Sarandós, Abegondo: Diferenzas entre revisións

'''Santa María de Sarandós''' é unha parroquia que se localiza no oeste do concello de [[Abegondo]] na [[comarca da Coruña]]. Segundo o [[IGE]] en [[2013|2014]] tiña 546618 habitantes (272311 mulleres e 274307 homes) distribuídos en 7 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano [[1999]] cando tiña 630 habitantes. Linda coa parroquia de [[Figueroa, Abegondo| Figueiroa]] ao leste, ao norte e oeste con [[Carral]] e [[Beira, Carral|Herves]] e ao sur con [[Montouto, Abegondo]].

'''Sarandós''' procede probablemente do [[Linguas xermánicas|xermánico]] ("''sa''" + "''rand''") que xurdiría entre o [[século VII]] e [[século X|X]]<ref name="SanchezPardo"></ref>.

O [[Castro de Xeixade]] é un posible casto da [[idade de ferro]]-romana e que está moi destruído, polo que non se pode asegurar a súa existencia. A súa posible forma sería ovalada e estaría no lugar da Agra dos Castros.<ref name="pxom">[http://www.abegondo.es/index.php?id=1441]Orde do 14 de setembro de 2012 de aprobación definitiva do Plan xeral de ordenación municipal do Concello de Abegondo (A Coruña)</ref><ref name="SanchezPardo">Territorio y poblamiento en Galicia entre la antigüedad y la plena Edad Media. Sánchez Pardo, José Carlos</ref>.

A Torre de Peito Bordel atópase no lugar de [[Bordel, Sarandós, Abegondo|Bordel]]. O edificio actual está habilitado como vivenda particular e parcialmente restaurado e data do [[século XVII]]. A construción máis antiga que o forma é unha torre arruinada do s.[[século XII]]. O edificio é de dúas alturas cun corpo de tres alturas e cunha fachada revestida de hedras. O corpo máis alto do edificio dá á rúa e é unha planta en "U" con renxías de distintas dimensións. Os muros son de cantería e cachotaría de granito recebados e con vans encintados en cantería, que locen un escudo cadrado na fachada principal, en referencia a liñaxe dos Figueroa e [[Andrade]] <ref name="turgalicia">[http://www.turgalicia.es/ficha-recurso?langId=gl_ES&cod_rec=9301&ctre=36&volverFicha=true]Turgalicia</ref><ref name="eiravellac"></ref>·

Segundo a [[Tributo das cen doncelas|lenda das cen doncelas]] aquí eran recluídas as mozas cristiás destinadas aos haréns dos musulmáns ata que eran embarcadas cara o seu destino. Por iso o coñecido como o ''Tributo das cen doncelas'' tamén se lle chamou ''Peito Bordel''. No ano [[765]], cinco fidalgos da liñaxe ''Figueroa'' e seguramente residentes ou ligados ao marquesado da lindeira parroquia de [[Figueroa, Abegondo|Figueroa]], fartos de semellante aldraxe e armados só con ramas de [[figueira]], puxeron en fuxida aos mouros de Abderramán. Sobre un arco de medio punto que dá acceso á edificación, hai un escudo cadrado coas armas dos Figueroa e os Andrade e, debaixo, a cabeza dunha muller<ref>[http://onosopatrimonio.blogspot.com.es/2011/07/castelos-de-galiza.html] "O noso patrimonio. Castelos de Galicia"</ref> <ref>[http://www.xenealoxia.org/linaxes/a-coruna/920-2009-06-28-00-11-01] Figueroa de Peito de Bordel, Xenealoxía.org</ref><ref>[http://rochacarro.blogspot.com.es/2013/06/o-tributo-das-cen-doncelas-lenda-de.html] O Tributo das cen doncelas</ref>.

A igrexa parroquial de Santa María de Sarandós é de estilo barroco, do [[século XVIII]], e dunha tipoloxía rural moi frecuente na comarca. Ten unha planta rectangular, con tres naves separadas por arcos. Destaca pola súa fachada principal, con dúas cruces e unha escultura da imaxe da Santa María, sobre da ventá do coro. É espadada dobre e cuberta a dúas augas coa estrutura de cercas e tella curva. Aos pés da igrexa está situada a fonte dos remedios, a chamada ''Fonte santa'' ou ''Fonte dos Remedios'', e que é unha parada obrigada para os que acoden á romaría dos Remedios, que se celebra tódolos anos<ref name="turgalicia">[http://www.turgalicia.es/]Turgalicia</ref>. Preto da igrexa está o cruceiro de Sarandós, na baixada dos Valiños dende [[Figueroa, Abegondo|Figueiroa]] . Trátase dunha obre sobre dun pedestal de base cadrada e un arrinque de fuste con sección octogonal. Na cruz está polo anverso coa imaxe de Cristo e polo reverso coa imaxe da Virxe, ámbalas dúas figuras feitas na talla primitiva<ref name="turgalicia"></ref>.

