, McCulloch R |title=Antigenic variation in the African trypanosome: molecular mechanisms and phenotypic complexity |journal=Cell. Microbiol. |volume=11 |issue=12 |pages=1724–34 |year=2009 |month=December |pmid=19751359 |doi=10.1111/j.1462-5822.2009.01383.x |url=http://onlinelibrary.wiley.com/resolve/openurl?genre=article&sid=nlm:pubmed&issn=1462-5814&date=2009&volume=11&issue=12&spage=1724}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Seed JR, Wenck MA |title=Role of the long slender to short stumpy transition in the life cycle of the african trypanosomes |journal=Kinetoplastid Biol Dis |volume=2 |issue=1 |pages=3 |year=2003 |month=June |pmid=12844365 |pmc=165594 |doi=10.1186/1475-9292-2-3 |url=http://www.kinetoplastids.com/content/2/1/3}}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Shadan S |title=Microbiology: Signals for change |journal=Nature |volume=459 |issue=7244 |pages=175 |year=2009 |month=May |pmid=19444199 |doi=10.1038/459175a }}
* {{citeCita journalpublicación periódica |author=Sherwin T, Gull K |title=The cell division cycle of ''Trypanosoma brucei brucei'': timing of event markers and cytoskeletal modulations |journal=Philos. Trans. R. Soc. Lond., B, Biol. Sci. |volume=323 |issue=1218 |pages=573–88 |year=1989 |month=June |pmid=2568647 |url=http://rstb.royalsocietypublishing.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=2568647 |doi=10.1098/rstb.1989.0037}}
* {{cite web |title=African trypanosomiasis |date=August 2006 |publisher=World Health Organization |url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs259/en/}}
| 