Asentada no centro da ''Calle'', atópase esta capela, dunha tipoloxía frecuente na comarca. É un templo do primeiro barroco, do [[século XVII]], cun estilo máis relevante do rexurdimento. É de pequeno tamaño e dunha estrutura simple, de planta rectangular e dunha soa nave. Está feita de pedra e dunha factura moi sinxela<ref name="turgalicia"></ref>. A fachada loce un escudo dos Moscoso, os Andrade, os Armada, Rioboo, Vilardefrancos e Ribadeneira, sendo o século mais relevante o XVII e de estilo predominante Renacentista. <ref name="rocha">[http://rochacarro.blogspot.com.es/2013/05/sarandons-abegondo-capela-de-san-xoan.html] SARANDONS (Abegondo).- Capela de San Xoan - Casa de Felipe II - O Convento - Igrexa parroquial de Santa Maria</ref>.

A Casa de Filipe II, tamén denominada Pazo de Barral, foi construída na primeira metade do [[século XVI]] e sitúase na Calle. Tal e como se indica nun dos seus escudos da fachada, nela fixo noite o Rei [[Filipe II de España]], para embarcar dende a [[A Coruña|Coruña]] cara a Inglaterra e contraer nupcias coa súa tía, a Raíña [[María Tudor]]. A un e outro lado das armas reais, na fachada léese: "FELIPE II ESTUBO EN ESTA CASA ANO 1554". O edificio, que forma parte dese rueiro, está composto por dúas plantas, e ademais de escudos, nas súas fachadas ten arcos conopuais e dinteis decorados. As portas están adornadas con arcos e resaltan a porta central con bolas. Un dos escudos na fachada é o da familia de Fernando González de Barral e SotomayorSoutomaior, quen posuíu o terreo, e o outro é un escudo da realeza española, ao que non lle falta o cáliz heráldico do [[Reino de Galicia]].<ref name="turgalicia"></ref><ref name="eiravellac">[http://eiravellaac.blogaliza.org/files/2010/04/Xanela-28-completa.pdf] A Xanela, Revista Cultural das Mariñas.</ref><ref name="concello">[http://www.abegondo.es/] Concello de Abegondo</ref>.

Construído no [[século XIX]], preto da igrexa parroquial. Foi un antigo hospital. A denominación procede por un edificio anterior ao actual que servira de convento e que se achaba no mesmo lugar. Ese antigo priorado de Sarandós era un dos que, segundo [[Ramón Villares]], no [[século XVIII]] aportaba ingresos ao [[mosteiro de San Martiño Pinario]], en [[Santiago de Compostela]]. Do arquivo particular dos donos da casa, despréndese que o fundador do vínculo de Sarandós foi Gómez de Barral, rexedor de Santiago no ano [[1547]], e que estivo en mans eclesiásticas ata o [[1836]] <ref name="rocha"></ref><ref name="pxom"></ref>. Na parede do muro que linda coa estrada que vai cara a [[Bordelle, Sarandós, Abegondo|Bordelle]], hai un reloxo de sol e mostra dous escudos de [[Figueroa, Abegondo|Figueroa]].

Nas terras deste convento hai unha fonte de dimensións considerables,. Está situada no lateral norte da finca e feitofoi feita con cachotería. A súa planta é circular, ten pouca altura<ref name="pxom"></ref>.

No [[O Rueiro, Sarandós, Abegondo|Rueiro]] está a casa reitoral da parroquia. Foi levantada no [[século XVII]] e reformada no [[século XVIII|XVIII]], dándolle un estilo máis relevante barroco. É unha casa grande nobre rural, de planta rectangular e barroca e dun estilo propio mariñán. A fábrica é de cantería e cachotería revocada e pintada en branco. A cuberta é de tres augas e tellada. No balcón central, con galería de madeira, loce o escudo dos [[Marquesado de Figueroa|Figueroa]]<ref name="pxom"></ref>.

Nas [[Veigas, Sarandós, Abegondo|Veigas]] éhai unha vivenda destacableque destaca polo seu estilo americano da súade construción. Posúe unha planta rectangular de tres alturas, muros de ladrillo enfuscado e dúas augas de tella árabe. A fachada principal ten vans de madeira. Posúe naNa finca hai cortes e un amplo [[pombal]]. A casa estivo vinculada a propiedades do Marquesadomarqués de [[Figueroa,Marquesado Abegondode Figueroa|Figueroa]]<ref name="pxom"></ref>.

Ao pé da estrada e do regato de Gueixadiña está este lavadoiro,. Está pechado por unha tapia de cachotería. conTen un remate en penal e que consta dunha pía de formigón limitadolimitada por un muro baixo de cachotería con remate de penal.